Mục lục

Ý nghĩa lễ hội Kỳ Yên Đình Tân An

Đình Tân An là nơi thờ Quận công Nguyễn Văn Thành, một vị danh tướng có công lớn trong lịch sử. Cũng như nhiều đình làng khác ở Nam Bộ, lễ hội Kỳ Yên Đình Tân An được tổ chức hằng năm nhằm tưởng nhớ các bậc tiền nhân đã khai phá, lập làng, cũng như vinh danh những anh hùng có công mở mang bờ cõi, bảo vệ quê hương. Đây cũng là dịp để người dân cầu mong quốc thái dân an, mùa màng bội thu, mưa thuận gió hòa.

Lễ hội Kỳ Yên không chỉ mang ý nghĩa tâm linh, tín ngưỡng mà còn là một không gian sinh hoạt văn hóa quan trọng của cộng đồng địa phương. Việc tham gia lễ hội thể hiện tinh thần đoàn kết, gắn kết cộng đồng, đồng thời phản ánh nét tính cách phóng khoáng, trọng nghĩa tình của người Nam Bộ. 

Bên cạnh đó, lễ hội còn là dịp để người dân bày tỏ lòng thành kính với các vị thần linh, tri ân các bậc Tiền Hiền, Hậu Hiền và những anh hùng liệt sĩ đã hy sinh vì quê hương, đất nước.

Thời gian diễn ra lễ hội Kỳ Yên Đình Tân An

Lễ hội Kỳ Yên Đình Tân An được tổ chức tại đình Tân An (còn gọi là đình Bến Thế), nằm ở khu phố 1, phường Tân An, thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương. Sự kiện này diễn ra vào tháng 11 âm lịch hằng năm, mang đậm nét văn hóa tâm linh và truyền thống của người dân Nam Bộ.

Lễ hội được tổ chức theo hai quy mô khác nhau. Vào các năm Sửu, Dần, Thìn, Tỵ, Mùi, Thân, Tuất, Hợi, nghi lễ diễn ra trong một ngày với quy mô vừa phải. Cứ mỗi ba năm một lần, vào các năm Tý, Mão, Ngọ, Dậu, lễ hội được tổ chức trọng thể trong ba ngày liên tiếp (từ ngày 14 - 16 tháng 11 âm lịch), kết hợp với nhiều nghi thức truyền thống và đặc biệt có sự góp mặt của đoàn hát Bội, mang đến không khí lễ hội sôi động và đậm chất văn hóa dân gian.

Trải nghiệm các nghi lễ linh thiêng trong ngày đầu tiên của Lễ hội Kỳ Yên Đình Tân An

Buổi sáng: Trang trọng và thành kính

Ngày đầu tiên của lễ hội Kỳ Yên diễn ra vào sáng 14 tháng 11 âm lịch với chuỗi nghi lễ thiêng liêng, mở đầu bằng Lễ Thỉnh sắc, Lễ cúng an vị và Lễ Rước tổ hát Bội vào đình.

Trong ngày thường, sắc phong được lưu giữ tại nhà cổ của ông Nguyễn Tri Quan – hậu duệ của bậc Tiền Hiền. Khi lễ hội diễn ra, sắc phong được rước về đình bằng nghi thức long trọng với lễ dâng hương, dâng rượu do Ban quý tế thực hiện, thể hiện lòng thành kính với Thần linh.

Sau đó, nghi lễ cúng an vị được tiến hành. Trên bàn thờ Thần, lễ vật chính là một con heo được làm sạch và đặt nguyên con trên ván son. Tiếp nối là Lễ Rước tổ hát Bội vào đình – một nghi thức quan trọng trước khi đoàn hát Bội chính thức biểu diễn. Vì hoạt động hát Bội trong lễ hội mang ý nghĩa dâng cúng Thần linh, nên phải thực hiện nghi thức xin phép Thần trước khi đoàn hát bước vào đình.

Buổi chiều: Lễ Thỉnh sanh 

Sau khi hoàn tất các nghi lễ buổi sáng, buổi chiều diễn ra Lễ Thỉnh sanh (hay còn gọi là Tỉnh sanh), nhằm xin phép Thần cho phép dân làng yết vật tế cúng trong nghi thức Túc yết.

Lễ vật trong nghi thức này là một con lợn đực khỏe mạnh, màu đen tuyền, không dị tật – còn được gọi là "Con sanh". Theo tín ngưỡng dân gian, đây là lễ vật tượng trưng cho sự no đủ, sung túc mà dân làng muốn dâng lên Thần linh, thể hiện lòng thành và mong cầu một năm an lành, mùa màng bội thu.

Buổi tối: Nghi lễ trang nghiêm 

Buổi tối diễn ra Lễ Túc yết, mang ý nghĩa thỉnh mời Thần về dự lễ và dâng lễ vật cầu phước lành. Lễ vật chính là con lợn hiến tế từ nghi thức Thỉnh sanh, đặt trên bàn thờ với con dao cắm trên lưng, sáu chung mao (rượu cúng), cùng với hương, đèn, trà và hoa quả được bày biện trang trọng.

Sau đó, lễ Xây chầu chính thức bắt đầu. Đây là nghi thức quan trọng nhằm khởi đầu cho các nghi lễ cúng tế, được chia thành hai phần: Thỉnh chầu và Xây chầu. Người đứng lễ Xây chầu phải là bậc cao niên trong làng, có phẩm hạnh mẫu mực, gia đình hạnh phúc con cháu đề huề.

Ngay sau đó là Lễ Đại bội, do đoàn hát Bội đảm nhiệm. Không chỉ đơn thuần là một tiết mục nghệ thuật, hát Bội trong nghi thức cúng đình mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, là hình thức dâng cúng thiêng liêng lên Thần. Vì vậy, nghi lễ này phải tuân thủ quy chuẩn nghiêm ngặt của nghệ thuật hát Bội truyền thống.

Lễ Đại bội cũng là nghi thức khép lại ngày đầu tiên của Lễ hội Kỳ Yên Đình Tân An, mở ra không gian linh thiêng, trang trọng và đầy màu sắc văn hóa truyền thống của người dân Nam Bộ.

Ngày thứ hai của Lễ hội Kỳ Yên 

Buổi sáng: Nghi lễ tế Hậu bối và Chiến sĩ

Ngày 15 tháng 11 âm lịch, lễ hội Kỳ Yên bước sang ngày thứ hai với nghi thức Tế Hậu bối và Chiến sĩ, thể hiện lòng biết ơn đối với những bậc tiền nhân có công khai phá, gìn giữ quê hương.

Buổi tế diễn ra trang nghiêm trước ba hương án thờ Tiền vãng Viên Quan, Tiền vãng Hương chức, Tiền vãng Dịch mục, tượng trưng cho những người đi trước đã đóng góp công lao trong việc lập làng, mở đất. Đồng thời, lễ tế cũng được tổ chức tại hương án thờ liệt sĩ và miếu thờ chiến sĩ, để tưởng nhớ những người đã hy sinh bảo vệ xóm làng, gìn giữ bờ cõi.

Sau phần lễ trang trọng, đoàn hát Bội tiếp tục biểu diễn những vở tuồng mang đậm giá trị lịch sử và nhân văn, góp phần làm không khí lễ hội thêm phần sôi động, náo nhiệt.

Buổi tối: Lễ Đàn cả

Sau một buổi chiều nghỉ ngơi, khi màn đêm buông xuống, Lễ Đàn cả được tổ chức nhằm bày tỏ lòng tri ân Thần linh đã bảo hộ cho dân làng bình an, mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no, thuận hòa.

Về cơ bản, nghi thức Lễ Đàn cả tương tự như Lễ Túc yết diễn ra vào ngày đầu tiên, tuy nhiên có một điểm khác biệt quan trọng: Lời xướng trong nghi thức được đổi từ “nghinh Thần cúc cung bái” sang “tạ Thần cúc cung bái” – thể hiện sự tôn kính và lòng biết ơn đối với sự che chở của Thần linh.

Sau phần cúng tế, lễ hội bước vào nghi thức ẩm phước, tức là Ban quý tế đại diện dân làng hưởng lộc Thần ban, với ý nghĩa cầu mong phước lành, sức khỏe và sự thịnh vượng.

Kết thúc lễ Đàn cả, đoàn hát Bội sẽ tiếp tục biểu diễn một vở tuồng đặc sắc, khép lại ngày thứ hai của Lễ hội Kỳ Yên Đình Tân An trong không khí thiêng liêng nhưng cũng không kém phần tưng bừng, rộn rã.

Nghi lễ khép lại Lễ hội Kỳ Yên 

Buổi sáng: Lễ Tôn vương và vở diễn tuồng truyền thống

Sáng ngày 16 tháng 11 âm lịch, Lễ hội Kỳ Yên Đình Tân An bước vào ngày cuối cùng với Lễ Tôn vương, một nghi thức quan trọng mang ý nghĩa củng cố vương quyền và tôn vinh sự chính trực, công bằng.

Để tái hiện tinh thần chính nghĩa, đình Tân An thường chọn vở San Hậu (hồi thứ ba) để biểu diễn. Vở tuồng này được xây dựng theo một kết cấu chặt chẽ: “Vua băng – Nịnh tiếm – Bà thứ lên chùa – Chém nịnh – Định đô – Tôn vương – Tức vị”, thể hiện thông điệp về sự công minh, chính đạo, và lòng trung nghĩa.

Đây không chỉ là màn diễn kết thúc chuỗi hoạt động hát Bội trong lễ hội, mà còn là cách người dân gửi gắm niềm tin vào một năm mới an lành, thịnh vượng, nơi chính nghĩa luôn chiến thắng.

Buổi chiều: Lễ Đưa sắc

Sau những ngày lễ hội tưng bừng, buổi chiều diễn ra Lễ Đưa sắc, khép lại hành trình tâm linh đầy ý nghĩa. Sắc phong Thần – vốn được rước về đình trong ngày đầu tiên – sẽ được trang trọng đưa về nhà cổ Nguyễn Tri Quan để bảo quản.

Về cơ bản, nghi thức cúng tế và đội hình rước sắc trong lễ này giống với Lễ Thỉnh sắc vào ngày đầu tiên, tuy nhiên, quy mô tổ chức nhỏ hơn, số lượng người tham gia cũng ít hơn, mang tính chất trang nghiêm và nội bộ hơn.

Khi nghi thức Đưa sắc hoàn thành, Lễ hội Kỳ Yên Đình Tân An chính thức khép lại, để lại trong lòng dân làng và du khách những dư âm sâu lắng về một lễ hội truyền thống giàu bản sắc, vừa mang giá trị tâm linh, vừa gắn kết cộng đồng.