Đặt chân tới làng dệt Mỹ Nghiệp Ninh Thuận, chiêm nghiệm một vùng văn hoá của Chăm Pa

Mục lục

Đôi nét về Làng dệt Mỹ Nghiệp

Tọa lạc tại Khu phố Mỹ Nghiệp, Thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước (cách Bảo tàng Ninh Thuận khoảng 12 km về phía Nam), Làng dệt Mỹ Nghiệp là một trong ba làng nghề Chăm nổi tiếng nhất ở khu vực miền Trung và của cả Ninh Thuận. Không giống như những ngôi làng khác, làng dệt Mỹ Nghiệp gây ấn tượng khi lưu giữ được phong cách dệt vải của người Chăm cổ xưa mà không cần dùng đến máy móc và các thiết bị hiện đại. 

Du khách muốn tới đây khám phá có thể di chuyển bằng nhiều loại phương tiện khác nhau như ô tô riêng, taxi hay xe máy.

Được hình thành từ thế kỷ VI, làng dệt Mỹ Nghiệp có tổ nghề là nữ thần Po Yang Inư Nagar (mẹ xứ sở) của người dân Chăm Pa. Vị thần này còn có tên khác là Patao Kumay (nghĩa là vua của đàn bà) hay Stri Ratjnhi (nghĩa là chúa của phụ nữ)  và thần Muk Juk (tiếng Việt gọi là Bà Đen).

Vào năm 1992 khi cơ sở dệt thổ cẩm Inrahani của bà Thuận Thị Trụ được thành lập, công tác gìn giữ và duy trì làng nghề Mỹ Nghiệp đã được phát triển rực rỡ nhất. Cột mốc này đánh dấu sự xuất hiện của những sản phẩm đẹp mắt được tạo ra bởi những bàn tay lành nghề của người nghệ nhân Chăm. 

Công nghệ dệt của người dân nơi này không chỉ phát triển tại làng dệt Mỹ Nghiệp mà còn lan tỏa tới những ngôi làng khác như Làng Văn Lâm, làng Trung Mỹ, làng Hữu Đức. Bên cạnh đó, văn hóa dệt của người Chăm còn vươn xa và được lan tỏa tới cả những ngôi làng trăm của tỉnh Bình Thuận. 

Phần lớn nghề dệt ở làng Mỹ Nghiệp được lan tỏa tới các thế hệ sau nhờ phong tục mẹ truyền con nối. Nếu người phụ nữ Chăm muốn làm nghề dệt sẽ phải đạt được những tiêu chuẩn về đạo đức nghề nghiệp được đề ra bởi bà Muk Thruh Palei (bà tổ quê hương).

Ngôi làng dệt Mỹ Nghiệp cũng được chính quyền địa phương rất quan tâm và chú ý. Cụ thể, Sở văn hóa thể thao và du lịch tỉnh Ninh Thuận năm 2017 đã gửi văn bản kiến nghị lên Bộ văn hóa thể thao và du lịch để đưa làng nghề Mỹ Nghiệp vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.

Bên cạnh đó, Chính quyền địa phương cũng hỗ trợ làng nghề trong việc kết hợp với các công ty may mặc tại thành phố Hồ Chí Minh để tạo nên những sản phẩm đẹp mắt, kết hợp thủ công và công nghiệp, truyền thống và hiện đại.

Tinh hoa nghề dệt làng Mỹ Nghiệp

Duy trì cách dệt truyền thống của người Chăm cổ

Người Chăm vẫn chọn cách lưu giữ cách dệt bằng khung truyền thống của người xưa với những thao tác cầu kỳ, đòi hỏi sự lành nghề và có vô vàn những tinh hoa của nghề dệt, thay vì chọn cách dệt công nghiệp nhằm thúc đẩy tiến độ công việc và tạo nên năng suất tốt hơn.

Đối với người Chăm, linh hồn của sợi chỉ dệt là những cây bông vải được trồng trong chính sân nhà của các hộ gia đình tại ngôi làng Mỹ Nghiệp. Từ một cây bông vải thuần túy đã tạo nên những mảnh vải Chăm đẹp mắt rất phức tạp và cầu kỳ đã đi từ công đoạn tách hạt để lấy bông cho đến ngâm dấm, nhuộm, hồ, chải và đánh ống. Những bước trong quy trình dệt này đều được làm một cách khéo léo và tỉ mỉ, trong đó những bước như nhuộm, chải và đánh ống phải thực sự thận trọng và kỹ lưỡng.

Thông thường, quá trình dệt vải bằng khung kéo dài từ hai tới ba ngày tùy theo mức độ phức tạp và cầu kỳ của từng sản phẩm. Người nghệ nhân khi dệt cần có sự tập trung cao độ và nhịp nhàng bởi sẽ dễ tạo nên những bản hoa văn bị lệch so với nguyên mẫu và làm mất giá trị thẩm mỹ cho sản phẩm.

Phương pháp dệt bằng khung cũng cần có sự bền bỉ và kiên trì của người nghệ nhân bởi mỗi sản phẩm đòi hỏi nhiều công đoạn và sự phức tạp khác nhau. Người nghệ nhân sẽ khó dệt một sản phẩm thành công nếu không có tinh thần bền bỉ và kiên nhẫn. 

Hoa văn dệt thổ cẩm đa dạng

Phong cách của các nghệ nhân tại đây là dệt bằng khung truyền thống nhưng không phải vì thế mà các hoa văn hay họa tiết trên sản phẩm trở nên thiếu điểm nhấn và đơn điệu. Tại ngôi làng Mỹ Nghiệp, các họa tiết được dệt trên thổ cẩm là các hoa văn thời xưa như rồng trời, thần Đèn, thần Shiva…

Bên cạnh đó, người Chăm tại làng dệt Mỹ Nghiệp còn dùng các hoa văn cổ để tạo nên những tấm vải đẹp. Người Chăm chuộng nhất những hoa văn như con voi của Tây Nguyên hay hoa mai của người Kinh. Họ không chỉ dùng mỗi sợi từ cây bông vải mà còn kết hợp dệt vải với các loại sợi kim tuyến và sợi tổng hợp để tạo nên những họa tiết văn cầu vồng vô cùng ấn tượng. 

Sự kết hợp hài hòa này không chỉ tạo nên sự đa dạng trong chất liệu mà còn cho thấy tinh thần cởi mở trong phong cách làm nghề của người dân tại làng dệt Mỹ Nghiệp. Không chỉ giữ được nét chấm phá tự nhiên độc đáo mang đầy tính truyền thống, sản phẩm còn có thể đáp ứng yêu cầu thoải mái và thuận tiện nhằm ứng dụng rộng rãi trong trang phục hàng ngày. 

Các sản phẩm được chế tác từ làng dệt Mỹ Nghiệp có nhiều mẫu mã và hoa văn khác nhau nhưng đều được dệt chỉ từ một loại khung dệt. Chỉ điều này thôi cũng đủ để thấy được sự lành nghề và tài tình của người dân làng dệt Mỹ Nghiệp.

Một ngày hoá thân làm nghệ nhân tại làng dệt Mỹ Nghiệp

Làng dệt Mỹ Nghiệp không chỉ đảm bảo giữ gìn và lưu truyền văn hoá dân tộc mà còn là địa điểm được nhiều bạn trẻ ghé qua để tìm hiểu về văn hoá dệt của người Chăm cổ. 

Du khách tới làng Mỹ Nghiệp sẽ có cơ hội chứng kiến những đôi bàn tay thoăn thoắt của những người nghệ nhân lành nghề đang lướt trên những khung dệt vô cùng điêu luyện. Ngoài ra, bạn còn được nghe về những câu chuyện xung quanh nghề dệt từ những nghệ nhân đã gắn bó với nghề lâu năm. Sau cùng, bạn có thể tham gia trải nghiệm trở thành một nghệ nhân dệt khi tự tay tạo nên những sản phẩm dưới sự chỉ dẫn của người dân nơi này.

Việc tự trải nghiệm này sẽ đem đến cảm giác trân trọng và quý giá hơn cho bạn đối với những sản phẩm thủ công được tạo ra bởi người Chăm. Các sản phẩm thủ công không chỉ có giá trị về mặt vật chất mà còn mang ý nghĩa về mặt tinh thần rất quý báu. Đây là sự chịu thương chịu khó và tinh thần bền bỉ duy trì nền văn hóa hàng ngàn năm của dân tộc này.

Làng dệt Mỹ Nghiệp là một nơi đã thành công phát triển văn hoá nghề dệt của dân tộc Chăm. Đây là địa chỉ lý tưởng dành cho những ai yêu thích tìm hiểu và khám phá nghề dệt cũng như văn hóa của người Chăm cổ xưa. Khi tới nơi này, bạn cũng có thể kết hợp tham quan đền Tháp Po Rome của Ninh Thuận vì có khoảng cách khá gần. Hãy đến ngay làng Mỹ Nghiệp để khám phá những điều mới lạ nhé!