Ghé thăm chùa Cổ Lễ Nam Định - Từ kiến trúc đến huyền thoại chuông cổ 9 tấn

Chùa Cổ Lễ được xây dựng dưới triều vua Lý Thần Tông (thế kỷ XII) trên nền đất vuông rộng gần 36.000m2, giữa cảnh quan sơn thủy hữu tình với sông nhỏ và hồ nước bao quanh. Ngoài thờ Phật, chùa còn tôn giáo Đức Thánh Tổ Nguyễn Minh Không – vị thiên sư lỗi lạc quê ở làng Điền Xá, Gia Viễn, Ninh Bình, nổi tiếng với tài chữa bệnh và hoằng dương Phật pháp.

Chùa Cổ Lễ ở đâu?

Chùa Cổ Lễ trò lạc tại thị trấn Cổ Lễ, huyện Trực Ninh, Tỉnh Nam Định (nay là tỉnh Ninh Bình, là một trong những danh thắng tiêu biểu và là di tích lịch lịch sử – văn hóa đặc biệt cấp quốc gia của vùng đồng đồng bằng châu thổ Hồng. Nằm giữa dãy dãy cao tầng hiện đại, vẫn giữ được vẻ yên bình, trầm mặc, như một điểm tâm linh giữa dòng đô thị hóa.

Những bức tường nhung phong, mái ngói bạc nơi đây đã âm thầm chứng kiến bao thăng trầm của thời đại, đồng thời lưu giữ những giá trị văn hóa, tín ngưỡng ngàn đời. Chùa có hiệu là Thần Quang Tự, được khởi dựng từ thế kỷ XII dưới triều vua Lý Thần Tông để thờ Phật và Đức Thánh Tổ Nguyễn Minh Không – một thiên sư lỗi lạc có công lớn trong việc truyền bá đạo Phật và chữa bệnh cho dân gian. 

Ban đầu, xây dựng bằng gỗ theo kiến trúc cổ truyền. Trải qua thời gian dài bị hư hỏng và xuống cấp, đến năm 1902, Đệ Nhất Sư Tổ Phạm Quang Tuyên khi về trụ đã cho trùng lặp tu và tái sinh toàn bộ gói theo kiểu kiến trúc mới mang tên “Nhất Thốc Lâu Đài”, tạo nên phong cách độc đáo, Cứng chãi đồng một pháo đài trung tâm giữa bằng Bắc Bộ.

Kiến trúc độc lập của chùa Cổ Lễ

Chùa Cổ Lễ gây ấn tượng mạnh bố trí tổng thể được thiết kế theo hình chữ “Thiện” bằng Hán tự, có thể làm sạch nhà Phật về lòng từ bi và hướng thiện. Không gian chùa được sắp đặt hài hòa, kết nối các dãy nhà, hồ nước, cây cầu nhu cầu thương mại, tạo ra một tổng thể phù hợp trang mộng mơ.

Từ cổng chính vào tháp Cửu Phẩm Liên Hòa cao 32m – biểu tượng cho bậc chín tu hành trong Phật giáo. Tiếp đến là chùa Phật Giáo Hội Quán, Quan Âm Đài, và hai công trình song là Phủ và Đền. Phía sau là Cầu Núi, hai dãy hành lang dài dẫn về tháp Chính Cung cao 29m – nơi đặt tượng Phật và Đức Thánh Tổ Nguyễn Minh Không bằng gỗ bạch đàn quý.

Điểm đặc sắc của chùa Cổ Lễ chính là giao thoa độc đáo giữa văn hóa hóa phương Đông và kiến trúc phương Tây. Những chi tiết hoa văn, phù điêu truyền thống Việt được khéo léo đan xen trên nền vòm mang phong cách Gothic – thường thấy ở các lâu đài châu Âu. Sự kết hợp táo bạo nhưng hài hòa này đã tạo nên một công trình vừa mang vẻ cổ kính, linh thiêng, vừa mang phong cách hiện đại, đầy sức sống.

Điểm nhấn linh thiêng và lịch sử giá trị đặc biệt

Một trong những báu vật quý giá nhất được lưu giữ tại chùa Cổ Lễ chính là chuông cổ Đại Hồng Chung – được ghi là chuông lớn nhất Việt Nam. Chuông được đúc hoàn toàn thủ công vào năm 1936, cao 4,2 mét, đường kính 2,03 mét và nặng tới 9 tấn, hiện đặt trang trọng giữa hồ nước trước Chính Cung. 

Với những họa tiết hoa văn hoa lá, sông nước và các văn tự Hán cổ, hoa chuông không chỉ là biểu tượng tâm linh mà còn là tác phẩm nghệ thuật quý giá.

Trong thời gian chiến đấu, để tránh sự phát sóng của giặc, người dân trong vùng đã bí mật chuông đến hồ. Mãi đến năm 1954, chuông mới được tráng và đặt bệ đá như hiện nay. Dù chưa từng được đánh thức chính thức, truyền bá rằng khi chuông ngân vang, âm thanh có thể lan đến khắp nơi và nhiều vùng lân cận – một minh chứng cho kỹ thuật đúc chuông tinh thời xưa.

Chùa Cổ được Bộ Văn hóa – Thông tin xếp hạng Di lịch lịch sử – văn hóa cấp Quốc gia từ năm 1988. Hằng năm, lễ hội chùa Cổ Lễ diễn ra từ ngày 13 đến 16/9 âm lịch, văn hóa cấp quốc gia Nguyễn Minh Không – vị sư sư Thánh lỗi đã khai sáng thánh thiêng này. 

Lễ hội thu hút đông đảo Phật tử, du khách thu phương về tham dự, hòa mình trong không khí linh thiêng và trang béo của một trong những ngôi chùa cổ kính bậc nhất miền Bắc.