Núi Sáng nằm giữa những dãy núi linh thiêng: Nghĩa Lĩnh (núi tổ), Tam Đảo (núi mẹ) và Ba Vì (núi cha), tạo nên một quần thể núi non kỳ vĩ. Hiện nay, dãy núi này thuộc hai huyện Sông Lô và Lập Thạch (Vĩnh Phúc), cách trung tâm Vĩnh Yên khoảng 30km về phía Tây Bắc.
Với độ cao 640m so với mực nước biển, núi Sáng trải dài và hòa quyện cùng hàng chục ngọn núi lớn nhỏ, kéo dài đến núi Lịch (Sơn Dương – Tuyên Quang), tạo nên một cảnh quan hùng vĩ và thơ mộng, là điểm đến lý tưởng cho những ai yêu thiên nhiên và khám phá địa danh giàu lịch sử.

Để đến núi Sáng, du khách trước tiên cần đặt chân đến hồ Bò Lạc, một hồ chứa nước do người dân địa phương xây dựng từ những năm 1980 bằng trí tuệ, sức lao động và quyết tâm mạnh mẽ hơn cả núi rừng.
Từ đây, thay vì đi theo đường mòn trên núi, bạn nên chọn cách lội ngược dòng suối để chiêm ngưỡng trọn vẹn vẻ đẹp huyền ảo của hệ thống thác Bay. Hành trình này tuy mạo hiểm và thử thách hơn, nhưng bù lại, du khách sẽ được đắm chìm trong cảnh sắc thiên nhiên hoang sơ, nơi núi rừng và thác nước hiện lên đầy quyến rũ từ một góc nhìn hoàn toàn khác.

Vượt qua thác Bay, tiếp tục men theo con đường lên cao, bạn sẽ đến bãi Bách Bung, nơi tương truyền là vùng đất Đế Thuấn từng cấy lúa thuở xưa. Đặc biệt, trên dãy núi Sáng còn có một ngọn núi mang cùng tên Bách Bung, như một dấu ấn lịch sử gắn liền với vùng đất linh thiêng này.
Núi Sáng không chỉ hùng vĩ mà còn ẩn chứa nhiều huyền thoại ly kỳ từ thuở dựng nước. Những địa danh như thác Bay, núi Hình Nhân, bãi Bách Bung đều gắn liền với những câu chuyện bí ẩn và dấu tích cổ xưa.
Núi Hình Nhân (núi Kim) được mô tả có hình dáng một người phụ nữ mang thai không đầu, nằm bên núi Nón Treo và núi Voi, nơi có hình chú voi phủ phục. Trong lòng núi Hình Nhân là đồi Chúa, nơi từng tồn tại chùa cổ Kim Tôn từ thời Lý – Trần. Năm 2009, cuộc khai quật tại đây phát hiện nhiều hiện vật quý, có nét tương đồng với tháp Bình Sơn và Hoàng thành Thăng Long, xác định chùa được xây dựng vào giai đoạn cực thịnh của Phật giáo Việt Nam. Ngày nay, nơi này đã được phục dựng thành Thiền viện Trúc Lâm Tuệ Đức.

Tên gọi thác Bay thực ra là tên mới. Trước đây, thác được gọi là “thác Trống giục quân reo”, gắn với truyền thuyết về Nguyễn Diên, người đã chiêu tập quân sĩ chống giặc, bảo vệ dân làng. Tiếng trống trận hòa vào tiếng thác vang động cả một vùng. Sau nhiều trận chiến, ông thất thế, ôm kiếm chạy vào tháp Bình Sơn rồi biến mất bí ẩn.
Dẫu những câu chuyện nhuốm màu huyền thoại, nhưng núi Sáng, thác Bay và tháp Bình Sơn vẫn sừng sững giữa đất trời, như những chứng tích lịch sử của vùng đất Vĩnh Phúc.
Tiến sâu vào núi, du khách sẽ bắt gặp một chuỗi thác nước hùng vĩ, trong đó có một ngọn thác cao nhất và đẹp nhất, được người dân địa phương đặt tên là thác Bay. Nước từ đỉnh núi đổ xuống, tung bọt trắng xóa, tạo nên làn sương mờ ảo như những dải lụa vắt ngang trời.

Thác Bay thực chất không chỉ là một ngọn thác đơn lẻ mà là một hệ thống thác nước nối tiếp nhau, có người cho rằng gồm bốn, năm bậc, lại có người khẳng định lên đến chín bậc thác. Càng lên cao, các bậc thác càng lớn, tạo nên khung cảnh hùng vĩ nhưng vẫn giữ nguyên vẻ đẹp hoang sơ.
Với hệ thống suối, ghềnh thác và hồ nước tự nhiên chảy quanh năm, núi Sáng không chỉ là nơi có cảnh quan đẹp mà còn là vùng đất trù phú, nuôi dưỡng nhiều loài thủy sản như cá bống, cá trê, cá rô, trạch chấu, tép, tôm, cua.... Những người đi rừng thường dựng bếp lửa, nướng cá ngay tại chỗ, thưởng thức một bữa ăn đơn sơ giữa thiên nhiên cùng bầu rượu ấm nồng, tạo nên những khoảnh khắc đáng nhớ.

Nhận thấy tiềm năng của nguồn nước dồi dào, chính quyền địa phương đã cho xây dựng các con đập lớn nhằm phục vụ nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản và phát triển du lịch sinh thái. Hai hồ lớn quan trọng nhất là hồ Bò Lạc ở phía Nam và hồ Suối Sải ở phía Bắc núi Sáng, không chỉ cung cấp nước tưới tiêu mà còn là điểm du lịch sinh thái hấp dẫn.
Không chỉ sở hữu thiên nhiên hùng vĩ, núi Sáng còn nằm gần nhiều điểm du lịch nổi tiếng, giúp du khách dễ dàng kết hợp khám phá: