“Vùng đất vỏ cây vàng” của Hà Giang - Hoàng Su Phì có đặc sản gì?

Nhưng vượt lên trên vẻ đẹp hùng vĩ ấy, nơi đây còn ẩn chứa một thế giới ẩm thực phong phú, độc đáo, kết tinh từ văn hóa của 12 dân tộc anh em. Bài viết này sẽ là một tấm bản đồ chi tiết, dẫn lối du khách khám phá trọn vẹn những đặc sản đã làm nên linh hồn cho "vùng đất vỏ cây vàng" Hoàng Su Phì.

Chè Shan Tuyết cổ thụ

Hoàng Su Phì là một trong những cái nôi của chè Shan Tuyết cổ thụ Việt Nam. Những cây chè ở đây không phải là những luống chè thẳng tắp mà là những cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi, mọc tự nhiên trên những đỉnh núi cao hơn 1.300m, quanh năm mây mù bao phủ.

• Quy trình thu hái và chế biến: Việc thu hái chè là một công việc vô cùng vất vả. Những người phụ nữ dân tộc Dao, Tày, Nùng phải trèo lên những cây chè cao lớn để hái từng búp non. Chè sau khi hái về được sao tay thủ công trên chảo gang, đòi hỏi kỹ thuật và kinh nghiệm để giữ được hương vị tinh túy nhất.
• Hương vị độc đáo: Nước chè Shan Tuyết cổ thụ có màu vàng óng như mật ong. Khi thưởng thức, đầu tiên sẽ cảm nhận được vị chát nhẹ, sau đó là vị ngọt sâu lắng đọng lại nơi cuống họng (hậu vị). Hương thơm của chè thanh khiết, phảng phất mùi của núi rừng, cỏ cây và sương sớm. Đây không chỉ là một thức uống, mà còn là một dược liệu quý giúp thanh lọc cơ thể và thư thái tinh thần.

Gạo đỏ Hoàng Su Phì 

Gắn liền với những thửa ruộng bậc thang di sản, gạo đỏ (hay còn gọi là gạo huyết rồng) là một sản vật quý giá của người Dao Đỏ ở Hoàng Su Phì. Đây là giống lúa địa phương, được canh tác hoàn toàn hữu cơ trên những thửa ruộng bậc thang. Người dân chỉ cấy một vụ duy nhất trong năm, dựa hoàn toàn vào nước trời và không sử dụng bất kỳ loại phân bón hóa học hay thuốc trừ sâu nào.

Gạo đỏ chứa hàm lượng dinh dưỡng cao, đặc biệt là chất xơ, vitamin nhóm B và các khoáng chất, rất tốt cho sức khỏe, đặc biệt là cho người ăn kiêng hay bị tiểu đường. Cơm gạo đỏ ăn cùng thịt gác bếp và một ít rau rừng là một trải nghiệm ẩm thực khó quên.

Thịt gác bếp

Đây là món ăn đặc trưng của hầu hết các dân tộc vùng núi phía Bắc và Hoàng Su Phì cũng không ngoại lệ. Món ăn này ra đời từ nhu cầu bảo quản thực phẩm cho những ngày mưa dài hoặc mùa đông giá rét.

• Quy trình chế biến công phu: Thịt (thường là thịt bắp của trâu, hoặc thịt ba chỉ của lợn đen "cắp nách") được thái thành từng miếng dọc thớ, sau đó tẩm ướp với một hỗn hợp gia vị độc đáo của núi rừng gồm: muối, ớt, gừng, và đặc biệt là hạt mắc khén (hạt tiêu rừng) và hạt dổi.
• Hương vị đặc trưng: Sau khi tẩm ướp, thịt được xiên vào que và treo lên gác bếp. Hơi nóng và khói từ bếp lửa củi cháy âm ỉ ngày này qua ngày khác sẽ làm thịt khô lại từ từ. Khói bếp ám vào từng thớ thịt, tạo nên một lớp vỏ ngoài màu nâu sẫm, khô cứng nhưng bên trong vẫn giữ được màu hồng đỏ tự nhiên và vị ngọt của thịt.
• Cách thưởng thức: Khi ăn, người ta sẽ dùng chày đập dập và xé thành từng sợi nhỏ. Chấm cùng chẩm chéo (một loại đồ chấm của người Thái) hoặc tương ớt, nhâm nhi cùng một chén rượu ngô.

Rượu ngô

Nhắc đến rượu Hà Giang, không thể không nhắc đến rượu ngô, và ở Hoàng Su Phì, rượu ngô Nàng Đôn (xã Nàng Đôn) là nổi tiếng hơn cả.

• Nguyên liệu tinh túy: Rượu được nấu từ những hạt ngô vàng trồng trên nương, hạt chắc và ngọt. Nguồn nước nấu rượu được lấy từ các khe suối trong núi đá. Nhưng bí quyết làm nên sự khác biệt của rượu ngô Nàng Đôn chính là loại men lá. Men được làm từ hơn 15 loại lá cây thuốc bí truyền, giúp rượu có hương vị đặc trưng và uống không bị đau đầu.
• Hương vị: Rượu ngô Nàng Đôn trong vắt, có mùi thơm nồng đặc trưng của ngô và men lá. Khi uống, rượu có vị ngọt nhẹ, êm và ấm, lan tỏa khắp cơ thể.

Những món ngon dân dã khác

Ngoài những đặc sản nổi bật trên, ẩm thực Hoàng Su Phì còn vô vàn những món ngon khác mà du khách nên thử một lần:

• Cá chép ruộng: Cá chép được nuôi thả tự nhiên trong các thửa ruộng bậc thang. Cá ăn rêu và các sinh vật tự nhiên nên thịt rất chắc, thơm và ngọt. Món cá chép nướng trên than củi hoặc nấu canh chua là những món ăn tuyệt hảo.
• Xôi ngũ sắc: Món ăn đẹp mắt và mang nhiều ý nghĩa tâm linh của người Tày, Nùng. Xôi có 5 màu (trắng, đỏ, xanh, tím, vàng) được tạo nên từ các loại lá cây tự nhiên, tượng trưng cho Ngũ hành.
• Cơm lam: Gạo nếp nương thơm dẻo được cho vào ống nứa non, thêm nước và nút lại bằng lá chuối rồi nướng trên than hồng. Cơm chín quyện với hương thơm của nứa tạo nên một hương vị rất đặc biệt.

• Rau rừng: Hoàng Su Phì có nhiều loại rau rừng tự nhiên như rau dớn, măng chua, tầm bóp... xào với tỏi hoặc luộc chấm mắm cũng đủ làm say lòng thực khách.
• Thắng cố: Một món ăn truyền thống trong các phiên chợ của người Mông. Món ăn được nấu từ nội tạng và thịt ngựa (hoặc trâu, bò) cùng nhiều loại thảo quả, có hương vị rất mạnh và đặc trưng, là một thử thách thú vị cho những du khách can đảm.

Một vài lưu ý khi mua đặc sản Hoàng Su Phì làm quà

• Mua ở đâu? Chợ phiên Vinh Quang (thị trấn Vinh Quang) họp vào sáng Chủ Nhật hàng tuần là địa điểm lý tưởng nhất để tìm mua các loại đặc sản. Ngoài ra, du khách có thể mua tại các cửa hàng uy tín trong thị trấn.
• Lưu ý: Nên chọn mua chè Shan Tuyết có nguồn gốc rõ ràng, được đóng gói cẩn thận. Với thịt gác bếp, nên chọn những miếng có màu sắc tự nhiên, không bị mốc.
• Bảo quản: Chè cần để nơi khô ráo, thoáng mát. Thịt gác bếp nên để trong ngăn đá tủ lạnh để bảo quản được lâu.

Ẩm thực Hoàng Su Phì không phải là những món ăn cao lương mỹ vị, mà là sự chắt chiu tinh túy từ núi rừng, là thành quả lao động cần cù và là linh hồn văn hóa của các dân tộc nơi đây. Khám phá "vùng đất vỏ cây vàng" sẽ không thể trọn vẹn nếu thiếu đi hành trình trải nghiệm những hương vị độc đáo này.

>> Tra cứu xã phường, tỉnh thành sau sáp nhập năm 2025 <<