Cẩm nang du lịch
Những khái niệm lấy cảm hứng từ tiểu thuyết và phim khoa học viễn tưởng đang nhanh chóng được đưa vào du lịch hiện đại, định hình từng bước của tương lai ngành du lịch.
Không sớm thì muộn, chúng ta có thể thấy máy bay không người lái chở khách quanh Singapore hoặc phóng tàu du hành vào quỹ đạo Trái đất để chiêm ngưỡng thế giới từ rìa không gian.Từ taxi tự hành đến máy bay không người lái chở khách, du lịch bằng công nghệ AR, dịch thuật tức thời và khách sạn "net zero", đây là cái nhìn tổng quan về những gì đang diễn ra trên hành trình này.
Hãy cùng Crystal Bay điểm qua 10 khái niệm sẽ thay đổi cách chúng ta trải nghiệm thế giới được trang CNN tổng hợp nhé!
Mặc dù còn nhiều tranh cãi nhưng nhận dạng sinh trắc học (tự động xác minh danh tính của một người thông qua dấu vân tay, nhận dạng khuôn mặt hoặc quét mống mắt) đang nhanh chóng trở thành công nghệ được lựa chọn tại các sân bay trên toàn thế giới.
Được coi là một cách nhanh hơn và chính xác hơn để sàng lọc hành khách, sinh trắc học có thể cắt giảm thời gian xử lý các thủ tục thông thường ở sân bay – ví dụ như làm thủ tục gửi hành lý, vào phòng chờ, lên máy bay và kiểm soát nhập cư – xuống một nửa.
Chẳng hạn, vào năm 2018, Sân bay Quốc tế Dubai đã giới thiệu các đường hầm “Cổng thông minh” sinh trắc học, sử dụng nhận dạng khuôn mặt để xác minh danh tính của khách du lịch chỉ trong 5 giây.
Nghe có vẻ đơn giản: sau khi xuống máy bay, du khách đi vào đường hầm, nhìn đèn xanh và sau đó tiếp tục lấy hành lý mà không phải xếp hàng chờ đợi hoặc tương tác với nhân viên nhập cư.
Ở những nơi khác trên thế giới, công nghệ nhận dạng khuôn mặt đã được sử dụng ở một mức độ nào đó tại Sân bay Quốc tế Hồng Kông, Tokyo Narita, Tokyo Haneda, Indira Gandhi International ở Delhi, London Heathrow và Paris Charles de Gaulle, cùng nhiều sân bay khác.
Các hãng hàng không cũng đang áp dụng nhận dạng sinh trắc học. Emirates đã tạo ra một “con đường sinh trắc học” tại Sân bay Quốc tế Dubai cho phép hành khách làm thủ tục nhập cảnh và lên máy bay mà không cần xuất trình giấy tờ.
Còn tại Mỹ, các hãng hàng không lớn như American Airlines, United và Delta đã thử nghiệm dịch vụ làm thủ tục sinh trắc học, gửi hành lý và cổng lên máy bay tại một số sân bay được chọn trong vài năm qua.
Với hàng triệu hành lý ký gửi bị xử lý sai mỗi năm, không có gì ngạc nhiên khi mọi người đang khao khát các giải pháp hiểu biết về công nghệ cho vấn đề nhức đầu thường gặp khi đi du lịch này.
Một số người đang chuyển sang sử dụng các thiết bị như SmartTags, Tile Pros và AirTags để theo dõi đồ đạc của họ. Những người khác chọn những chiếc vali phức tạp như Samsara's Tag Smart, bao gồm AirTag tích hợp đồng bộ hóa với ứng dụng Find My của Apple và sử dụng Bluetooth để theo dõi vị trí của túi.
Nhìn về phía trước, chúng ta có thể sẽ thấy thẻ túi kỹ thuật số có chứa bộ phát RFID thay thế thẻ giấy thông thường. Một sự phát triển giúp tiết kiệm thời gian khi làm thủ tục đồng thời giúp các hãng hàng không theo dõi và nhận dạng hành lý dễ dàng hơn.
Alaska Airlines, Lufthansa và Qatar Airways, cùng nhiều hãng khác, đang dẫn đầu cuộc chơi khi hợp tác với hãng tiên phong về thẻ hành lý kỹ thuật số của Hà Lan BAGTAG. Những sản phẩm như vậy cho phép khách du lịch đăng ký và kích hoạt thẻ hành lý tại nhà, sau đó gửi hành lý tại ki-ốt tự phục vụ và theo dõi thông qua một ứng dụng.
Vì lỗi gắn thẻ chỉ là một lý do khiến hành lý bị chậm trễ hoặc thất lạc nên các hãng hàng không và sân bay cũng đang tìm cách giải quyết các vấn đề phổ biến như xử lý sai quy trình vận chuyển, không xếp hàng, lỗi bán vé và chậm trễ do thời tiết.
Trong tương lai, đừng ngạc nhiên nếu chúng ta thấy quy trình xử lý hành lý tự động, chương trình nhận dạng hành lý được hỗ trợ bởi AI, quét bảo mật AI và thậm chí có thể cả cơ sở dữ liệu toàn cầu AI liên kết khách du lịch với hành lý của mình. Tất cả các giải pháp này đều có thể giúp chúng ta ít thất lạc hành lý hơn trong tương lai.
Trong chuyến đi tới Châu Âu trong tương lai, hãy tưởng tượng bạn sẽ được khám phá Phòng trưng bày Accademia ở Florence dưới sự hướng dẫn của tác phẩm điêu khắc “David” biết nói, hoặc bắt tay vào cuộc săn tìm kho báu kỹ thuật số trên các đường phố của Paris.
Chỉ cần điện thoại và kết nối internet, thực tế tăng cường (AR) có thể tạo thêm một tầng hấp dẫn khác cho trải nghiệm du lịch của chúng ta.
Specterras Productions, một công ty với nỗ lực làm cho các kỳ quan thiên nhiên và văn hóa của thế giới trở nên dễ tiếp cận hơn thông qua công nghệ, đã mang những trải nghiệm như vậy vào cuộc sống.
“Với AR, bạn có thể tạo các tượng bán thân hoạt hình tại bảo tàng – trong tương lai, bạn sẽ có thể đến gần tác phẩm điêu khắc của Alexander Đại đế hoặc Herodotus và tương tác với tác phẩm nghệ thuật qua điện thoại di động của mình” Michael Breer, giám đốc sáng tạo tại Specterras, chia sẻ với CNN Travel.
AR và thực tế ảo (VR) trở nên phổ biến hơn trong đại dịch Covid-19 khi các bảo tàng và điểm đến giới thiệu trải nghiệm ảo tương tác cho những du khách tương lai. Ông Breer cho biết những công nghệ này cũng cho phép mọi người khám phá những nơi trên thế giới mà họ có thể không thể nhìn thấy tận mắt.
“Về mặt kinh tế, việc tham quan những nơi như Pompeii, Palmyra, Machu Picchu hay Great Barrier Reef là rất khó khăn. Vì vậy, đối với nhiều người, VR và AR sẽ là sự thay thế tốt cho những trải nghiệm này”, ông Breer cho biết thêm.
Ô tô bay sẽ cách mạng hóa những chuyến du lịch mạo hiểm. Tất cả những nơi được cho là khó đến nhất ở hiện tại sẽ là điều khả thi với những chiếc ô tô bay.
Bạn có thể đã xem các video về máy bay không người lái chở khách và eVTOL – máy bay cất và hạ cánh thẳng đứng bằng điện không cần đường băng, trên internet. Những chiếc máy bay tương lai này có xu hướng chạy điện, siêu nhẹ và được trang bị phần mềm lái tự động giúp mọi người hàng ngày có thể ngồi vào ghế phi công.
Đó là chiến lược của LIFT Aircraft - một công ty trang lĩnh vực này hướng tới. Công ty cho hay bất kỳ ai cũng có thể lái máy bay lội nước HEXA của mình ở Mỹ mà không cần bằng phi công vì nó đủ tiêu chuẩn là phương tiện “siêu nhẹ” theo quy định của liên bang. Máy bay cung cấp nhiều biện pháp phòng ngừa an toàn tự động như hệ thống tránh va chạm, máy tính bay dự phòng ba lần và dù bay đạn đạo cho toàn bộ máy bay.
Trong tương lai, hành khách sẽ có thể tìm và đặt các chuyến bay LIFT thông qua ứng dụng di động cung cấp chương trình đào tạo mô phỏng chuyến bay, kiểm tra trình độ, danh sách kiểm tra trước chuyến bay và hỗ trợ phi hành đoàn mặt đất.
Các công ty khác, như Ehang ở Trung Quốc, cũng đang thực hiện sứ mệnh giảm bớt ùn tắc giao thông bằng máy bay không người lái taxi.
Đồng thời, Kelekona có trụ sở tại New York có kế hoạch cung cấp các chuyến bay trên xe buýt không người lái chạy bằng pin, chở được 40 hành khách như một giải pháp thay thế thân thiện với môi trường cho phương tiện giao thông công cộng.
Một công ty đáng chú ý khác là Volocopter. Công ty đang trên đường đưa đội taxi bay điện đến Singapore và Paris vào năm 2024. Sau đó là Jetson ONE – một chiếc eVTOL chạy hoàn toàn bằng điện, dành cho một người với khả năng tự động cất cánh, bay và hạ cánh ổn định – có thể bay trong khoảng 20 phút với tốc độ lên tới 100 km/h.
Ông Peter Ternstrom, đồng sáng lập Jetson, chia sẻ với CNN Travel: “Ứng dụng đầu tiên cho ô tô bay trong tương lai là thay thế taxi ở các thành phố lớn. Điều này sẽ giải phóng không gian trên mặt đất và cung cấp dịch vụ nhanh hơn nhiều cho hành khách. Dịch vụ đưa đón từ trung tâm thành phố đến sân bay cũng vậy".
Trong khi một số dịch vụ taxi tiến lên mây, những dịch vụ khác sẽ vẫn vững vàng trên mặt đất – nhưng với một số nâng cấp đáng mong đợi.
Motional có trụ sở tại Boston, một liên doanh giữa Hyundai và công ty công nghệ toàn cầu Aptiv, đã đạt được một số thành công ban đầu trong lĩnh vữc này. Motional đã cung cấp robot taxi tự động (thông qua ứng dụng Lyft và Uber) có thể thả hành khách tại các điểm đến phổ biến trên Dải Las Vegas.
Công ty chia sẻ với CNN Travel rằng, hiện tại vẫn còn còn người lái trên robot taxi (taxi tự hành), nhưng những chiếc ô tô này dự kiến sẽ hoàn toàn không có người lái vào cuối năm nay.
Trong một diễn biến khác ở Trung Quốc, người phát ngôn của Baidu chia sẻ với CNN Travel: “Dịch vụ gọi xe tự động đang dần trở thành một phần trong cuộc sống hàng ngày của mọi người. Ở các thành phố như Bắc Kinh, Thượng Hải và Quảng Châu, mỗi robot taxi trên ứng dụng Apollo Go có thể hoàn thành trung bình hơn 15 chuyến mỗi ngày.”
Khi máy bay không người lái chở khách và eVTOL trở nên phổ biến, bạn có thể tự hỏi: điều gì sẽ xảy ra tiếp theo với những chiếc máy bay kiểu cũ?
Tương lai của du lịch gắn bó chặt chẽ với biến đổi khí hậu - một thực tế khiến Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO) công bố mục tiêu dài hạn là đạt được lượng khí thải carbon ròng bằng 0 vào năm 2050 .
Nhờ sự kết hợp của các công nghệ mới nổi, từ nhiên liệu hàng không bền vững đến động cơ chạy bằng hydro cho đến máy bay chạy hoàn toàn bằng điện, điều đó chắc chắn là có thể thực hiện được, mặc dù các nhà phê bình đã bày tỏ sự nghi ngờ đáng kể .
Giống như du lịch hàng không, các khách sạn thân thiện với môi trường đang mở đường cho những chuyến du lịch bền vững hơn trong tương lai.
Khi khách sạn room2 Chiswick khai trương ở London vào năm 2021, nó đã trở thành khách sạn “net zero trọn đời” đầu tiên trên thế giới. Cơ sở kinh doanh này đã bù đắp toàn bộ lượng khí thải carbon của mình thải ra, từ hoạt động sản xuất và xây dựng, vật liệu, bảo trì, điện, v.v.
So với một khách sạn điển hình ở Anh có quy mô tương tự, room2 sử dụng ít năng lượng hơn 89% trên mỗi mét vuông nhờ máy bơm nhiệt nguồn từ mặt đất, tấm pin mặt trời, thiết bị tiết kiệm nước, chính sách mua sắm bền vững, mái nhà xanh đa dạng sinh học và chính sách không rác thải.
Tại Hoa Kỳ, Khách sạn Marcel New Haven theo phong cách Bauhaus, Tapestry Collection by Hilton , đang trên đường trở thành khách sạn “Net zero” đầu tiên ở nước này. Khai trương vào tháng 5 năm 2022, hoạt động hàng ngày của khách sạn hoàn toàn sử dụng năng lượng mặt trời nhờ 1.000 tấm pin mặt trời trên mái nhà và do đó, khách sạn không thải ra lượng khí thải carbon.
Sẽ thật tuyệt vời nếu có những cuộc trò chuyện thú vị với những người bạn gặp khi đi du lịch mà không gặp phải rào cản ngôn ngữ phải không?
Giả sử khi rào cản ngôn ngữ đã bị loại bỏ, chúng ta có thể kết nối giữa các nền văn hóa, làm việc và sống ở nước ngoài, khám phá những cơ hội kinh doanh mới và liên hệ với các thành viên trong gia đình ở xa.
Tin tốt là các công nghệ dịch thuật thời gian thực ngày càng chính xác và tự nhiên hơn.
Pixel Buds của Google có thể dịch trực tiếp những gì đang được nói vào tai bạn hoặc chia sẻ bản ghi âm để bạn có thể theo dõi. Công ty cũng đang nghiên cứu kính thực tế tăng cường có thể đeo được , hiển thị văn bản đã dịch trên ống kính trong thời gian thực.
Một công ty khác là Mymanu cũng cung cấp dịch vụ dịch giọng nói tự động thông qua tai nghe CLIK S. Hiện đang được sử dụng trong ngành khách sạn và sắp được triển khai để giúp những người xin tị nạn ở Anh, tai nghe sẽ đồng bộ hóa với ứng dụng dịch thuật MyJuno của công ty để giúp người dùng giao tiếp với mọi người bằng hơn 37 ngôn ngữ.
Công ty cho biết họ sẽ sớm ra mắt tai nghe nhét tai hỗ trợ eSIM, điều khiển bằng giọng nói đầu tiên trên thế giới. Thiết bị có tên là “Titan” và có thể được sử dụng như một chiếc điện thoại, cung cấp bản dịch trực tiếp mà không cần thông qua ứng dụng tải về.
Để bắt đầu cho hàng trình dạo chơi trong vũ trụ, Blue Origin cung cấp các chuyến du ngoạn qua Tuyến Kármán - ranh giới cách mực nước biển 62 dặm đánh dấu sự khởi đầu của không gian bên ngoài.
Trong khi đó, S speedX đã phóng thành công các quỹ đạo thương mại quanh Trái đất, sứ mệnh tới Trạm vũ trụ quốc tế (ISS) và có kế hoạch đưa doanh nhân Nhật Bản Yusaku Maezawa và một nhóm nghệ sĩ, diễn viên, nhạc sĩ và vận động viên quốc tế thực hiện sứ mệnh dân sự đầu tiên quanh Trái đất mặt trăng.
Những người đang tìm kiếm trải nghiệm nhẹ nhàng và sang trọng có thể sớm du hành đến rìa không gian trong tàu áp suất Spaceship Neptune với Space Perspective. Trong hành trình kéo dài sáu giờ, dự kiến ra mắt vào năm 2024, du khách sẽ được ngắm nhìn toàn cảnh Trái đất, một bữa ăn ngon và cocktail trước khi hạ cánh chậm rãi và hạ cánh trên mặt nước.
Trong khi đó, một số công ty, bao gồm Hi-Seas, Học viện đào tạo không gian, Trung tâm Nastar và Air Zero G, cung cấp các chương trình đào tạo trên Trái đất để bạn có thể trải nghiệm nhiều cấp độ trọng lực khác nhau, học các thao tác của phi hành gia và tận hưởng trải nghiệm mô phỏng như phóng lên mặt trăng hoặc lắp ghép ISS .
Doanh nhân người Mỹ Elon Musk đã nói về công nghệ hyperloop – một hệ thống vận chuyển tốc độ cực cao trong ống chân không áp suất thấp – trong nhiều năm.
Theo quảng cáo về hệ thống hyperloop, chúng ta có thể di chuyển theo từng nhóm với tốc độ lên tới 760 dặm/giờ từ LA đến San Francisco trong 30 phút, Bắc Kinh đến Thượng Hải trong 60 phút và Paris đến Amsterdam trong 90 phút.
Ngoài việc tiết kiệm thời gian, những người ủng hộ còn khẳng định hyperloop còn có tiềm năng cung cấp giải pháp thay thế rẻ hơn, nhanh hơn, an toàn hơn và bền vững hơn cho vận tải công cộng thông thường.
Trong thập kỷ qua, những công ty đi đầu như The Boring Company của Musk, Virgin Hyperloop (nay là Hyperloop One) và Hyperloop Transportation Technologies (HyperloopTT) đã đạt được một số bước tiến ấn tượng nhưng gặp phải những thách thức về quy định, tài chính và cơ sở hạ tầng.
Trong khi các mạng lưới vận chuyển hyperloop được thử nghiệm kỹ lưỡng có thể vẫn còn phải mất một thập kỷ nữa, nếu không muốn nói là hàng thập kỷ, thì nhiều công ty đổi mới đang thúc đẩy công nghệ này phát triển.
Theo South China Morning Post, Tập đoàn Khoa học và Công nghiệp Hàng không Vũ trụ Trung Quốc đã hoàn thành một số lần chạy thử nghiệm hyperloop thành công ở tỉnh Sơn Tây vào tháng 1 năm 2023. Ngoài ra, Hardt Hyperloop ở Hà Lan đã trình diễn công nghệ của mình ở tốc độ thấp và hiện đang xây dựng Trung tâm Hyperloop Châu Âu để trình diễn và thử nghiệm tốc độ cao.
Trong khi đó, TransPod có trụ sở tại Toronto hy vọng sẽ mang công nghệ hyperloop đến Canada với hệ thống vận chuyển dạng ống cùng tên chạy bằng năng lượng tái tạo. Đến năm 2025, công ty có kế hoạch xây dựng tuyến TransPod với tốc độ 620 dặm/giờ giữa Calgary và Edmonton, kết nối hai thành phố trong 45 phút.
Nhìn chung, những khái niệm này có thể là một giấc mơ viển vông – hoặc có thể sẽ thay đổi hoạt động du lịch mà chúng ta vẫn biết.
Giữa lòng Sài Gòn hối hả, có một nơi để du khách ngược dòng thời gian, trở về với những trang sử hào hùng và những câu chuyện đời thường của mảnh đất mang tên Bác. Đó là Bảo tàng Lịch sử TP.HCM, một chứng nhân lịch sử, nơi lưu giữ những dấu ấn thời gian từ thuở sơ khai đến hiện đại.
Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM, một tòa nhà cổ kính mang trong mình cả một "thế giới sắc màu" đầy mê hoặc. Bước qua cánh cổng bảo tàng, du khách như lạc vào một hành trình khám phá nghệ thuật đầy thú vị, từ những bức tranh sơn dầu cổ điển đến những tác phẩm điêu khắc hiện đại.
Nằm giữa lòng núi non hùng vĩ, Chùa Hương Hà Nội tựa như một bức tranh thủy mặc tuyệt đẹp, nơi hội tụ giữa vẻ đẹp thiên nhiên và nét linh thiêng của Phật giáo.
Với vị trí địa lý độc đáo và cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, Hải Vân Quan được mệnh danh là "thiên hạ đệ nhất hùng quan", thu hút hàng ngàn lượt khách tham quan mỗi năm.
Taste Atlas, một chuyên trang ẩm thực uy tín thế giới, đã công nhận hai món ăn Việt Nam trong danh sách các món khai vị ngon nhất toàn cầu.
Nằm giữa lòng Hà Nội tấp nập, Hồ Tây như một ốc đảo xanh mát, một không gian yên bình để trốn khỏi những xô bồ của cuộc sống thường nhật. Không chỉ là một thắng cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp, Hồ Tây còn là một thiên đường vui chơi, giải trí nổi tiếng của Hà Thành, thu hút cả người dân lẫn du khách.
Giữa lòng phố thị náo nhiệt, ồn ào, có một chốn bình yên mang tên làng cổ Đường Lâm - một bức tranh làng quê thanh bình với những mái ngói rêu phong, những con đường lát gạch đỏ au và những nếp nhà cổ kính nhuốm màu thời gian.
Tối 10-9, Lễ trao Giải thưởng Cánh diều vàng 2024 với chủ đề “Đam mê tỏa sáng” đã diễn ra thành công tại Nhà hát Đó, TP. Nha Trang. Đây là năm thứ 3 liên tiếp lễ trao giải danh giá này được tổ chức tại Nha Trang, góp phần quảng bá hình ảnh du lịch Nha Trang - Khánh Hòa.
Tháng 9 thường là thời điểm bắt đầu mùa du lịch miền Bắc khi cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp và khí hậu mát mẻ. Từ Hà Nội tới các điểm du lịch biển hay vùng núi phía Bắc đều rất được yêu thích.
Quảng Bình không chỉ nổi tiếng với vẻ đẹp hùng vĩ của động Phong Nha - Kẻ Bàng mà còn hấp dẫn du khách bởi nền ẩm thực phong phú, đậm đà hương vị biển cả và núi rừng. Món ăn Quảng Bình không chỉ ngon miệng mà còn mang đậm nét văn hóa của người dân nơi đây.
Với diện tích rộng lớn và hệ sinh thái phong phú, Bạch Mã là một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp, hội tụ đầy đủ các yếu tố để thu hút du khách.
Thủ đô Hà Nội vừa vinh dự được tờ Telegraph của Anh xếp vào danh sách 10 điểm đến hàng đầu thế giới dành cho những người yêu thích du lịch một mình. Đặc biệt, thành phố ghi điểm ấn tượng với mức đánh giá an toàn đạt 4/5.
Ẩn mình bên bờ biển xanh ngắt của bán đảo Xuân Thịnh, Bãi Từ Nham như một viên ngọc quý chưa được khám phá hết. Với vẻ đẹp hoang sơ, bãi cát trắng mịn và làn nước trong vắt, nơi đây tựa như chốn thiên đường nghỉ dưỡng giữa biển khơi.
Hòn đảo du lịch Cát Bà đã trở nên hoang tàn, đổ nát khi nhiều cơ sở du lịch thiệt hại hàng tỷ đồng sau khi cơn bão Yagi đổ bộ.
Chùa Thập Tháp uy nghi mang trong mình vẻ đẹp cổ kính và những câu chuyện lịch sử đầy bí ẩn. Với hàng trăm năm tồn tại, ngôi chùa không chỉ là một di tích văn hóa quan trọng mà còn là điểm đến tâm linh thu hút đông đảo du khách và Phật tử thập phương.
Cơ quan chức năng thông báo tăng giá vé vào ga Đà Lạt từ 5.000 đồng lên mức 50.000 đồng/ lượt.
Giữa vùng biển trời mênh mông của Vịnh Bắc Bộ, Đảo Cái Chiên hiện lên như một viên ngọc thô, mang vẻ đẹp hoang sơ và quyến rũ lạ kỳ. Nơi đây, thời gian dường như ngừng trôi, để lại không gian yên bình cho những tâm hồn muốn tìm về với thiên nhiên.
Nằm giữa lòng Sài Gòn hoa lệ, phố đi bộ Nguyễn Huệ như một dải lụa mềm mại trải dài, kết nối quá khứ và hiện tại, truyền thống và hiện đại.
Nằm ẩn mình giữa lòng cố đô Hoa Lư, Ninh Bình, Động Am Tiên mang vẻ đẹp huyền bí, tựa như một "Tuyệt Tình Cốc" giữa chốn trần gian.
Trên dải đất hình chữ S thân thương, có một điểm đến mang trong mình cả niềm tự hào dân tộc và vẻ đẹp thiên nhiên hùng vĩ - đó chính là Mũi Sa Vĩ, điểm cực Đông Bắc của Tổ quốc.
Giữa lòng thành phố Uông Bí, Quảng Ninh, có một viên ngọc xanh biếc mang tên Hồ Yên Trung, được xem như một Đà Lạt thu nhỏ giữa miền Bắc.
