Truyền thuyết ly kỳ về Miếu Bà Phi Yến Côn Đảo

Miếu Bà Phi Yến ở đâu?

Miếu Bà Phi Yến, hay An Sơn Miếu, tọa lạc tại trung tâm thị trấn Côn Đảo, cách khoảng 2km về phía Tây Nam. Vị trí này khá gần với các điểm tham quan nổi tiếng khác như Bảo tàng Côn Đảo, bãi biển An Hải và bãi biển Đất Dốc. Được người dân địa phương xây dựng từ năm 1785, ngôi miếu đã trải qua nhiều biến cố lịch sử. Năm 1861, khi thực dân Pháp chiếm đóng Côn Đảo, người dân bị buộc phải di dời vào đất liền, khiến miếu bị bỏ hoang. Mãi đến năm 1958, người dân Côn Đảo mới có thể chung tay xây dựng lại An Sơn Miếu khang trang hơn và tiếp tục hương khói thờ phụng cho đến ngày nay.

An Sơn Miếu (Miếu Bà Phi Yến) Côn Đảo có diện tích khoảng 4.200m2, được xây dựng theo hình chữ Nhất. Ngay trước miếu có một tấm bia đá ghi lại câu chuyện cảm động về bà Phi Yến và Hoàng tử Cải, hai người được người dân Côn Đảo vô cùng kính trọng vì những đóng góp cho cuộc sống của họ.

An Sơn Miếu (Miếu Bà Phi Yến) nằm giữa một khuôn viên xanh mát với nhiều cây cối um tùm, đặc biệt là những cây thị cổ thụ hàng trăm năm tuổi. Mỗi khi vào mùa, hương thơm dịu nhẹ của hoa thị lan tỏa khắp không gian, tạo nên một bầu không khí thanh tịnh và thiêng liêng.

Để vào được miếu, du khách sẽ đi qua một khoảng sân rộng lát xi măng, tiếp đến là một hồ nước hình tròn được xây bằng xi măng với hòn non bộ ở giữa, mô phỏng hang đá nơi bà Phi Yến từng bị vua Nguyễn Ánh giam cầm. Bước qua hồ nước là đến bàn thờ chính, nơi quanh năm nghi ngút khói hương. Đối diện bàn thờ là một cột cờ treo cờ ngũ sắc theo quan niệm âm dương ngũ hành.

Khoảng sân trước chính điện An Sơn Miếu (Miếu Bà Phi Yến) được bố trí nhiều ghế đá, tạo không gian nghỉ chân cho du khách sau khi tham quan, vãn cảnh. Trung tâm sân là một lư hương lớn, nơi du khách có thể thắp hương cầu bình an, may mắn. Kiến trúc miếu mang đậm dấu ấn truyền thống Việt Nam với mái ngói âm dương cong vút và ba cổng ra vào. Trên cổng chính giữa là tấm hoành phi đề ba chữ Hán "安山廟" (An Sơn Miếu).

Bên trong chính điện, ngoài bức tượng thờ bà Phi Yến, người dân còn thờ đô đốc Ngọc Lân và các vị thần Phật. Không gian bên trong miếu khá đơn giản, mang đến cảm giác tĩnh lặng và linh thiêng với những bức hoành phi được chạm khắc tinh xảo, cùng khói hương nghi ngút quanh năm. Hàng ngày, người dân dâng lễ bằng hoa quả tươi. Vào các dịp rằm, mùng một, lễ Tết, mâm lễ sẽ được bổ sung thêm các món chay.

Truyền thuyết ly kỳ về bà Phi Yến

An Sơn Miếu (Miếu Bà Phi Yến) gắn liền với truyền thuyết về bà thứ phi Hoàng Phi Yến, vợ vua Nguyễn Ánh. Chuyện kể rằng, năm 1783, trong lúc chạy trốn sự truy đuổi của quân Tây Sơn, vua Nguyễn Ánh đã đưa gia quyến ra Côn Đảo. Tại đây, ông có ý định cầu viện quân Pháp và thậm chí muốn gửi con trai là hoàng tử Cải sang làm con tin.

Thứ phi Phi Yến đã can ngăn chồng, cho rằng việc nhờ đến ngoại bang can thiệp vào nội chiến là không nên, bởi chiến thắng sẽ không vẻ vang và có thể dẫn đến nhiều hệ lụy sau này. Tuy nhiên, vua Nguyễn Ánh lại nổi giận, cho rằng bà Phi Yến thông đồng với quân Tây Sơn và ra lệnh xử tử bà.

May mắn thay, quan đô đốc Ngọc Lân đã kịp thời can gián, cho rằng hoàng tử Hội An, con trai của bà Phi Yến và vua Nguyễn Ánh, còn quá nhỏ, nếu mất mẹ sẽ rất đáng thương. Vua Nguyễn Ánh nghe vậy mới nguôi giận, thay đổi ý định xử tử, nhưng vẫn quyết định đày bà Phi Yến vào một hang đá trên núi (nay gọi là Hòn Bà). Ông chỉ cho người để lại một ít bánh và nước, rồi sai lấp kín cửa hang bằng đá lớn.

Không lâu sau, quân Tây Sơn tấn công Côn Đảo. Vua Nguyễn Ánh bỏ mặc bà Phi Yến, vội vã cùng tùy tùng chạy trốn ra đảo Phú Quốc. Khi lên thuyền, hoàng tử Hội An không thấy mẹ đâu liền khóc lóc, van xin vua cha tha thứ cho mẹ và đưa mẹ đi cùng, nếu không sẽ chết cùng mẹ. Trong cơn hoảng loạn và tức giận, Nguyễn Ánh đã nhẫn tâm ném đứa con nhỏ xuống biển. Thi thể hoàng tử dạt vào bãi san hô và được người dân làng Cỏ Ống chôn cất, lập miếu thờ tại khu rừng cạnh Bãi Đầm Trầu.

Người dân Côn Đảo sau đó đã tìm đến hang đá, giải cứu bà Phi Yến và kể cho bà nghe về cái chết thương tâm của hoàng tử Hội An. Thương xót người mẹ tội nghiệp, người dân đã dựng cho bà một ngôi nhà nhỏ bên mộ hoàng tử để bà tiện bề hương khói, thờ cúng con trai. Vì tên tục của bà là Lê Thị Dăm, còn tên riêng của hoàng tử là Cải, nên mới có câu ca dao lưu truyền trong dân gian Côn Đảo: "Gió đưa cây Cải về trời / Rau Răm ở lại chịu đời đắng cay".

Vào rằm tháng 7 năm 1785, làng An Hải tổ chức một buổi lễ lớn và có mời bà Phi Yến đến tham dự để cầu phúc cho dân làng. Lúc bấy giờ, bà mới 24 tuổi, nhan sắc xinh đẹp khiến một tên đồ tể trong làng là Biện Thi nảy sinh tà ý. Đêm hôm đó, hắn lẻn vào phòng bà Phi Yến với ý định làm nhục. Tuy nhiên, vừa chạm vào tay bà, hắn đã bị phát hiện. Quá xấu hổ và tủi nhục, bà Phi Yến đã chặt đứt cánh tay bị tên đồ tể chạm vào, rồi tự vẫn vì cảm thấy bản thân không còn trong sạch.

Trước cái chết đầy oan ức của bà Phi Yến, người dân làng An Hải và Cỏ Ống đã trừng trị tên đồ tể Biện Thi, đồng thời lập nên An Sơn Miếu để thờ phụng bà và hoàng tử Cải. Người dân kể lại rằng, bà Phi Yến và hoàng tử Cải đã nhiều lần hiển linh giúp đỡ dân làng, báo trước những điềm lành, dữ. Chính vì vậy, ngôi miếu này đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tâm linh của người dân Côn Đảo. Dù từng bị tàn phá trong thời kỳ Pháp thuộc, An Sơn Miếu vẫn được người dân gìn giữ và xây dựng lại khang trang hơn.

An Sơn Miếu (Miếu Bà Phi Yến) đã được Ủy ban nhân dân tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh vào ngày 25/10/2005. Việc trùng tu và tôn tạo di tích này là cần thiết để gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa, lịch sử của Côn Đảo.

Những lưu ý khi đến An Sơn Miếu (Miếu bà Phi Yến) Côn Đảo

Khi đến tham quan và dâng hương tại An Sơn Miếu (Miếu Bà Phi Yến) Côn Đảo, bạn nên lưu ý một số điểm sau để chuyến đi được trọn vẹn và thể hiện sự tôn kính với nơi linh thiêng:

• Chọn trang phục kín đáo, lịch sự, tránh mặc quần áo quá ngắn hoặc hở hang.
• Nên mang giày dép dễ đi, thoải mái vì bạn sẽ phải leo một đoạn cầu thang để lên miếu.
• Giữ trật tự, yên tĩnh trong khuôn viên miếu.
• Không nói chuyện to, cười đùa ồn ào.
• Không xả rác bừa bãi.
• Xin phép trước khi chụp ảnh, quay phim.
• Nên chuẩn bị lễ vật chay như hoa quả tươi, bánh kẹo, hương, đèn...
• Không nên dâng lễ mặn.
• Miếu mở cửa từ sáng sớm đến chiều tối.
• Nên đến vào buổi sáng hoặc chiều mát để tránh nắng nóng.
• Nếu có thể, hãy tham gia lễ hội Vía Bà (18/10 âm lịch) để trải nghiệm không khí lễ hội truyền thống.
• Trước khi vào miếu, nên thắp hương ở lư hương ngoài sân.
• Khi vào chính điện, nên cúi đầu chào và thắp hương ở bàn thờ chính.
• Có thể xin xăm, gieo quẻ nếu có nhu cầu.
• Nên tìm hiểu trước về truyền thuyết và lịch sử của miếu để hiểu rõ hơn về ý nghĩa tâm linh của nơi này.

Hy vọng những lưu ý trên sẽ giúp bạn có một chuyến tham quan An Sơn Miếu trọn vẹn và ý nghĩa.