Chuyện ly kỳ về 122 bức tượng đất nung tại Chùa Nôm: Ngôi chùa có tam quan lớn nhất Việt Nam

Điểm đến tâm linh không thể bỏ qua khi tới Phố Hiến

Chùa Nôm, hay còn được biết đến với tên gọi Linh Thông cổ tự, tọa lạc tại làng Nôm, xã Đại Đồng, tỉnh Hưng Yên. Vị trí địa lý của chùa khá thuận lợi cho việc di chuyển, bởi phía Tây giáp huyện Gia Lâm, Hà Nội; phía Nam giáp tỉnh Hải Dương và phía Bắc giáp tỉnh Bắc Ninh.

Nằm trong quần thể làng Nôm, chùa Nôm mang vẻ đẹp dân dã, bình dị đặc trưng của làng quê Việt Nam. Nét kiến trúc chùa đậm dấu ấn Phật giáo thế kỷ XVIII, và đặc biệt, nơi đây còn lưu giữ rất nhiều pho tượng cổ quý giá bậc nhất Việt Nam.

Chùa Nôm sở hữu nhiều nét độc đáo, trong đó ấn tượng nhất phải kể đến bệ tượng đồng cổ dát vàng lộng lẫy với hình tượng "Cửu Long Phật Đản" tinh xảo. Không chỉ vậy, tam quan của chùa Nôm hiện đang giữ kỷ lục là tam quan lớn nhất Việt Nam và được đánh giá là một trong những tam quan cao và đồ sộ bậc nhất Đông Nam Á.

Trước kia, chùa Nôm nằm giữa rừng thông cổ thụ, tỏa ra vẻ huyền bí, linh thiêng nên còn được gọi là Linh Thông Cổ Tự. Tuy nhiên, cái tên "chùa Nôm" lại gần gũi và phổ biến hơn cả, bởi lẽ ngôi chùa tọa lạc ngay gần chợ Nôm.

Bên cạnh vẻ đẹp cổ kính, hữu tình, chùa Nôm còn gắn liền với những câu chuyện huyền bí, ly kỳ. Dù chưa có lời giải đáp cho những câu chuyện ấy, nhưng nhiều người dân vẫn tin vào sự linh thiêng của ngôi chùa và tìm đến đây để gửi gắm những mong ước của mình.

Chuyện ly kỳ về 122 pho tượng ngàn năm

Theo sư thầy Thích Minh Đức chia sẻ trên Người Đưa Tin Pháp Luật, trước đây, cả chùa Dâu (Bắc Ninh) và chùa Nôm đều thuộc phủ Siêu Lai (nay là Thuận An, Thuận Thành, Bắc Ninh). Điều đặc biệt là chùa Nôm vẫn lưu giữ gần như nguyên vẹn 122 pho tượng Phật cổ, hầu hết đều chưa từng trải qua trùng tu lớn. Lần trùng tu gần đây nhất của những pho tượng này đã cách đây gần 500 năm, vào năm 1680.  

Sư thầy Thích Minh Đức cho biết, các nhà khoa học đã đánh giá một số bức tượng tại chùa Nôm, với những nếp nhăn trên áo và nhiều đặc trưng độc đáo khác, là những tác phẩm tiêu biểu cho nghệ thuật điêu khắc thế kỷ 18. Theo truyền thuyết, những pho tượng này được tạo nên từ hỗn hợp đặc biệt gồm mật ong, giấy dó và đất sét. Các chi tiết nhỏ như ngón tay được làm từ tre, gỗ, còn tà áo thì hoàn toàn bằng đất sét.

Điều kỳ diệu là trải qua bao biến thiên của lịch sử, từ những trận lũ lụt kinh hoàng đến thời kỳ loạn lạc, 122 pho tượng Phật và nơi thờ tự vẫn sừng sững tồn tại, gần như nguyên vẹn. Ông Nguyễn Văn Hiếu, 80 tuổi, một bậc cao niên sinh ra và lớn lên cạnh chùa Nôm, chia sẻ: "Người dân trong làng ai cũng kinh ngạc khi thấy sau hàng thế kỷ, 122 pho tượng vẫn vẹn nguyên như thuở ban đầu. Các cụ kể lại rằng, chùa Nôm đã từng phải hứng chịu nhiều trận lụt lớn khủng khiếp."

Ông Hiếu kể lại trận đại hồng thủy năm 1945, khi nước lũ dâng cao do vỡ đê khiến nhiều vùng miền Bắc chìm trong biển nước. Chùa Nôm khi ấy cũng ngập sâu, nước dâng lên tận nóc. Sau khi nước rút, người dân ai nấy đều kinh ngạc khi thấy 122 pho tượng đất sét vẫn nguyên vẹn, thậm chí còn sáng bóng hơn sau khi được nước lũ gột rửa lớp bùn đất bám trên mình.

Không chỉ năm 1945, những trận lụt lớn khác vào năm 1971 và 1986 cũng nhấn chìm chùa Nôm trong nước nhiều ngày liền, nhưng các pho tượng vẫn không hề hấn gì. Người dân tin rằng, chính nhờ sự che chở của thần linh mà những pho tượng quý giá này mới có thể vượt qua bao biến động của lịch sử và thiên tai khắc nghiệt như vậy.

Cho đến nay, tuổi đời chính xác của những pho tượng Thập bát La Hán tại chùa Nôm vẫn là một ẩn số đối với các nhà khoa học. Có người cho rằng chúng đã tồn tại hàng trăm năm, nhưng cũng có ý kiến khẳng định những pho tượng này đã ra đời từ hàng nghìn năm trước.

Tuy nhiên, dựa trên những nghiên cứu và đánh giá về phong cách nghệ thuật, các pho tượng nằm trong hai dãy hành lang chùa Nôm được cho là những tác phẩm tiêu biểu của nghệ thuật điêu khắc từ thế kỷ 10 đến 13. Điều này cho thấy, rất có thể những pho tượng đất sét này đã được các nghệ nhân tạo tác từ thời Lý - Trần, tức là đã có niên đại khoảng 1.000 năm.

Khi được hỏi về việc trùng tu và bảo dưỡng các pho tượng cổ, sư thầy Thích Minh Đức chia sẻ: "Việc tu sửa tượng cổ cũng giống như việc bôi trát thêm một lớp son phấn mới lên gương mặt đã loang lổ bụi thời gian. Nếu các pho tượng chưa thực sự xuống cấp nghiêm trọng, nhà chùa mong muốn giữ nguyên nét cổ kính và nguyên bản vốn có của chúng".

Hàng năm, chùa Nôm đón tiếp hàng nghìn lượt khách trong và ngoài nước đến tham quan, chiêm bái và tham gia các nghi lễ truyền thống. Nhiều người sau khi "cầu được ước thấy", đạt được những mong muốn về sự nghiệp thăng tiến, gia đình hạnh phúc, đã quay trở lại chùa để tạ ơn, đồng thời đóng góp công sức, tiền của để trùng tu, tôn tạo và mở rộng không gian chùa.