Bí ẩn ngôi miếu trên đảo đá giữa biển ở Nha Trang

Ngôi miếu này thờ ai?

Án ngữ ngay cửa biển, nơi con sông Cái đổ ra biển, dưới chân cầu Trần Phú có một đảo đá nhỏ. Nơi đây có một quần thể miếu thờ uy nghi hiện ra trước mắt, mặt hướng về phía Đông đón ánh bình minh. Theo người dân địa phương cho biết, ngôi miếu này thờ Thần Nam Hải và các vị thần khác che chở cho ngư dân được bình an trong mỗi chuyến ra khơi.

Người dân miền biển luôn tin rằng thần Nam Hải chính là vị thần Thành Hoàng che chở cho họ, giúp họ vượt qua sóng gió, mang đến những chuyến ra khơi bình an, thuận buồm xuôi gió. Không chỉ ghi nhớ trong lòng, người dân còn ghi lại công ơn to lớn của thần Nam Hải trên nhiều di tích.

Trong ngôi miếu thờ thần Nam Hải có gì?

Khu miếu cửa biển khá rộng lớn, bao quanh một bãi đá lớn ngay cửa biển. Tuy nhiên, tàu thuyền muốn cập bến phải hết sức thận trọng, bởi vùng nước này ẩn chứa nhiều đá ngầm, dễ gây va chạm.

Bước vào khu vực miếu thờ, ta sẽ bắt gặp hình ảnh một con tàu chở Phật Tổ uy nghi, bên cạnh là tượng Quan Âm Bồ Tát từ bi và tượng Địa Tạng Vương Bồ Tát hiền hậu. Ngoài ra, nơi đây còn có bàn thờ thần Hổ Sơn Lâm oai nghiêm.

Ở khu vực chính điện rộng rãi là ban thờ thần Nam Hải. Trên ban thờ là bộ mũ màu vàng được đặt trên ngai vàng cùng hương án trang nghiêm. Gian chính điện mang nét cổ kính, với điểm nhấn đặc biệt là chiếc mũ vàng được đặt trang trọng ở vị trí trung tâm, hai bên là hai pho tượng thần. Gian chính được trang trí công phu với những họa tiết rồng cuộn uốn lượn, hai hàng binh khí được sắp xếp ngay ngắn và một chiếc chuông đồng cổ kính. Tất cả tạo nên một không gian linh thiêng, huyền bí, khơi gợi sự tò mò và lòng thành kính của những người đến chiêm bái.

Bên trái điện thờ Thánh Mẫu, người dân còn lập thêm ban thờ Cô và Cậu. Ngư dân địa phương tin rằng, Cô và Cậu chính là con của Mẹ xứ sở Ponagar, vị thần được thờ phụng tại Tháp Bà Ponagar. Điều này trùng khớp với thông tin từ Sở Văn hóa Thể thao Khánh Hòa về Tháp Tây Bắc trong quần thể Tháp Bà. Ngọn tháp này, cao khoảng 9m, còn được gọi là Dinh Cô Cậu, nơi thờ hai người con của Bà Thiên Y A Na (tên gọi của người Việt dành cho nữ thần Ponagar). Sự tương đồng này cho thấy mối liên hệ về tín ngưỡng dân gian giữa miếu thờ trên sông Cái và Tháp Bà Ponagar, góp phần làm phong phú thêm bức tranh văn hóa tâm linh của người dân Khánh Hòa.

Một số nhà nghiên cứu cho rằng, tục thờ "hai cậu" phổ biến ở miền Nam, đặc biệt là vùng sông nước, có liên quan đến tín ngưỡng thờ Mẹ xứ sở Ponagar. Hai cậu này, thường được gọi là Cậu Tài (hoặc Cậu Chài) và Cậu Quý (hoặc Cậu Trí), được xem là nhị vị công tử, con trai của Mẹ Ponagar.

Tượng thờ hai cậu thường xuất hiện ở các miếu, đình, chùa ven sông, gắn liền với đời sống tâm linh của người dân. Người ta tin rằng hai cậu là thần tiên chuyển kiếp, hạ phàm giúp đỡ người dân, mang đến may mắn, tài lộc, bảo vệ cuộc sống bình yên cho cộng đồng, đặc biệt là ngư dân. Trước khi ra khơi, ngư dân thường đến miếu, đình thờ hai cậu để cầu bình an, mong chuyến đi thuận buồm xuôi gió.

Tục thờ "hai cậu" không chỉ thể hiện sự tôn kính với thần linh mà còn phản ánh nét đẹp văn hóa, tín ngưỡng của người dân miền Nam, gắn bó mật thiết với sông nước và đời sống sinh hoạt của họ.

Bên phải chính điện là am thờ Ngũ Mẫu, phía sau là nơi tôn kính các bậc Tiền hiền, Hậu hiền của địa phương. Người dân tin rằng Ngũ Mẫu tượng trưng cho năm bà, đại diện cho Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ - năm yếu tố ngũ hành cấu thành nên vũ trụ. Tín ngưỡng thờ Ngũ Mẫu thể hiện sự tôn trọng của người dân đối với sức mạnh tự nhiên và mong muốn cuộc sống được cân bằng, hài hòa. Đặc biệt, Ngũ hành thần nữ đã được triều Nguyễn ghi chép vào tự điển và ban tặng sắc phong ở một số miếu ở Khánh Hòa, cho thấy sự công nhận chính thức về tín ngưỡng này.

Nét đẹp trong văn hóa thờ cúng thần linh của người dân vùng biển

Khánh Hòa là vùng đất đa dạng về tín ngưỡng, người dân nơi đây thờ cúng nhiều vị thần linh khác nhau, từ Mẫu Thiên Y Ana, Mẫu Ngũ Hành, Phật giáo đến các vị thần biển như Thần Nam Hải... Mỗi nơi, mỗi cộng đồng lại có những hình thức tín ngưỡng riêng biệt, phản ánh đời sống văn hóa tâm linh phong phú của người dân.

Trong đó, ngôi miếu thờ trên đảo đá án ngữ cửa biển ở Nha Trang mang đậm nét tín ngưỡng của ngư dân vùng biển. Đối với họ, việc thờ cúng thần linh không chỉ là thể hiện lòng thành kính mà còn là chỗ dựa tinh thần, giúp họ vững tâm ra khơi, cầu mong những chuyến biển bình yên, thuận buồm xuôi gió. Niềm tin vào sự che chở của thần linh đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống của ngư dân Khánh Hòa, giúp họ vượt qua những khó khăn, thử thách trên biển cả.

Ngoài ra, lễ hội Cầu Ngư là một nét đẹp văn hóa truyền thống không thể thiếu trong đời sống tâm linh của ngư dân các tỉnh duyên hải miền Trung. Hằng năm, sau Tết Nguyên Đán, khi mùa biển mới bắt đầu, ngư dân lại long trọng tổ chức lễ hội để tạ ơn thần Nam Hải, tưởng nhớ các bậc tiền nhân và cầu mong một năm thuận buồm xuôi gió. Lễ hội không chỉ thể hiện sự gắn bó mật thiết của con người với biển cả mà còn là dịp để cộng đồng ngư dân thêm phần đoàn kết, gắn bó.

Trọng tâm của lễ hội Cầu Ngư chính là nghi thức cúng tế long trọng diễn ra tại lăng thờ thần Nam Hải. Nghi thức này được chủ trì bởi 4 vị chức sắc gồm chánh tế, bồi tế, tả ban và hữu ban, cùng với sự hỗ trợ của 4 học trò lễ phụ trách dâng rượu và đèn. Mở đầu lễ hội là nghi thức rước thần Nam Hải về lăng, và kết thúc bằng lễ cúng Tống Na, tiễn đưa thần trở về.

Lễ hội Cầu Ngư, một nét đẹp văn hóa tín ngưỡng đặc trưng của người dân miền biển, nhất là dải duyên hải Nam Trung Bộ, bắt nguồn từ tín ngưỡng thờ cúng thần Nam Hải. Vào tháng 6 năm 2014, Lễ hội Cầu Ngư ở Khánh Hòa đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chính thức công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, ghi nhận giá trị văn hóa tinh thần to lớn của lễ hội này.

Một số điểm du lịch gần trên đảo đá giữa biển ở Nha Trang

Gần ngôi miếu thờ giữa biển ở Nha Trang có rất nhiều điểm du lịch nổi tiếng, du khách có thể kết hợp ghé thăm trong hành trình khám phá thành phố biển của mình. Dưới đây là một số gợi ý:

• Tháp Bà Ponagar: Một quần thể kiến trúc đền tháp Chăm Pa cổ kính, tọa lạc trên đỉnh một ngọn đồi nhỏ bên cửa sông Cái. Nơi đây không chỉ là điểm du lịch nổi tiếng thu hút du khách bởi vẻ đẹp kiến trúc độc đáo mà còn là di tích lịch sử văn hóa quan trọng, gắn liền với tín ngưỡng của người Chăm.
• Hòn Đỏ: Một hòn đảo nhỏ xinh đẹp nằm gần bờ biển Nha Trang, cách đất liền chỉ khoảng 200m và chỉ cách miếu thờ thần Nam Hải chưa đến 1 km. Nơi đây được biết đến với vẻ đẹp hoang sơ, yên bình và khung cảnh thiên nhiên độc đáo.
• Bảo tàng Khánh Hòa: Một điểm đến thú vị cho những ai quan tâm đến lịch sử và văn hóa của vùng đất xinh đẹp này. Bảo tàng nằm trong một ngôi nhà cổ kính mang kiến trúc Pháp được xây dựng từ đầu thế kỷ 20 và chỉ cách khu vực hai ngôi miếu thờ ở cửa sông Cái khoảng 1 km. Nơi đây lưu giữ và trưng bày hơn 10.000 hiện vật gốc và 5.000 hình ảnh, tư liệu quý giá, phản ánh lịch sử hình thành và phát triển của Khánh Hòa từ thời kỳ tiền sử đến nay.
• Hòn Chồng: một thắng cảnh tự nhiên độc đáo nằm ở phường Vĩnh Phước, chỉ cách ngôi miếu thờ trên đảo đá án ngữ cửa biển sông Cái khoảng hơn 1 km. Nơi đây thu hút du khách bởi vẻ đẹp hoang sơ, kỳ vĩ của những khối đá lớn với hình thù đa dạng, xếp chồng lên nhau một cách tự nhiên.

Chúc bạn có một chuyến du lịch tới thành phố biển Nha Trang thật vui vẻ!