Bánh cáy là đặc sản ở đâu? Có gì đặc biệt?

Bánh cáy không chỉ là món ăn mà còn là biểu tượng của một địa danh – nơi khởi nguồn và lưu giữ bí quyết làm bánh suốt hàng trăm năm qua. Vậy bánh cáy là đặc sản ở đâu? Bài viết sau đây sẽ giúp bạn khám phá rõ hơn về nguồn gốc, giá trị và quy trình tạo nên món bánh này.

Bánh cáy là đặc sản ở đâu?

Bánh cáy là đặc sản truyền thống của làng Nguyễn, xã Đông Hưng, tỉnh Thái Bình cũ (nay thuộc tỉnh Hưng Yên mở rộng). Đây là một làng nghề lâu đời, được biết đến như cái nôi sinh ra loại bánh đặc trưng mang hương vị và vẻ ngoài rất riêng biệt – ngọt ngào mà tinh tế, mộc mạc mà công phu.

Tương truyền, bánh cáy ra đời từ thời vua Lê – chúa Trịnh, vào khoảng thế kỷ XVII. Người được cho là sáng tạo ra món bánh này là bà Nguyễn Thị Tần, sinh năm 1725 tại làng Nguyễn. 

Bà từng là nhũ mẫu của Thái tử Lê Duy Vỹ – con vua Lê Hiển Tông. Khi Thái tử bị giam trong ngục vì sự ganh ghét của Thế tử Trịnh Sâm, bà Tần đã dùng những nguyên liệu dân dã như gạo nếp, vừng, lạc, mứt dừa… chế biến thành một món bánh có vị ngọt, béo, bùi, giúp Thái tử bồi bổ sức khỏe.

Sau này, bà Tần truyền lại công thức ấy cho người dân trong làng. Từ đó, bánh cáy được lưu truyền và phát triển thành đặc sản nổi tiếng, gắn liền với địa danh Thái Bình. Cái tên “bánh cáy” bắt nguồn từ hình dạng, màu sắc của bánh giống như con cáy – một loài cua đồng nhỏ, thân đỏ cam – tượng trưng cho sự gần gũi, dân dã.

Bánh cáy có gì đặc biệt?

Dù mang tên gọi gợi liên tưởng đến hải sản, bánh cáy hoàn toàn không làm từ con cáy, mà là sự tổng hòa của nhiều nguyên liệu thuần nông. Bánh có hình chữ nhật, nhỏ nhắn, với bề mặt là những lớp màu vàng, đỏ cam xen kẽ, tượng trưng cho sự sum vầy, ấm no. 

Hương vị của bánh là sự kết hợp hài hòa giữa vị ngọt thanh của mạch nha, vị béo ngậy của mỡ lợn rim, vị bùi của lạc, vừng, mùi thơm đặc trưng từ nếp cái hoa vàng và hương tinh dầu bưởi thoang thoảng.

Khi ăn, bánh cáy mang lại cảm giác giòn bên ngoài nhưng dẻo bên trong, kết cấu nhiều lớp nhưng không gây ngán. Người Thái Bình thường nhâm nhi bánh cáy với tách trà xanh ấm, nhất là vào dịp Tết hoặc những ngày se lạnh, như một cách thưởng thức nhịp sống chậm rãi và đậm chất truyền thống.

Bánh cáy làm từ gì?

Nguyên liệu làm bánh cáy được tuyển chọn kỹ lưỡng và xử lý qua nhiều công đoạn công phu:

• Gạo nếp: Chia làm hai phần để đồ xôi với màu tự nhiên – màu đỏ từ quả gấc, màu vàng từ quả dành dành, sau đó giã nhuyễn, cán mỏng, cắt miếng và đem sấy khô.
• Mỡ lợn: Được ướp muối, đường trong khoảng 15 ngày, sau đó rim đến khi trong suốt, giòn rụm.
• Lạc, vừng, mứt dừa: Được rang thơm, trộn vào tạo độ bùi và thơm.
• Mạch nha và nước đường: Dùng để kết dính các thành phần với nhau, tạo độ ngọt vừa phải.
• Tinh dầu bưởi hoặc lá chanh: Tăng hương thơm tự nhiên.

Tất cả nguyên liệu sau khi sơ chế sẽ được trộn đều, sên nóng rồi ép khuôn, rắc thêm vừng rang bên ngoài và cắt thành từng thanh vừa miệng ăn.

Cách thưởng thức và bảo quản

Bánh cáy có thể được ăn một mình vẫn rất ngon. Tuy nhiên, để "chuẩn bài" nhất thì bánh thường được ăn kèm trà xanh nóng để cân bằng vị ngọt, tạo cảm giác ấm bụng và dễ tiêu hóa. Khi bảo quản, nên để bánh ở nơi thoáng mát, khô ráo, tránh ánh nắng trực tiếp. Nếu được đóng gói kỹ, bánh cáy có thể để được trong khoảng 1 – 2 tháng mà vẫn giữ nguyên hương vị.

Ngày nay, bánh cáy không chỉ là món ăn truyền thống của người dân Đông Hưng Thái Bình mà còn trở thành món quà đặc sản được ưa chuộng khắp cả nước. 

Bánh cáy không chỉ là đặc sản nổi tiếng của tỉnh Thái Bình cũ (nay thuộc Hưng Yên mở rộng) mà còn là biểu tượng cho sự tài hoa, chịu khó của người dân đồng bằng Bắc Bộ. Mỗi miếng bánh là sự kết tinh giữa tinh thần văn hóa, tâm linh và tình cảm quê hương. Nếu có dịp đặt chân tới Thái Bình, đừng quên ghé làng Nguyễn – nơi khai sinh ra bánh cáy – để cảm nhận được rõ hơn hồn cốt của một món bánh dân gian mang giá trị vượt thời gian.