Khám phá kinh đô cuối cùng của Việt Nam: Tại sao lại gọi là Thừa Thiên Huế?

Là kinh đô cuối cùng của chế độ phong kiến Việt Nam, Thừa Thiên Huế mang trong mình giá trị lịch sử và văn hóa đặc biệt. Nhưng ít ai biết, chính tên gọi “Thừa Thiên Huế” cũng là một phần quan trọng trong câu chuyện ấy. Bài viết này sẽ lý giải nguồn gốc và ý nghĩa tên gọi, từ đó giúp bạn hiểu hơn về vùng đất từng giữ vị trí trung tâm của cả nước.

Tại sao lại gọi là Thừa Thiên Huế?

Tên gọi “Thừa Thiên Huế” là sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố chính trị và văn hóa, phản ánh chiều sâu lịch sử của vùng đất cố đô. Trong đó, “Thừa Thiên” xuất hiện từ thời vua Minh Mạng dưới triều Nguyễn, mang ý nghĩa “vâng mệnh trời” theo nghĩa Hán văn. Đây là cách đặt tên thể hiện rõ vai trò chính danh và thiêng liêng của vùng đất được lựa chọn làm kinh đô, nơi hội tụ linh khí sông núi và tinh thần quốc gia.

Trong khi đó, “Huế” là cách đọc trại từ “Hóa” trong “Thuận Hóa” – một địa danh cổ có vị trí chiến lược và văn hóa quan trọng. Tên gọi này cũng gắn liền với Phú Xuân, đô thị từng là trung tâm chính trị, văn hóa của nhiều triều đại. Sự kết hợp giữa “Thừa Thiên” và “Huế” tạo nên một danh xưng không chỉ trang nghiêm về mặt hành chính, mà còn giàu bản sắc – biểu trưng cho một vùng đất thiêng liêng, từng giữ vai trò trung tâm của cả nước.

Tên gọi Thừa Thiên Huế có từ khi nào?

Theo hồ sơ phương án “Mô hình thành phố trực thuộc Trung ương” của Sở Nội vụ Thừa Thiên Huế, về mặt lịch sử, tên gọi “Thừa Thiên Huế” chỉ chính thức xuất hiện từ năm 1989, sau khi Quốc hội khóa VIII ban hành nghị quyết chia tách tỉnh Bình Trị  Thiên thành 3 tỉnh Thừa Thiên Huế, Quảng Bình và Quảng Trị, nhưng dấu tích và biến động của tên gọi này trải dài suốt nhiều thế kỷ:

Thời nhà Nguyễn (1822): Vua Minh Mạng đổi dinh Quảng Đức thành phủ Thừa Thiên. Đây là một trong 31 đơn vị hành chính cấp tỉnh đầu tiên dưới triều Nguyễn, mang tính chất đặc biệt vì là nơi đặt kinh đô Phú Xuân – trung tâm quyền lực chính trị, văn hóa của cả nước.

Sau Cách mạng Tháng Tám (1945): Tên phủ Thừa Thiên được đổi thành tỉnh Nguyễn Tri Phương, nhằm tưởng nhớ vị tướng tài ba của triều Nguyễn. Tuy nhiên, tên này chỉ tồn tại khoảng 2 tháng. Đến ngày 9/10/1945, chính phủ lâm thời quyết định khôi phục tên tỉnh Thừa Thiên.

Giai đoạn 1976–1989: Sau ngày thống nhất đất nước, ba tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên được sáp nhập thành tỉnh Bình Trị Thiên. Đây là giai đoạn tên gọi “Thừa Thiên” tạm thời không còn tồn tại độc lập trên bản đồ hành chính.

Từ năm 1989 đến nay: Quốc hội khóa VIII quyết định tách tỉnh Bình Trị Thiên thành ba tỉnh như cũ, lúc này tên gọi “Thừa Thiên Huế” chính thức ra đời và được sử dụng cho đến nay – như một sự hòa quyện giữa vùng đất linh thiêng vâng mệnh trời và nét đặc trưng văn hóa cố đô Huế.

Tên gọi luôn là nơi lưu giữ ký ức của một vùng đất. Với Thừa Thiên Huế, cái tên ấy chất chứa nhiều tầng ý nghĩa, vượt xa những gì người ta thường hình dung. Khi hiểu được nguồn gốc của tên gọi, ta cũng bước gần hơn đến bản sắc và chiều sâu văn hóa của vùng đất cố đô