Tên tỉnh Khánh Hoà từ đâu mà có?

“Đất khánh, người hòa” – lời nói ấy không chỉ là định danh, mà là sự khẳng định một bản sắc đã được hun đúc qua bao thăng trầm lịch sử. Mảnh đất ấy, với khí hậu ôn hòa, địa thế thuận lợi, núi đồi xen biển cả, đã góp phần hình thành nên phẩm chất con người nơi đây: điềm đạm, nhân hậu, sống chan hòa với thiên nhiên và nhau. 

Ai đặt tên cho tỉnh Khánh Hòa?

Theo dòng sử cũ, trước năm 1653, biên giới phía nam của Đại Việt chỉ kéo dài đến Phú Yên, lấy dãy núi Thạch Bi Sơn (hay núi Đại Lãnh) làm ranh giới tự nhiên giữa Đại Việt và vương quốc Chiêm Thành. 

Tuy nhiên, bước ngoặt lớn đã xảy ra vào năm Quý Tỵ (1653), khi vua Chiêm Thành lúc bấy giờ là Bà Bật (còn gọi là Bà Tấm hay Bà Tranh) vượt núi Thạch Bi Sơn, tiến quân quấy phá vùng biên giới Phú Yên. Trước tình hình đó, chúa Nguyễn Phúc Tần đã phái Cai cơ Hùng Lộc đem quân chinh phạt, mở đường mở cõi về phương Nam.

Sau chiến thắng, vùng đất từ sông Phan Rang đến ranh giới Phú Yên được sáp nhập vào lãnh thổ Đại Việt, đánh dấu bước mở rộng quan trọng về phương Nam. Theo sách Đại Nam nhất thống chí, nơi đây được đặt tên là dinh Thái Khang, bao gồm hai phủ Thái Khang và Diên Ninh cùng năm huyện: Quảng Phúc, Tân Định, Phúc Điền, Vĩnh Xương và Hoa Châu.

Những tên gọi hành chính đầu tiên này không đơn thuần là sự phân định địa giới, mà còn là lời gửi gắm đầy ý nghĩa: "Thái" là lớn, là tốt lành; "Khang" là vững bền, thịnh vượng. Đó chính là khát vọng về một vùng đất yên vui, sinh sôi, trường tồn.

Trải qua nhiều thời kỳ cai trị, tên gọi hành chính có nhiều thay đổi – từ dinh Thái Khang thành dinh Bình Hòa, rồi trấn Bình Hòa, nhưng tinh thần thì không thay đổi: Đó vẫn là ước vọng về một nơi đất lành chim đậu, dân cư hiền hòa, trời đất thuận hòa. Đến năm 1832, dưới triều Minh Mạng, vùng đất ấy chính thức mang tên Khánh Hòa – cái tên tồn tại gần 190 năm cho đến hôm nay, như một biểu tượng của vùng đất “khánh thái, hòa an”.

"Khánh", nghĩa là mừng vui, phúc lành. "Hòa", là hòa nhã, hòa thuận, hiền hòa. Hai chữ kết hợp lại, gợi lên một vùng đất thanh bình, yên ấm, nơi lòng người gắn bó và thiên nhiên chan hòa. Không phải ngẫu nhiên mà nhà văn Quách Tấn trong Xứ Trầm Hương từng nhận định: “Từ đời Gia Long đến cuối đời Tự Đức, ở Khánh Hòa không xảy ra việc gì quan trọng. Nhân dân được yên ổn làm ăn.” Câu nói như một minh chứng cho sự hài hòa, yên bình xuyên suốt chiều dài lịch sử vùng đất này.

Cái "hòa" trong tên gọi Khánh Hòa, không chỉ là tính cách con người mà còn là quà tặng từ thiên nhiên. Khánh Hòa có khí hậu ôn hòa, hai mùa mưa – nắng nhưng đều ở mức dễ chịu, ít bão lớn, đất đai màu mỡ, biển cả trù phú, rừng núi giàu sản vật. 

Chính điều kiện ấy đã định hình nên một cộng đồng hiền lành, điềm đạm, biết thuận thiên mà sống, thuận người mà hòa. Dân hiền, đất lành – đến cả cọp Khánh Hòa cũng được dân gian gọi là “cọp hiền”. Chí sĩ Trần Cao Vân khi về Khánh Hòa từng thốt lên: “Nhân sĩ Khánh Hòa hiền lành quá!”.

Ngày nay, giữa guồng quay hiện đại, nhìn lại gần hai thế kỷ cái tên Khánh Hòa được gọi lên, ta càng thêm trân trọng tấm lòng và tầm nhìn của người xưa. Một tên gọi – một tinh thần – một bản sắc. Khánh Hòa không chỉ là một địa danh, mà là nơi quy tụ vẻ đẹp của thiên nhiên hài hòa và lòng người nhân hậu, điềm đạm – đúng như những gì mà tiền nhân từng kỳ vọng khi đặt tên cho mảnh đất này.

Những địa điểm tại Khánh Hòa không nên bỏ lỡ

Du lịch Cam Ranh 

Đưa du khách đến với "Tứ Bình" – Bình Hưng, Bình Ba, Bình Tiên và Bình Lập – bốn hòn đảo đẹp như tranh giữa biển trời Khánh Hòa. Dù có quy định “cấm phát triển du lịch” tại Bình Ba, tức không được xây dựng resort hay khu vui chơi lớn, nhưng du khách vẫn có thể tham quan và trải nghiệm cuộc sống bình dị nơi đây.

Nha Trang

Trung tâm du lịch của Khánh Hòa, được mệnh danh là “Hòn ngọc Biển Đông” với bãi cát vàng óng và nước biển trong xanh. Hòn Mun nổi bật bởi hệ sinh thái san hô tuyệt đẹp, thích hợp cho các hoạt động lặn biển và khám phá đại dương. Tháp Bà Po Nagar là điểm đến không thể bỏ qua để cảm nhận vẻ đẹp kiến trúc cổ và văn hóa Chăm độc đáo.

Vạn Ninh

Vùng đất ven biển phía Bắc Khánh Hòa, sở hữu cảnh quan biển đảo đa dạng cùng khí hậu hiền hòa, rất thích hợp để phát triển du lịch và kinh tế hàng hải. Biển Đại Lãnh nổi bật với vẻ đẹp nguyên sơ, bãi cát trắng mịn và hàng phi lao xanh ngát. Đảo Điệp Sơn gây ấn tượng với con đường đi bộ xuyên biển độc đáo và khung cảnh bình dị, nên thơ, thu hút đông đảo du khách đến tham quan và check-in.