Kinh nghiệm đi lễ hội Bà Chúa Xứ An Giang: Di sản văn hóa đặc biệt của miền Tây Nam Bộ

Lễ hội Bà Chúa Xứ - Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam, diễn ra tại thành phố Châu Đốc, đã trở thành một phần không thể thiếu trong bản sắc văn hóa của người dân vùng sông nước Nam Bộ. Lễ hội này không chỉ có giá trị tín ngưỡng sâu sắc mà còn chứa đựng những giá trị lịch sử quan trọng.

Vào ngày 19/12/2014, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch đã công nhận lễ hội là Di sản Văn hóa Phi vật thể Quốc gia. Đặc biệt, vào năm 2016, UNESCO đã vinh danh lễ hội này là Di sản Văn hóa Phi vật thể đại diện của nhân loại.

Lễ hội Bà Chúa Xứ có ý nghĩa như thế nào?

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam không chỉ là một nghi lễ tôn thờ mà còn là minh chứng cho quá trình giao lưu văn hóa giữa các cộng đồng người Việt, Hoa, Khmer và Chăm tại vùng đất An Giang. Được thực hiện qua nhiều thế hệ, lễ hội này góp phần duy trì những giá trị lịch sử và tinh thần của người dân Châu Đốc, đồng thời phản ánh quá trình khai phá vùng đất phía Tây Nam của Tổ quốc. Miếu Bà Chúa Xứ gần chùa Huỳnh Đạo cũng là điểm hành hương nổi tiếng, thu hút du khách thập phương đến viếng.

Truyền thuyết về Bà Chúa Xứ

Theo truyền thuyết, vào khoảng năm 1820–1825, khi quân Xiêm xâm lược nước ta, họ đã tìm thấy một pho tượng đá lớn trên đỉnh núi Sam. Mặc dù họ đã cố gắng khiêng tượng xuống núi, nhưng khi đến một đoạn, tượng Bà đột ngột trở nên nặng trĩu và không thể nhấc lên được. Một người trong nhóm vì tức giận đã làm gãy cánh tay trái của Bà, ngay lập tức phải chịu sự trừng phạt.

Sau đó, tượng Bà hiện về trong giấc mơ của người dân, tự xưng là Bà Chúa Xứ, báo mộng rằng nếu khiêng tượng xuống núi và lập miếu thờ, Bà sẽ bảo vệ dân làng khỏi giặc xâm lược và mang lại mùa màng tươi tốt. 

Dân làng cố gắng nhưng không thể khiêng tượng cho đến khi một cô gái đồng trinh xưng là Chúa Xứ Thánh Mẫu cho biết chỉ cần 9 cô gái đồng trinh. Khi 9 cô gái ấy đến, họ đã dễ dàng khiêng tượng xuống núi. Tượng Bà dừng lại tại chân núi, và đó chính là nơi lập miếu thờ Bà Chúa Xứ ngày nay.

Lễ hội Bà Chúa Xứ được tổ chức vào thời gian nào, ở đâu?

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam được tổ chức hàng năm từ ngày 23 đến 27 tháng 4 âm lịch. 

Địa chỉ tổ chức: Miếu Bà Chúa Xứ Núi Sam, Châu Đốc, tỉnh An Giang.

Miếu Bà Chúa Xứ Núi Sam không chỉ là địa điểm tổ chức lễ hội mà còn là một điểm hành hương linh thiêng thu hút đông đảo tín đồ Phật tử đến cúng bái, cầu mong may mắn, tài lộc và bình an. 

Nơi đây nổi tiếng vì những lời cầu nguyện luôn được bà Chúa phù hộ, mang lại hiệu quả rõ rệt, khiến ai cũng tin tưởng và quay lại. Kiến trúc của miếu cũng mang đậm ảnh hưởng văn hóa Ấn Độ, tạo nên một không gian độc đáo và ấn tượng, hấp dẫn mọi du khách ghé thăm.

Lễ hội Bà Chúa Xứ có những gì?

Phần Lễ

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam diễn ra với những nghi thức truyền thống đặc sắc, bao gồm: Lễ phục hiện rước tượng Bà từ đỉnh núi Sam xuống miếu thờ, Lễ Tắm Bà, Lễ Thỉnh sắc thần ông Thoại Ngọc Hầu, Lễ Túc yết, Lễ Xây chầu, Lễ Chánh tế và Lễ Hồi sắc.

Lễ phục hiện rước tượng Bà bắt đầu từ ngày 22 tháng 4, khi tượng Bà được đưa từ bệ đá sa thạch trên đỉnh núi xuống miếu thờ. Đến đêm 23 rạng sáng 24 tháng 4, Lễ Tắm Bà được tổ chức trang nghiêm, chỉ có 9 người phụ nữ đồng trinh tham gia. Sau nghi thức tắm, bộ y phục cũ của Bà được cắt nhỏ và phát cho người tham dự như một bùa hộ mệnh mang lại sức khỏe và bình an.

Vào lúc 15 giờ ngày 24 tháng 4, Lễ Thỉnh sắc thần ông Thoại Ngọc Hầu cùng hai vị phu nhân sẽ được cử hành, do các bô lão trong làng và Ban quản trị lăng miếu thực hiện.

Đêm 25 rạng sáng 26 tháng 4 là thời điểm diễn ra Lễ Túc yết và Lễ Xây chầu, với những nghi thức cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu và đất đai phì nhiêu. Mâm cúng bao gồm: một con heo trắng chưa nấu chín, một đĩa "mao huyết", xôi, trái cây, trầu cau và gạo muối. Lễ hội sẽ kết thúc vào ngày 27 tháng 4 với Lễ Chánh tế và Lễ Hồi sắc, đánh dấu sự hoàn tất của một mùa lễ hội linh thiêng.

Phần Hội

Kể từ khi được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Lễ hội cấp Quốc gia vào năm 2001, Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam đã trở thành một sự kiện văn hóa tín ngưỡng được đầu tư và tổ chức ngày càng hoành tráng. 

Bên cạnh những nghi thức lễ truyền thống, phần hội cũng được tổ chức đa dạng và sôi nổi với các chương trình đặc sắc, phản ánh đậm đà bản sắc văn hóa của bốn dân tộc anh em Kinh, Chăm, Hoa, Khmer. Các hoạt động như tuần lễ văn hóa, thể thao, trò chơi dân gian, và các tiết mục văn nghệ dân tộc tạo nên không khí rộn ràng, thu hút sự tham gia của đông đảo du khách.

Các trò chơi dân gian tại lễ hội rất phong phú, bao gồm kéo co, thả diều nghệ thuật, trò chơi vận động liên hoàn, cờ tướng, đẩy gậy, chọi gà và cờ người, mang đến những phút giây vui vẻ và hồi hộp. Các màn trình diễn nghệ thuật cũng vô cùng ấn tượng, như múa lân sư rồng, múa mâm thao, múa bóng rỗi và múa đĩa chén, khiến không khí lễ hội thêm phần huyền bí và cuốn hút.

Với các hoạt động đa dạng và phong phú, Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam hàng năm thu hút hơn một triệu du khách từ khắp nơi, đặc biệt là từ vùng đồng bằng sông Cửu Long và Đông Nam Bộ, đến để tham dự lễ, dâng hương và hòa mình vào không gian linh thiêng của lễ hội.

Lưu ý những gì khi tham gia lễ hội Bà Chúa Xứ

• Lễ hội thu hút đông người, dễ xảy ra chen lấn, vì vậy hãy bảo quản tài sản cẩn thận để tránh bị móc túi.
• Để an toàn, hãy tránh mua nhang đèn hay heo quay từ người bán dạo, thay vào đó, bạn nên mua từ các cửa hàng uy tín.
• Tuyệt đối không nhận lộc từ người lạ để tránh những bất tiện không đáng có