Làng cổ Đông Hòa Hiệp (Tiền Giang) được mệnh danh là một trong những làng quê cổ kính bậc nhất miền Tây. Giữa nhịp sống hiện đại, nơi đây vẫn giữ nguyên vẻ trầm mặc với mái ngói rêu phong, nếp nhà xưa cũ và những khu vườn cây trái sum suê, tạo nên khung cảnh yên bình, đậm chất văn hóa Nam Bộ xưa.
Huyện Cái Bè từ lâu đã được biết đến là vùng đất trù phú nằm ven hạ lưu sông Mê Kông, từng giữ vai trò quan trọng trong dòng chảy lịch sử miền Nam. Vào năm 1732, chúa Nguyễn Phúc Chu đã chọn thôn An Bình Đông – nay thuộc xã Đông Hòa Hiệp – làm lỵ sở của dinh Long Hồ, từ đó hình thành cái tên “Cái Bè Dinh”.
Trong suốt 25 năm là trung tâm hành chính – kinh tế, nơi đây đã thu hút nhiều quan lại, địa chủ về lập nghiệp, góp phần hình thành nên các dinh thự, biệt phủ quy mô, làm giàu thêm cho vùng đất này.
Làng cổ Đông Hòa Hiệp – điểm nhấn của Cái Bè – là nơi lưu giữ gần như nguyên vẹn giá trị kiến trúc truyền thống, với sự giao thoa tinh tế giữa phong cách Á Đông và nét cổ điển phương Tây. Những ngôi nhà cổ có tuổi đời hơn trăm năm hiện vẫn sừng sững giữa những khu vườn cây trái xanh mát, gợi nhớ một thời vàng son của vùng đất ven sông.
Cùng với làng cổ Đường Lâm (Hà Nội) và Phước Tích (Huế), Đông Hòa Hiệp là một trong ba làng cổ tiêu biểu nhất Việt Nam, phản ánh đậm nét văn hóa, lịch sử và tinh thần phóng khoáng đặc trưng của vùng sông nước Nam Bộ.
Làng cổ Đông Hòa Hiệp nằm tại huyện Cái Bè, cách trung tâm thành phố Mỹ Tho khoảng 40km và không quá xa Quốc lộ 1A. Với vị trí thuận lợi, bạn có thể dễ dàng di chuyển bằng xe máy, ô tô hoặc kết hợp với các tour du lịch đường sông để trải nghiệm trọn vẹn vẻ đẹp miền Tây sông nước.
Đặc biệt, do các nhà cổ trong làng nằm rải rác giữa các ấp và dọc theo hệ thống kênh rạch như kênh 8, rạch Cầu Miếu, rạch Cây Da, sông Thông Lưu…, phương tiện lý tưởng nhất để khám phá là xe máy hoặc thuyền du lịch. Đây cũng là cách giúp bạn dễ dàng tiếp cận và cảm nhận được nhịp sống đời thường của người dân địa phương.
Toàn bộ làng cổ có quy mô khá lớn với khoảng 7 ngôi nhà cổ, 3 ngôi chùa cổ và một đình làng trên 100 năm tuổi – tất cả đều mang dấu ấn kiến trúc giao thoa Đông – Tây độc đáo. Cư dân nơi đây chủ yếu sinh sống bằng nghề làm vườn với các loại trái cây đặc sản nổi tiếng như xoài cát Hòa Lộc, vú sữa Vĩnh Kim, quýt Cái Bè, nhãn tiêu da bò… Ngoài ra, nhiều hộ gia đình còn gìn giữ và phát triển nghề thủ công truyền thống như làm bánh tráng, bánh cốm, bánh phồng – góp phần tạo nên bức tranh làng quê đậm chất văn hóa miền Tây.
Nếu muốn tận hưởng trọn vẹn vẻ đẹp mộc mạc và nên thơ của làng cổ Đông Hòa Hiệp, bạn nên tránh đi vào mùa mưa – khi những con đường đất dễ lầy lội và việc di chuyển đến các khu vườn trái cây sẽ gặp nhiều trở ngại.
Thời điểm lý tưởng nhất để ghé thăm nơi đây là từ tháng 1 đến tháng 5, khi thời tiết khô ráo, thuận tiện cho việc đi lại và cũng đúng vào mùa cây trái sum suê. Những vườn xoài cát Hòa Lộc, vú sữa, quýt hay nhãn vào độ chín rộ sẽ mang đến cho bạn trải nghiệm đậm chất miệt vườn khó quên.
Làng cổ Đông Hòa Hiệp, huyện Cái Bè, là một trong những điểm đến văn hóa - kiến trúc tiêu biểu bậc nhất của Tiền Giang nói riêng và vùng sông nước miền Tây nói chung. Dù nơi đây có đến 36 ngôi nhà cổ với tuổi đời từ 100 đến 200 năm, chỉ có 7 căn được công nhận là di sản bởi kiến trúc đặc sắc và giá trị lịch sử độc đáo.
Điểm ấn tượng đầu tiên khi đặt chân đến làng cổ chính là khung cảnh yên bình, mát mẻ của những ngôi nhà vườn Nam Bộ nằm đan xen trong những khu vườn cây trái trù phú, bên bờ sông uốn lượn. Khác với kiến trúc nhà miền Trung vốn quay về hướng Nam, các ngôi nhà tại Đông Hòa Hiệp lại tuân theo nguyên tắc “nhất cận thị – nhị cận giang – tam cận lộ”, vừa thuận tiện cho sinh hoạt, vừa phù hợp với môi trường sông nước.
Nhà cổ ông Ba Đức
Ngôi nhà hơn 170 năm tuổi của gia đình ông Phan Văn Đức, từng là nơi sinh sống của một trong những phú hào giàu có nhất thế kỷ 19. Kiến trúc Đông – Tây hòa quyện, nổi bật với tông màu vàng trắng tinh tế, phần nền nhà cao hơn nửa mét để tránh ngập, bên trong được bố trí hai gian nối nhau qua khoảng sân nhỏ thoáng đãng.
Nội thất chạm khắc tinh xảo, nổi bật là bộ ba tủ thờ cẩn xà cừ, tượng rồng, và bản sắc phong do vua Tự Đức ban tặng. Tại đây, du khách có thể thưởng thức món ngon miệt vườn hoặc tham gia bắt cá, đi thuyền du ngoạn.
Nhà cổ ông Kiệt
Ngôi nhà kiểu chữ Đinh rộng gần 1.000m², mang đậm dấu ấn Bắc Bộ xưa. Nhà gồm 3 gian, 2 chái với 108 cây cột bằng gỗ quý, cùng hệ thống chạm khắc rồng phượng và hoa lá tinh tế. Đặc biệt, các vách nhà bằng chấn song giúp thông khí, có thể tháo rời để mở rộng không gian khi tổ chức tiệc.
Nhà cổ ông Xoát
Được xem là ngôi nhà cổ lâu đời nhất tại làng Đông Hòa Hiệp, nơi đây vẫn giữ nguyên vẻ trang trọng với hoành phi, liễn đối cổ và bộ bàn ghế gỗ quý từ thuở đầu xây dựng. Ngôi nhà mang tinh thần giao thoa văn hóa giữa miền Tây và cố đô Huế.
Hai năm một lần, Làng cổ Đông Hòa Hiệp tổ chức Lễ hội du lịch làng cổ với nhiều hoạt động văn hóa dân gian hấp dẫn như: làm bánh truyền thống, đờn ca tài tử, trình diễn áo dài xưa… tạo nên không khí hoài niệm, đậm chất Nam Bộ.
Đừng quên ghé thăm các ngôi nhà cổ khác như nhà ông Mười, ông Tòng, ông Cai Huy, ông Liêm, hoặc trải nghiệm lò cốm Ngọc Lợi gần đó – nơi bạn có thể tận tay “nổ cốm” bằng cây sạn truyền thống và thưởng thức hương vị tuổi thơ đậm đà.