Ghé thăm khu di tích đền Gia Loan chùa Biện Sơn Vĩnh Phúc

Theo sử sách ghi lại, vào năm Thành Thái thứ 16, chùa được xây dựng theo lối kiến trúc chữ Môn truyền thống. Tuy nhiên, qua bao thăng trầm thời gian, công trình không còn giữ nguyên dáng vẻ ban đầu. Chùa đã được trùng tu, tôn tạo theo kiểu chữ Đinh – phong cách kiến trúc đặc trưng thời Nguyễn, gồm hai tòa: bái đường và chính điện uy nghiêm, hài hòa.

Khu di tích đền Gia Loan chùa Biện Sơn nằm ở đâu Vĩnh Phúc?

Khu di tích đền Gia Loan – chùa Biện Sơn tọa lạc ngay trung tâm huyện Yên Lạc, phía Nam tỉnh Vĩnh Phúc, cách thành phố Vĩnh Yên khoảng 10km và cách thủ đô Hà Nội 42km. Đây là quần thể tâm linh – lịch sử có giá trị đặc biệt, không chỉ về mặt kiến trúc mà còn về văn hóa, tín ngưỡng và truyền thống địa phương.

Đền Gia Loan nằm bên dòng sông Loan thơ mộng, là nơi tôn thờ sứ quân Nguyễn Khoan – một vị tướng tài danh từng chiếm cứ và cai quản vùng đất này trong thời kỳ 12 sứ quân. Cách đó không xa, gò Đồng Đậu từng là tiền đồn canh phòng trọng yếu của Nguyễn Khoan, bảo vệ thủ phủ đóng trên núi Biện – vị trí địa thế chiến lược một thời.

Chỉ cách đền Gia Loan khoảng 200m về phía Bắc, chùa Biện Sơn được chính Nguyễn Khoan cho xây dựng như một công trình Phật giáo trung tâm của vùng đất ông cai quản. Trải qua nhiều lần trùng tu, chùa vẫn giữ được giá trị tinh thần và kiến trúc đặc sắc, hòa quyện giữa yếu tố cổ truyền và nét hiện đại. Đây là nơi lưu giữ nhiều pho tượng Phật cổ quý hiếm, đặc biệt có tòa bảo tháp bằng đồng nguyên chất lớn nhất Việt Nam cùng nhiều xá lợi Phật thiêng liêng.

Không gian chùa thanh tịnh, khang trang với những công trình được thiết kế hài hòa, trang nghiêm, tạo thành một quần thể “thánh đường Phật giáo” tiêu biểu của Vĩnh Phúc. Với những giá trị to lớn về lịch sử, văn hóa và kiến trúc, chùa Biện Sơn được xếp hạng Di tích Lịch sử cấp Quốc gia từ năm 1996.

Đền Gia Loan – Dấu ấn thời 12 sứ quân tại Vĩnh Phúc

Tọa lạc trên gò đất cao cạnh dòng sông xưa, đền Gia Loan (Yên Lạc, Vĩnh Phúc) là nơi thờ Nguyễn Khắc Khoan, vị thủ lĩnh nổi dậy thời loạn 12 sứ quân, từng tự xưng là Quảng Trí Quân. Tương truyền, đền có từ thời Đinh, được xem là một trong những cổ tích vùng Tam Đái, từng được nhà sử học Phan Huy Chú ghi chép lại.

Đền hiện còn lưu giữ nhiều cổ vật quý như tượng Nguyễn Khắc Khoan chạm gỗ sơn son thếp vàng, phù điêu hai bộ tướng, nghi môn, đại tự và đôi câu đối cổ. Tượng chính nổi bật với hình ảnh uy nghi, rồng chầu mây tỏa sáng – minh chứng cho tay nghề tinh xảo của nghệ nhân xưa.

Nơi đây cũng còn giữ được 5 đạo sắc phong cổ từ triều Cảnh Hưng đến Duy Tân, là minh chứng cho giá trị lịch sử, văn hóa đặc biệt của di tích.

Chùa Biện Sơn – Dấu ấn linh thiêng giữa lòng đất cổ Yên Lạc

Nằm trên gò đất rộng gần 15.000m², chùa Biện Sơn (xưa gọi là Độc Nhĩ, hay Núi Biện) thuộc huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc, nổi bật với thế đất “quy xà hợp hình” độc đáo gắn liền với truyền thuyết dân gian. Ngôi chùa cổ được trùng tu trên nền chùa cũ, mang kiến trúc chữ "Đinh" thuần Việt với tiền đường 5 gian 2 dĩ, thượng điện 3 gian và hệ thống vì kèo "chồng rường giá chiêng" truyền thống.

Điểm nhấn của chùa là bảo tháp bằng đồng nguyên chất, lấy cảm hứng từ kiến trúc Tây Tạng, bên trong lưu giữ nhiều viên xá lợi Phật lớn nhất Việt Nam, thu hút đông đảo tăng ni, Phật tử và du khách đến chiêm bái, cầu nguyện.

Chùa Biện Sơn không chỉ là một công trình Phật giáo đặc sắc mà còn gắn liền với sứ quân Nguyễn Khoan – người từng dựng doanh trại trên vùng đất này thời 12 sứ quân. Theo truyền thuyết dân gian và thần tích địa phương, sau khi được Đinh Bộ Lĩnh tha chết, Nguyễn Khoan đã xuống tóc đi tu, trở thành nhà sư và sống trọn đời tại chính ngôi chùa do mình sáng lập. Vì vậy, chùa Biện Sơn ngoài thờ Phật còn tôn thờ Đại sư Nguyễn Khoan – một bậc anh hùng có công khai phá vùng đất Tam Đái xưa.

Ngày nay, chùa Biện Sơn là một trong những trung tâm Phật giáo lớn và tiêu biểu của tỉnh Vĩnh Phúc, không chỉ mang giá trị tín ngưỡng mà còn là điểm đến văn hóa – lịch sử quan trọng trong hành trình tìm về cội nguồn vùng đất Bắc Bộ.

Lễ hội sông Loan – núi Biện: Dấu ấn tâm linh đầu xuân vùng Yên Lạc

Diễn ra từ mùng 11 đến rằm tháng Giêng hằng năm, Lễ hội đền Gia Loan – chùa Biện Sơn, với chủ đề “Về với sông Loan – núi Biện”, là lễ hội cấp huyện lớn nhất tại Yên Lạc (Vĩnh Phúc). Không chỉ là dịp tưởng niệm công lao của sứ quân Nguyễn Khoan – vị nhân thần có công trấn giữ vùng đất này thời 12 sứ quân, lễ hội còn là nơi sinh hoạt văn hóa – tín ngưỡng đậm bản sắc dân gian.

Đền Gia Loan hiện vẫn lưu giữ nhiều phong tục lễ nghi cổ truyền diễn ra trong năm, tiêu biểu như:

• Ngày 8 tháng Giêng (ngày sinh của Nguyễn Khoan): tổ chức lễ Đả Ngư – dâng cá tươi sống bắt từ sông lên tế lễ.
• Ngày 10 tháng 4 âm lịch (ngày hóa của ông): dùng trâu, bò làm lễ vật.
• Ngày 10 tháng 5 âm lịch (ngày giỗ hai phu nhân): cúng lễ với lợn, gà, xôi, rượu truyền thống.
• Ngày 22 tháng 11 âm lịch (ngày nhận sắc phong): tổ chức đại lễ với trâu, bò, ca hát xuyên đêm.

Lễ hội sông Loan – núi Biện không chỉ là một nghi lễ tín ngưỡng, mà còn là nơi kết nối cộng đồng, khơi dậy niềm tự hào về lịch sử vùng đất, đồng thời trở thành điểm nhấn văn hóa tâm linh độc đáo trong bản đồ du lịch lễ hội Vĩnh Phúc.