Du lịch hè 2025: Nguyên nhân và cơ chế tạo ra dòng chảy xa bờ (dòng Rip) là gì?

Nguyên nhân tạo thành dòng Rip

Dòng Rip là hiện tượng dòng chảy ven bờ phức tạp, phụ thuộc vào sóng biển và địa hình chi tiết của bờ, đáy trong đới sóng đổ. Do sóng mang tính ngẫu nhiên cao, dòng Rip cũng biến đổi khó lường, chịu ảnh hưởng mạnh từ các yếu tố thủy thạch động lực, đặc biệt là trong bài toán nước nông. Đến nay, chưa có lý thuyết thống nhất nào lý giải đầy đủ bản chất dòng Rip cả về động lực học lẫn thống kê. Vì gắn chặt với chế độ động lực ven bờ, dòng Rip thường được nghiên cứu như một phần của hệ dòng chảy ven bờ.

Dòng Rip lần đầu được ghi nhận năm 1941 bởi Shepard, Emery và Lafond. Qua số liệu thực địa, họ chỉ ra rằng cường độ và quy mô dòng Rip liên quan chặt chẽ đến độ cao sóng, hướng truyền và hiện tượng phản xạ sóng khi tiến gần bờ. Yếu tố quyết định hình thành dòng Rip chính là địa hình bờ - đáy vùng gần bờ. Nó thường xuất hiện tại khu vực sóng cao nhất đổ vào bờ. Sau phát hiện này, cảnh báo về dòng Rip bắt đầu được quan tâm tại các bãi biển. Tuy nhiên, phải đến năm 1950, nghiên cứu của Shepard và Inman mới đưa ra khái niệm hoàn lưu “tế bào” (cell circulation), đặt nền móng cho hiểu biết sâu hơn về hệ dòng rút ven bờ.

Cơ chế hình thành dòng Rip

Dòng Rip là dòng nước mạnh chảy từ bờ ra biển, hình thành khi sóng lớn liên tục đẩy nước vào bờ làm mực nước ven bờ dâng cao. Khi nước không thể thoát ra đều theo bề mặt, nó tìm đường rút ngược ra khơi qua những vùng đáy biển thấp như rãnh sâu hoặc khe giữa các cồn cát ngầm. 

Tại đây, hai dòng dọc bờ ngược chiều thường gặp nhau, tạo ra vùng nước xoáy hội tụ (gọi là feeder current), rồi đột ngột chuyển hướng mạnh ra khơi thành dòng Rip. Dòng này thường vuông góc với bờ nhưng cũng có thể xiên một góc nhất định, với tốc độ trung bình từ 1–2 m/s.

Hiện tượng này tạo thành một chu trình hoàn lưu khép kín ven bờ, gồm: sóng tiến vào – dòng chảy dọc bờ – dòng Rip rút ra – rồi tái tạo sóng mới. Cấu trúc và cường độ dòng Rip phụ thuộc vào địa hình đáy biển, hướng và độ cao sóng, cùng với các yếu tố khác như thủy triều, dòng chảy ven bờ hoặc gió mùa. Dòng Rip có thể xuất hiện bất ngờ, tồn tại vài phút đến hàng giờ, và là nguyên nhân chính gây tai nạn cho người tắm biển nếu không được cảnh báo kịp thời.

Từ những năm 1940, các nhà khoa học như Shepard, Inman... đã phát hiện dòng Rip, đề xuất khái niệm hoàn lưu tế bào (cell circulation). Lý thuyết chính hiện nay dựa trên áp lực bức xạ sóng (radiation stress), tạo nên chênh lệch mặt nước, từ đó hình thành dòng rút ra khơi.

Sóng lớn thường tạo dòng Rip mạnh nhưng ít; sóng nhỏ tạo dòng yếu hơn nhưng số lượng nhiều hơn. Điều này khiến dòng Rip xuất hiện với mật độ và cường độ khác nhau trên cùng một bãi biển. Ngoài sóng, các yếu tố như thủy triều, dòng ven bờ, và cấu trúc địa hình như cồn cát, lạch triều… cũng tạo ra dòng Rip mạnh. Các công trình như đê, bờ kè, cầu cảng thường là nơi dòng Rip xuất hiện thường xuyên.

Dòng Rip thường bất ngờ, ngắn hạn – có thể chỉ kéo dài vài phút nhưng mang lực cuốn rất mạnh. Tại nhiều bãi biển, dòng Rip tồn tại theo mùa hoặc quanh năm, đặc biệt nguy hiểm ở nơi có địa hình nhô ra cố định. Đây là nguyên nhân chính gây tai nạn đuối nước khi tắm biển.