Nằm cách trung tâm Nha Trang khoảng 10km về phía tây, huyện Diên Khánh là vùng đất chuyển tiếp giữa trung du và miền núi, sở hữu cảnh quan đa dạng và giàu bản sắc. Nơi đây nổi bật với nhiều thể loại hình du lịch như tâm linh, sinh thái, di tích lịch sử, cùng giao thoa văn hóa tinh tế của các dân tộc Raglai, Êđê… – điểm đến không thể bỏ lỡ khi đến Khánh Hòa.
Toạ lạc tại xã Diên An, huyện Diên Khánh, Tỉnh Khánh Hòa, Chùa Thiên Lộc (Thiên Lộc Thiền Tông Tự) là một trong những ngôi chùa cổ kính và linh thiêng bậc nhất nơi đây. Ngôi đền nổi bật với vị trí đạt địa chỉ, mặt hướng về dãy núi Chín Khúc hùng vĩ, thu nhỏ thiên nhiên xanh ngát, tạo nên khung cảnh vừa thanh tịnh nên thơ.
Không chỉ là nơi tu hành, bồi bái của Phật tử, Thiên Lộc còn là điểm đến tâm linh được người dân Khánh Hòa tuu viếng thăm là “ngôi chùa làm trời ban” – như một sự thừa nhận cho vẻ đẹp độc đáo có cả về cảnh quan hòa khí hội tụ.
Được xây dựng từ thế kỷ XIX, Văn Miếu Diên Khánh là công trình kiến trúc mang đậm ý nghĩa tri ân các bậc hiền lành, đặc biệt là Đức Khổng Tử – người khai sáng Nho học. Nơi đây từng là trung tâm văn hóa, giáo dục của vùng đất Diên Khánh xưa, nơi tôn vinh đạo học và hun đúc tinh thần thần học cho thế hệ mai sau.
Trải qua những năm tháng chiến tranh ác liệt, Văn Miếu nguyên gốc đã bị tàn phá, chỉ còn lại dấu tích. Tuy nhiên, với mong muốn sở hữu hệ thống truyền giá trị, quy trình đã được khôi phục, giữ nguyên vẻ ngoài cổ kính, trang béo, trở thành biểu tượng văn hóa – giáo dục của địa phương.

Đặc biệt, nơi đây vẫn còn hai tấm bia đá quý giá từ thời vua Tự Đức, được bảo tồn cẩn thận như những chứng nhân lịch sử. Hằng năm, Văn Miếu Diên Khánh cũng là nơi diễn ra các hoạt động khuyến khích học ý nghĩa, trong đó có lễ trao học bổng cho học sinh, sinh viên nghèo vượt khó – một nét đẹp tiếp nối tinh thần tôn sư trọng đạo của cha ông.
Được Nguyễn Ánh (sau này là vua Gia Long) xây dựng vào năm 1793, Thành cổ Diên Khánh từng giữ vai trò quan trọng về quân sự khi ông dẫn quân tiến vào vùng đất này. Với vị trí chiến lược, nơi đây nhanh chóng trở thành cơ sở phòng thủ vững chắc, đồng thời là trung tâm hành chính – chính trị của dinh Bình Khang, còn được gọi là phủ Diên Khánh.
Trải qua hơn hai thế kỷ với nhiều biến động thăng trầm của lịch sử, thành cổ Diên Khánh vẫn còn lưu dấu những nét kiến trúc quân sự đặc trưng theo kiểu Vauban (Pháp), thể hiện trình độ xây dựng và tư duy phòng thủ tiên tiến đương thời. Ngày nay, di tích này được xem là biểu tượng văn hóa – lịch sử tiêu biểu của Khánh Hòa, không chỉ mang giá trị quân sự mà còn có ý nghĩa sâu sắc về kiến trúc, nghệ thuật và truyền thống yêu nước.
Bắt nguồn từ đỉnh núi cao gần 1.000m của dãy Hòn Bà hùng vĩ, Suối Tiên len lỏi qua những tầng đá, chảy dọc về phía Nam, mang theo làn nước mát lành về với vùng đất Diên Khánh. Dòng suối trong vắt, róc rách giữa đại ngàn, gợi nên vẻ đẹp nguyên sơ, thanh tịnh.
Xung quanh là khung cảnh rừng núi hoang sơ, tiếng chim hót vang vọng, hòa cùng âm thanh dịu dàng của nước chảy, tạo nên một không gian thanh bình như bước ra từ tranh thủy mặc. Cảnh vật nơi đây giữ nguyên nét tự nhiên, mộc mạc, khiến du khách có cảm giác như lạc vào một chốn bồng lai nơi hạ giới.

Nằm ẩn mình giữa núi rừng Diên Khánh, Am Chúa là công trình tâm linh độc đáo mang đậm dấu ấn giao thoa giữa kiến trúc Việt – Chăm cổ xưa. Đây là nơi thờ phụng Thánh Mẫu Thiên Y A Na, vị nữ thần linh thiêng được người dân miền Trung sùng kính như vị Mẫu của trời đất, che chở muôn dân.
Hằng năm, vào đầu tháng 3 âm lịch, nơi đây rộn ràng tổ chức Lễ hội Am Chúa – sự kiện văn hóa đặc sắc với nhiều nghi lễ truyền thống như múa bóng, hát văn, tế lễ... không chỉ thể hiện lòng thành kính với Thánh Mẫu mà còn là dịp để cộng đồng cùng hòa mình trong không khí linh thiêng, đậm bản sắc dân gian.
Tọa lạc tại vùng đất trầm mặc của Diên Khánh, Nhà thờ Giáo xứ Hà Dừa là công trình tôn giáo mang vẻ đẹp cổ kính, trang nghiêm. Dù đã trải qua thời gian dài và từng xuống cấp, ngôi thánh đường vẫn được trùng tu cẩn trọng, giữ nguyên nét kiến trúc nguy nga với tháp chuông vươn cao sừng sững như chạm tới bầu trời, bao quanh là những bức tường vững chãi, tạo nên vẻ uy nghi hiếm có.
Tên gọi “Hà Dừa” cũng gắn liền với một truyền thuyết dân gian thú vị: xưa kia, hai bên bờ sông nơi đây mọc đầy dừa nước, từ đó cái tên “Hà” (nghĩa là sông) và “Dừa” được ghép lại, trở thành địa danh thân thuộc như ngày nay.

Nép mình nơi sườn Tây của dãy Hoàng Ngưu, Chùa Suối Đổ toạ lạc trên đỉnh núi cao khoảng 200 mét, giữa không gian núi rừng hoang sơ và yên tĩnh. Ngay bên cạnh chùa là dòng suối trong lành chảy từ đỉnh núi cao, len lỏi qua những phiến đá đa sắc, đủ hình thù, kích cỡ, tạo nên một bản hòa âm tuyệt diệu giữa thiên nhiên và Phật pháp.
Tiếng nước róc rách hòa cùng tiếng chuông chùa vang xa khiến nơi đây như một bức tranh thủy mặc sống động, mang vẻ đẹp vừa hùng vĩ vừa trữ tình. Đặc biệt vào mùa mưa, chùa được bao phủ bởi lớp sương mờ ảo, khiến khung cảnh chẳng khác nào chốn bồng lai giữa trần thế.
Hằng năm, vào các ngày mùng 8, 18, 28 tháng hung âm lịch, chùa trở nên nhịp nhịp với dòng người hành hương từ khắp nơi đổ về, dâng hương cầu nguyện cho một năm bình an, vạn sự hành thông.