Hành trình đến với đền Bắc Lệ sẽ là một trải nghiệm đáng nhớ, đưa bạn lạc vào không gian thanh tịnh, chiêm ngưỡng kiến trúc độc đáo và khám phá những câu chuyện huyền thoại ly kỳ.
Tọa lạc trên một ngọn đồi thuộc thôn Bắc Lệ, xã Tân Thành, huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn, đền Bắc Lệ (hay còn gọi là đền Công Đồng Bắc Lệ) là một quần thể di tích lịch sử - văn hóa lâu đời, có niên đại từ thế kỷ 16 - 17. Nơi đây thờ Mẫu Thượng Ngàn, được xem là một trong 8 ngôi đền linh thiêng bậc nhất cả nước, thu hút đông đảo du khách thập phương đến tham quan, chiêm bái.

Cách trung tâm thành phố Lạng Sơn khoảng 70km về phía Tây Nam, đền Bắc Lệ ẩn mình giữa khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ, núi rừng trùng điệp, mang đậm nét cổ kính, uy nghiêm. Du khách có thể dễ dàng di chuyển đến đây bằng nhiều phương tiện khác nhau.
Trải qua bao thăng trầm lịch sử, đền Bắc Lệ vẫn giữ được vẻ đẹp kiến trúc độc đáo, ấn tượng. Những nét chạm khắc tinh xảo trên cột gỗ quý, những bức hoành phi, câu đối công phu, cùng không gian linh thiêng nơi đây tạo nên sức hút khó cưỡng đối với du khách.
Dù đã trải qua 5 lần trùng tu, tôn tạo, đền Bắc Lệ vẫn lưu giữ được những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc. Đây là minh chứng cho nét đẹp trường tồn của kiến trúc cổ Việt Nam và là điểm đến lý tưởng cho những ai muốn tìm hiểu về tín ngưỡng thờ Mẫu.
Ngôi đền cổ kính này được cho là đã ra đời từ khoảng thế kỷ 16 - 17, ghi dấu ấn lịch sử lâu đời trên vùng đất xứ Lạng. Dựa theo hai văn bia còn lưu giữ, có thể thấy từ đầu thế kỷ 20 đến nay, đền Công Đồng Bắc Lệ đã trải qua 5 lần trùng tu, tôn tạo.
Văn bia khắc năm Khải Định thứ 4 (1919) cho biết, ban đầu đền chỉ là một am thờ nhỏ bé, thường xuyên bị hỏa hoạn. Sau đó, nhờ sự đóng góp của người dân, một ngôi nhà ba gian đã được dựng lên, bao gồm 3 cung: Đệ Nhất, Đệ Nhị và cung cấm Đệ Tam.

Năm 1933 và 1940, đền tiếp tục được trùng tu. Ngôi đền 3 gian cũ được xoay chuyển hướng và mở rộng thêm không gian cung Đệ Tam ở phía sau. Cổng tam quan bề thế cũng được xây dựng ở phía ngoài, dẫn vào dãy tam cấp lên đền. Trải qua thời gian, do nhiều yếu tố tác động, đền Công Đồng Bắc Lệ đã trải qua thêm một số lần sửa chữa nhỏ để gìn giữ nét đẹp kiến trúc và giá trị tâm linh.
Đền Bắc Lệ - điểm đến tâm linh nổi tiếng xứ Lạng, không chỉ thu hút du khách bởi cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp mà còn bởi sự linh thiêng và những câu chuyện huyền bí. Ngôi đền cổ kính này thờ Mẫu Thượng Ngàn, vị thần cai quản núi rừng, nơi tương truyền bà đã hiển linh, âm phù giúp đỡ dân lành.
Kiến trúc đền được chia thành nhiều gian thờ, mỗi gian là nơi tôn kính một vị thánh của tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Bên cạnh gian thờ chính dành cho Mẫu Thượng Ngàn, du khách còn có thể chiêm bái Chầu Bé - một vị thánh trong Tứ Phủ Chầu Bà, tại một gian thờ nhỏ nhắn khoảng 10m2. Đến với đền Bắc Lệ, du khách không chỉ được thưởng ngoạn cảnh đẹp mà còn có thể cầu bình an, may mắn và tài lộc.

Một điểm thú vị là theo kinh nghiệm dân gian, khi đến dâng hương tại đây, du khách thường khấu lễ tại miếu Chầu Bé trước rồi mới đến đền chính thờ Mẫu. Nhiều người lần đầu đến với đền Bắc Lệ thường băn khoăn không biết nên cầu gì. Gợi ý cho bạn là ngoài cầu bình an, sức khỏe, may mắn, đền Bắc Lệ còn nổi tiếng linh nghiệm trong việc cầu duyên. Các bạn trẻ thường đến đây để nguyện cầu cho đường tình duyên suôn sẻ, gặp được ý trung nhân như ý.
Hàng năm, cứ vào ngày 18 đến 20 tháng 9 âm lịch, đền Công Đồng Bắc Lệ lại tưng bừng mở hội, chào đón du khách thập phương về tham dự. Lễ hội kéo dài 3 ngày liên tiếp với nhiều hoạt động đặc sắc, hứa hẹn mang đến những trải nghiệm khó quên cho du khách.
Điểm nhấn của lễ hội là lễ rước Mẫu Thượng Ngàn lên đền, cùng với đó là các nghi thức cúng tế, hát chầu văn đặc sắc, thể hiện bản sắc văn hóa tâm linh độc đáo của người dân xứ Lạng.
Không khí lễ hội vô cùng náo nhiệt với phần lễ trang trọng, bao gồm: lễ chính, lễ rước, lễ chính tiệc. Trước khi lễ hội chính thức diễn ra, đội tổ lễ sẽ tiến hành các nghi thức tắm ngai, lau tượng Thánh Mẫu và Ngọc Hoàng, chuẩn bị chu đáo các mâm cỗ với đầy đủ lễ vật như hoa quả, đồ lễ vàng mã, ngựa...
Đặc biệt, đoàn rước kiệu Mẫu di chuyển từ cổng vào đến đền chính trong tiếng chiêng, tiếng trống rộn ràng, tạo nên một khung cảnh vừa linh thiêng, vừa đậm đà bản sắc dân tộc.

Ghé thăm đền Bắc Lệ, du khách không chỉ được hòa mình vào không gian tâm linh thanh tịnh mà còn có cơ hội chiêm ngưỡng vẻ đẹp kiến trúc độc đáo, giao thoa tinh tế giữa văn hóa Việt Nam và Trung Hoa. Từ những cặp câu đối, bức hoành phi cho đến hàng cột gỗ, tất cả đều toát lên nét cổ kính, uy nghiêm. Dù đã trải qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo, đền Bắc Lệ vẫn giữ trọn vẹn dáng vẻ ban đầu, như một minh chứng cho sự trường tồn của giá trị văn hóa và lịch sử.
Hành trình lên đền Bắc Lệ bắt đầu bằng cổng Tam quan sừng sững, dẫn lối du khách đến với miếu Chầu Bé. Bên trong miếu là tượng thờ Chầu Bé, Cô Bé và Cậu Bé. Theo người dân địa phương, Chầu Bé là người có thật, quê ở Bắc Lệ, là người thay mặt Mẫu Thượng Ngàn thực hiện ý chí sáng tạo. Vì vậy, trước khi vào đền chính, du khách thường ghé miếu Chầu Bé để thắp hương, xin Chầu tâu lên cửa Mẫu và Chư Thánh.
Qua miếu Chầu Bé, du khách sẽ bước lên dãy tam cấp dẫn đến đền chính - nơi thờ tự Mẫu Thượng Ngàn linh thiêng. Công trình được xây dựng theo kiến trúc hình chữ Đinh, gồm tiền tế và hậu cung. Đền chính là một dãy nhà 3 gian rộng khoảng 125m2, lợp ngói tây, nổi bật với mái "Long triều lưỡng nghi", tượng trưng cho sự hài hòa giữa trời và đất, âm và dương. Bên trong, nhà bái đường chia thành 5 gian, 3 gian ngoài thờ Ngũ Vị Tôn Quan, trên bàn thờ có bức hoành phi đề "Hưng Tiên Hiền Từ".
Không chỉ ấn tượng bởi kiến trúc, đền Bắc Lệ còn lưu giữ nhiều hiện vật, di vật cổ có giá trị lịch sử - văn hóa cao. Nổi bật là những bức hoành phi, câu đối chạm trổ tinh xảo cùng 19 pho tượng gỗ mít độc đáo, được gìn giữ cẩn thận qua năm tháng.
Đền Bắc Lệ là điểm đến tâm linh hấp dẫn, nơi du khách có thể tìm về chốn thanh tịnh, chiêm bái và khám phá những nét đẹp văn hóa, kiến trúc đặc sắc. Hy vọng bạn đã có những thông tin hữu ích cho chuyến đi của mình.