Khám phá Nhà cổ Mã Mây: Độc đáo nét kiến trúc cổ của Hà Nội

Hãy cùng bước vào hành trình khám phá nhà cổ Mã Mây, để trải nghiệm không gian sống của người Hà Nội xưa và chiêm ngưỡng những nét độc đáo trong kiến trúc truyền thống.

Đôi nét về Nhà cổ Mã Mây 

• Địa chỉ: Số 87 Mã Mây, Hoàn Kiếm

Nhà cổ Mã Mây tọa lạc tại số 87 phố Mã Mây, Hà Nội, là một trong số ít những ngôi nhà cổ còn sót lại giữa lòng phố thị sầm uất. Ngôi nhà được xây dựng từ đầu thế kỷ 19, mang đậm nét kiến trúc truyền thống của Hà Nội xưa với kiểu nhà ống đặc trưng.

Không gian bên trong nhà được bài trí theo lối cổ, với những món đồ nội thất xưa cũ như sập gụ, tủ chè, bàn thờ gia tiên... Tất cả đều được gìn giữ cẩn thận, mang đến cho du khách cảm giác như đang lạc vào một không gian xưa cũ.

Nhà cổ Mã Mây không chỉ là một di tích lịch sử - văn hóa quý giá mà còn là nơi lưu giữ những nét đẹp truyền thống của người Hà Nội. Đến đây, du khách sẽ được trải nghiệm không gian sống của người Hà Nội xưa, tìm hiểu về kiến trúc, văn hóa và phong tục tập quán của họ.

Ngoài ra, nhà cổ Mã Mây còn là nơi diễn ra các hoạt động văn hóa cộng đồng như triển lãm, biểu diễn nghệ thuật truyền thống... góp phần gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.

Lịch sử hình thành của Nhà cổ Mã Mây

Nằm ẩn mình giữa lòng phố cổ Hà Nội, ngôi nhà cổ Mã Mây hiện lên như một minh chứng sống động cho kiến trúc truyền thống kinh kỳ đầu thế kỷ XIX. Là một trong 14 ngôi nhà cổ hiếm hoi còn sót lại, Mã Mây lưu giữ gần như nguyên vẹn nét đẹp xưa cũ, trở thành điểm đến hấp dẫn cho những ai muốn tìm về dấu ấn Hà Nội thời gian.

Trải qua bao thăng trầm lịch sử, ngôi nhà cổ đã chứng kiến nhiều lần đổi chủ. Trước năm 1945, nơi đây từng là cơ ngơi của một gia đình buôn bán gạo. Sau đó, vào năm 1954, một thương gia thuốc bắc đã mua lại ngôi nhà và tiếp tục kinh doanh. Từ năm 1954 đến 1999, ngôi nhà lại tiếp tục qua tay 5 đời chủ khác nhau.

Cuối năm 1998, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong hành trình bảo tồn di sản, ngôi nhà cổ Mã Mây được trùng tu, tôn tạo với sự đồng thuận của các hộ gia đình đang sinh sống. Dự án hợp tác giữa Hà Nội và thành phố Toulouse (Pháp) đã hoàn thành vào ngày 27/10/1999, giữ nguyên vẹn cấu trúc, vật liệu, kiến trúc và các đồ vật sinh hoạt ban đầu.

Ghi nhận giá trị lịch sử và văn hóa đặc biệt, ngày 16/2/2004, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã chính thức công nhận nhà cổ 87 Mã Mây là Di sản cấp Quốc gia. Ngôi nhà không chỉ là niềm tự hào của Hà Nội mà còn là biểu tượng cho di sản kiến trúc Việt Nam.

Kiến trúc từng tầng của Nhà cổ Mã Mây

Nét kiến trúc tổng quan

Nằm giữa lòng phố cổ Hà Nội, ngôi nhà cổ Mã Mây với diện tích 157,6 m2 hiện lên như một minh chứng sống động cho kiến trúc truyền thống. Ngôi nhà được xây dựng vuông góc với đường phố, chiều dài 28m, chiều rộng mặt tiền 5m và nở hậu 6m. Kiểu kiến trúc này thể hiện rõ nét triết lý "đất nở hậu" của người xưa, với mong muốn mang lại phúc lộc dồi dào cho gia chủ qua nhiều thế hệ.

Kết cấu nhà Mã Mây mang đậm dấu ấn kiến trúc cổ với hệ thống cột, dầm, kèo bằng gỗ vững chãi. Bức tường gạch bao quanh được xây dựng theo phương pháp truyền thống, sử dụng vôi vữa thay vì xi măng hiện đại. Mái nhà dốc hai phía lợp ngói ta, gồm lớp ngói lót và ngói mũi hài, tạo nên nét duyên dáng, cổ kính cho ngôi nhà.

Bước vào bên trong, du khách sẽ ấn tượng bởi lối kiến trúc đối xứng độc đáo. Cửa chính nằm giữa, hai bên là cửa sổ rộng mở ra mặt phố, được làm bằng gỗ ván có thể tháo rời, thuận tiện cho việc buôn bán. Các ô cửa thông gió phía trên được trang trí bằng con tiện gỗ chạy dọc, vừa tạo điểm nhấn thẩm mỹ, vừa giúp lấy sáng và lưu thông không khí khi cửa chính đóng lại. Đặc biệt, cửa tầng hai được thiết kế theo kiểu "thượng song hạ bản", điểm xuyết họa tiết tứ quý tinh xảo, thể hiện gu thẩm mỹ tinh tế của gia chủ xưa.

Kiến trúc của tầng 1 - tầng trệt

Công trình mang đậm dấu ấn kiểu "nhà ống" đặc trưng của thời kỳ này, với thiết kế dài và hẹp, được phân chia thành nhiều khu vực riêng biệt, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt gia đình, kinh doanh buôn bán và cư trú.

Bước vào bên trong, du khách sẽ ấn tượng bởi không gian được bố trí hài hòa với ba gian nhà liên tiếp, ngăn cách bởi những khoảng sân trong thoáng đãng và lấy ánh sáng tự nhiên từ giếng trời. Gian ngoài cùng được sử dụng làm cửa hàng kinh doanh, đồng thời là nơi tiếp khách với bộ bàn ghế gỗ mộc mạc cùng ấm trà thơm mời gọi. Hai câu đối đỏ nổi bật trên cột trụ gỗ càng tăng thêm vẻ trang trọng cho không gian. Hai bên gian nhà được tô điểm bằng những góc trưng bày tranh, bình gốm cổ kính.

Đi qua khoảng sân trong xanh mát, du khách sẽ đến với gian thứ hai - không gian sinh hoạt chính của gia đình. Bộ bàn tròn cùng bốn chiếc ghế gỗ là nơi gia đình quây quần dùng bữa. Gian nhà này còn trưng bày nhiều tác phẩm nghệ thuật tinh xảo từ làng gốm Bát Tràng cùng bộ sưu tập nhạc cụ dân tộc độc đáo.

Gian cuối cùng là khu vực bếp và kho, nơi lưu giữ những vật dụng quen thuộc của gia đình Việt xưa. Nổi bật là những chiếc kiềng, chạn bát, mâm đồng sáng bóng gợi lên hình ảnh gian bếp ấm cúng, gọn gàng với bếp lửa củi và tro trấu. Không gian này như một lời khẳng định về tài nữ công gia chánh đảm đang của người phụ nữ Hà thành xưa.

Kiến trúc tầng 2: Phòng thờ - Phòng ngủ - Vườn cây

Bước lên tầng hai của ngôi nhà cổ, du khách sẽ bắt gặp không gian riêng tư với phòng ngủ, phòng thờ và một khu vườn nhỏ xanh mát. Căn phòng ngủ gây ấn tượng mạnh bởi tủ chè đặt trang trọng chính giữa, trên tường treo bức đại tự uy nghi với hai thanh bảo kiếm hai bên. Đối diện là bức tranh tứ bình "tùng, cúc, trúc, mai" thanh nhã, điểm xuyết thêm nét thi vị cho không gian. Tất cả toát lên vẻ sung túc, giàu sang của gia chủ xưa.

Mái hiên phía trước phòng ngủ mang đậm dấu ấn kiến trúc Trung Hoa với kết cấu "vỏ cua" độc đáo. Hai đầu mái ngói được tô điểm bởi trụ đấu mái - khối hình chữ nhật nhô lên được xây bằng gạch. Một chi tiết thú vị là phần tường giáp với hai nhà bên cạnh được xây cao 1m, trang trí bậc tam cấp và giảm dần chiều cao, vừa có tác dụng chống cháy, vừa chống thấm hiệu quả. Từ trụ đấu mái đến bờ nóc, những đường gờ chỉ được chạm khắc tinh tế càng làm tăng thêm vẻ đẹp cho ngôi nhà.

Điểm đặc biệt trong kiến trúc nhà cổ Mã Mây là cấu trúc xuyên phòng, các phòng đều thông với nhau, tạo nên không gian liền mạch. Việc tận dụng tối đa khoảng trống để kê đồ sát tường cho thấy sự khéo léo trong bài trí của người xưa. Không gian mở xuyên suốt từ phòng này sang phòng khác cũng phản ánh nhu cầu sinh hoạt đơn giản thời bấy giờ, khi mà quan niệm về không gian riêng tư chưa rõ nét như ngày nay. Giữa phòng ngủ và phòng thờ là khoảng sân nhỏ vừa làm nơi phơi phóng, vừa là góc vườn xanh mát với nhiều loại cây cảnh.

Nhà cổ Mã Mây thực sự là một viên ngọc quý giữa lòng Hà Nội, nơi lưu giữ những giá trị kiến trúc và văn hóa truyền thống vô giá. Ghé thăm ngôi nhà cổ này, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng nét đẹp độc đáo của kiến trúc xưa, mà còn có cơ hội trải nghiệm không gian sống của người Hà Nội thế kỷ trước, hiểu thêm về phong tục tập quán và lối sống của họ.