Khám phá Chùa Trăm Gian: Một trong “tứ đại danh thắng” của xứ Đoài của Hà Nội

Được mệnh danh là một trong "tứ đại danh thắng" của xứ Đoài, ngôi chùa này ẩn chứa biết bao câu chuyện và vẻ đẹp vượt thời gian. Tìm hiểu bài viết này để có thêm những thông tin quan trọng. 

Chùa Trăm Gian - Một trong “tứ đại danh thắng” nổi tiếng Chương Mỹ

• Địa chỉ: Tiên Phương, Chương Mỹ, Hà Nội

Chùa Trăm Gian, tọa lạc tại xã Tiên Phương, huyện Chương Mỹ, Hà Nội, không chỉ là một ngôi chùa cổ kính mà còn là một trong "tứ đại danh thắng" lừng danh của xứ Đoài xưa. Danh xưng này đã phần nào nói lên giá trị lịch sử, văn hóa và kiến trúc đặc biệt của ngôi chùa, đồng thời khẳng định vị thế của Chùa Trăm Gian trong lòng người dân Hà Nội và du khách thập phương. 

Nằm cách trung tâm thủ đô không xa, Chùa Trăm Gian là điểm đến tâm linh, văn hóa hấp dẫn, thu hút du khách bởi vẻ đẹp cổ kính và không gian thanh bình.

Lịch sử hình thành chùa Trăm Gian

Lịch sử Chùa Trăm Gian được ghi dấu từ năm 1185, thời vua Lý Cao Tông, gắn liền với huyền thoại về Đức Thánh Bối. Trải qua bao thăng trầm, biến cố, ngôi chùa đã nhiều lần được tôn tạo, mang diện mạo như ngày nay. Quần thể kiến trúc Chùa Trăm Gian bao gồm 104 gian, được bố cục thành ba cụm chính, có lẽ vì thế mà dân gian quen gọi là Chùa Trăm Gian.

Huyền tích về Đức Thánh Bối hòa quyện cùng lịch sử ngôi chùa. Tương truyền, thời Trần, tại làng Bối Khê, một người phụ nữ sau giấc mộng mang thai với Đức Phật đã hạ sinh một bé trai. Mồ côi từ nhỏ, cậu bé xuất gia tại chùa Đại Bi trong làng. 

Nhờ tu hành tinh tấn, cậu tinh thông nhiều phép thuật. Được vua Trần phong làm Hòa Thượng, Ngài xin về quê nhà dựng chùa mới. Năm 95 tuổi, Ngài viên tịch trong tư thế kiết già. Trăm ngày sau, khi mở khám gỗ, hương thơm ngào ngạt lan tỏa, dân làng và đệ tử bèn xây tháp thờ phụng, tôn Ngài là Đức Thánh Bối.

Ngày nay, Chùa Trăm Gian được tôn vinh là một trong "tứ đại danh thắng" xứ Đoài, sánh ngang với Chùa Thầy, Chùa Trầm và Chùa Tây Phương. Với bề dày lịch sử và giá trị kiến trúc độc đáo, Chùa Trăm Gian đã được Nhà nước công nhận là di tích lịch sử quốc gia, là niềm tự hào của người dân Hà Nội.

Khám phá chùa Trăm Gian Hà Nội có gì?

Hành trình khám phá Chùa Trăm Gian tựa như một cuộc dạo bước trong không gian nghệ thuật và lịch sử. Để cảm nhận trọn vẹn vẻ đẹp của ngôi cổ tự này, du khách có thể men theo các cụm kiến trúc chính:

Cụm thứ nhất

Mở đầu cho cuộc hành hương là những bậc thang đá rộng thênh thang, hai bên là đôi rồng đá cổ kính, uy nghi như chào đón khách thập phương. Hàng cây xanh mướt hai bên lối đi càng tô điểm thêm vẻ thơ mộng, thanh bình. 

Lên đến cổng chùa, bốn cột trụ sừng sững và hai quán nhỏ hai bên gợi nhớ về những ván cờ tướng tao nhã trong các lễ hội xưa. Xa hơn một chút, nhà Giá Ngự soi bóng xuống hồ sen, nơi kiệu Đức Thánh uy nghiêm và sân khấu múa rối nước từng vang tiếng reo vui. Kiến trúc "tiền thủy hậu sơn" (trước có nước, sau tựa núi) với hồ sen phía trước, núi non phía sau, tạo nên một khung cảnh hài hòa, chuẩn mực.

Cụm thứ hai

Vượt qua khoảng 100 bậc đá, du khách sẽ đến với cụm kiến trúc thứ hai, nổi bật với tòa gác chuông cổ kính. Được xây dựng từ năm 1965, gác chuông này là một trong những công trình cổ nhất còn lại ở Việt Nam, mang đậm dấu ấn kiến trúc thời Lý - Trần. Nhìn từ xa, gác chuông hai tầng tựa như đóa sen khổng lồ đang vươn mình khoe sắc. 

Những đường đao cong vút, chạm trổ tinh xảo hình mây, lưỡng long chầu nguyệt, phượng ngậm lư hương... là minh chứng cho nghệ thuật chạm khắc đỉnh cao. Trên tầng hai, chiếc chuông đồng niên đại Cảnh Thịnh thứ hai (thời Tây Sơn) như một "nhân chứng" của thời gian. Đứng trên gác chuông, phóng tầm mắt ra xa, du khách sẽ thu vào tầm mắt toàn cảnh non nước hữu tình bao quanh chùa.

Cụm thứ ba

Men theo 27 bậc đá nữa, du khách sẽ đặt chân đến cụm kiến trúc thứ ba, trái tim của Chùa Trăm Gian, nơi diễn ra các nghi lễ thờ phụng chính. Giữa sân gạch rộng thênh thang, một chiếc sập đá cổ kính, từng là nơi ngự tọa của lư hương, vẫn lặng lẽ nằm đó như một chứng nhân thời gian. 

Để bước vào không gian linh thiêng bên trong, du khách phải vượt qua bảy bậc thềm đá hẹp, mỗi bậc chỉ vừa đủ đặt ngang một bàn chân. Thiết kế độc đáo này không chỉ là một chi tiết kiến trúc, mà còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, nhắc nhở du khách giữ lòng thành kính, không quay lưng lại với chốn Phật đường.

Trung tâm của Chùa Trăm Gian được bố cục theo hình chữ "công" truyền thống, với Tiền Đường, Thiêu Hương và Thượng Điện nối liền nhau. Hai dãy hành lang chạy dọc, ôm lấy Tiền Đường và Hậu Đường, tạo thành hình chữ "quốc" bề thế. Bên trong, các ban thờ được bài trí trang nghiêm, thờ Phật, Đức Thánh Bội, Quan Âm và gia đình đô đốc Đặng Tiến Đông - vị tướng tài ba thời Tây Sơn, người có công lớn trong việc trùng tu ngôi chùa.

Nổi bật giữa Thượng Điện là bệ thờ bằng đất nung đỏ, một tuyệt tác điêu khắc với những họa tiết hoa sen, cỏ cây, muông thú tinh xảo. Trên bệ đặt tượng Phật Tam Thế uy nghi. Chùa Trăm Gian sở hữu một bộ sưu tập đồ sộ với hơn 150 pho tượng, trong đó, tượng Tuyết Sơn, mô tả Đức Thích Ca Mâu Ni trong giai đoạn tu khổ hạnh, là một kiệt tác hiếm có. 

Mỗi bức tượng, mỗi bức tranh tại đây đều là những tác phẩm nghệ thuật đặc sắc, mang dấu ấn của các triều đại. Đặc biệt, bốn bức tranh cổ "Thập Điện Diêm Vương", sau 17 năm lưu lạc, đã trở về và được lưu giữ tại chùa, càng làm tăng thêm giá trị cho di sản này.

Chùa Trăm Gian, với lịch sử lâu đời, kiến trúc độc đáo, không gian thanh tịnh và những giá trị văn hóa, tâm linh sâu sắc, xứng đáng là một trong "tứ đại danh thắng" của xứ Đoài. Nếu có dịp đến với vùng đất Chương Mỹ, đừng quên ghé thăm Chùa Trăm Gian để khám phá và cảm nhận vẻ đẹp của ngôi cổ tự này.