Hành trình khám phá Cao Bằng sẽ không thể bỏ qua cơ hội tìm kiếm nguồn gốc, lắng nghe tiếng vọng của lịch sử qua những di tích thiêng liêng. Đây không chỉ là một chuyến đi mà là một cuộc hành hương về với những năm tháng gian khổ mà oai hùng của dân tộc. Dưới đây là những địa điểm lịch sử nổi tiếng mà bạn nhất định phải ghé thăm khi đến Cao Bằng.
Pác Bó chắc chắn là cái tên đầu tiên và quan trọng nhất trong bản đồ du lịch lịch sử Cao Bằng. Đây chính là "cái nôi của cách mạng Việt Nam", nơi ghi dấu một sự kiện trọng đại: ngày 28 tháng 1 năm 1941, sau 30 năm bôn ba tìm đường cứu nước, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã trở về, đặt bước chân đầu tiên lên mảnh đất quê hương tại cột Đêm 108.
Đến với Pác Bó, du khách sẽ được sống lại trong một không gian lịch sử nguyên sơ và đầy cảm xúc. Bạn sẽ không khỏi bất ngờ khi đứng trước cửa Hang Cốc Bó (nguồn đầu), nơi Bác đã sống và làm việc trong những ngày đầu khó khăn. Bên trong hang, chiếc giường của Bác chỉ là tấm gỗ được đặt trên một tảng đá nhỏ đơn sơ.
Bước ra ngoài, dòng suối Lê-nin trong xanh nhẹ nhàng bao quanh chân núi Các Mác hùng vĩ. Chính tại đây, bên chiếc bàn đá, Bác đã dịch sử Đảng, soạn thảo nhiều tài liệu quan trọng. Đừng quên ghé thăm lán Khuổi Nặm, một căn lán nhỏ đơn sơ được Bác xây dựng để thuận tiện cho công việc, minh chứng cho cuộc sống giản dị, chan hòa với thiên nhiên nhưng luôn sôi sục ý chí cách mạng của một vị lãnh tụ.
Cách thành phố Cao Bằng khoảng 50 km, Khu di tích rừng Trần Hưng Đạo (thuộc huyện Nguyên Bình) là một địa chỉ đỏ quan trọng khác. Chính tại khu rừng thiêng này, ngày 22 tháng 12 năm 1944, theo chỉ thị của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân – tiền thân của Quân đội Nhân dân Việt Nam anh hùng – đã được thành lập.

Lễ thành lập chỉ với 34 chiến sĩ và vũ khí thô sơ đã diễn ra trang hoàng dưới những tán cây cổ thụ. Ngay sau đó, đội đã xuất sắc lập nên chiến công đầu tiên vang dội tại Phai Khắt và Nà Ngần, mở ra một trang sử mới cho quân đội ta. Ngày nay, khu di tích vẫn còn lưu giữ gần như nguyên không gian lịch sử năm xưa với một nhà trưng bày, khu vực làm lễ thành lập, bia đá ghi danh 34 chiến sĩ đầu tiên và một tượng đài bằng đồng uy nghiêm.
Toạ lạc tại xã Hoàng Tung, huyện Hòa An, Đền Vua Lê là một di tích lịch sử - văn hóa đáng ghé thăm. Ngôi đền được nhà Mạc xây dựng vào thế kỷ 16 để thờ các vị vua triều Lê. Đây là một hành động mang ý nghĩa sâu sắc của nhà Mạc sau khi rút lên Cao Bằng, quy tụ lòng dân và củng cố lực lượng ở vùng biên giới.

Ngôi đền mang kiến trúc cổ kính, uy nghi, nằm ở một vị trí có phong thủy đẹp, tựa lưng vào núi, mặt hướng ra cánh đồng. Thời gian qua thăng trầm của lịch sử, đền vẫn được giữ những kiến trúc tinh xảo và các vật phẩm quý giá như bia đá, chuông đồng. Viếng thăm đền Vua Lê không chỉ là để ngưỡng mộ một công trình kiến trúc cổ mà còn để tìm hiểu về một giai đoạn lịch sử đầy biến động của dân tộc.
Thành Nà Lữ là một công trình cổ được xây dựng từ thời nhà Lý, gắn liền với tên tuổi của người anh hùng dân tộc Nùng Trí Cao – một thủ công lĩnh vực ba của người Tày – Nùng đã lãnh đạo nhân dân chống lại ách đô hộ của Tống vào thế kỷ 11. Dù ngày nay dấu tích thành cổ không còn nhiều, nhưng những câu chuyện lịch sử vẫn còn đó.

Gần khu vực thành cổ là đền thờ Nùng Trí Cao, nơi nhân dân địa phương xây dựng để tưởng nhớ công lao của ông. Đến đây, du khách sẽ được nghe kể về cuộc đời và sự nghiệp của một vị tướng tài ba nơi biên cương, cảm nhận được lòng yêu nước và tinh thần tự chủ của người dân Cao Bằng từ ngàn xưa.
Chuyến đi đến Cao Bằng sẽ là một hành trình hai trong một: vừa thoả mãn con mắt với cảnh sắc thiên nhiên tuyệt mỹ, vừa làm giàu thêm tâm hồn bằng những bài học lịch sử sống động.