Không chỉ là nơi thờ thánh Chử Đồng Tử – một trong “Tứ bất tử” trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam, cụm di tích này còn gắn liền với một tình huống thiên đường cảm động chàng giữa trai tân họ Chử và công nàng hoàng Tiên Dung, mang đến cho du khách không gian văn hóa táo bạo nhân văn cùng trải nghiệm tâm linh sâu sắc.
Đền Chử Đồng Tử hiện nay bao gồm hai công trình chính: thần Đa Hòa (xã Mễ Sở) và thần Dạ Trạch ở xã Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên. Cả hai ngôi đền đều thờ Chử Đồng Tử cùng hai vị phu nhân là công chúa Tiên Dung và Tây Sa công chúa (công chúa Hồng Vân/nàng Nguyễn).
Theo truyền thuyết, câu chuyện tình giữa Chử Đồng Tử – chàng trai nguy hiểm – và công chúa Tiên Dung – người con gái út của Hùng Vương thứ 18, là một biểu tượng cho tình yêu vượt cấp, Dũng cảm phá bỏ lễ giáo phong kiến để sống hoàn toàn với lý tưởng, đạo đức và tình yêu.
Từ Hà Nội, du khách có thể lựa chọn di chuyển bằng xe máy, ô tô hoặc xe khách. Quãng đường khoảng 30km, mất chưa đầy 1 giờ đồng hồ.
Tuyến đường phổ biến: Đi qua cầu Chương Dương theo hướng quốc lộ 5A, sau đó phải đi dọc theo đê mô sông Hồng khoảng 25 km là đến thần Đa Hòa. Từ Đa Thần Hòa, đi tiếp thêm vài km nữa sẽ đến thần Dạ Trạch.
Được xây dựng trên nền cũ vào năm 1894 dưới công trình chủ nhà của Tiến sĩ Chu Mạnh Trinh, thần Đa Hòa là nơi lưu giữ kiến trúc tiêu biểu và những giá trị văn hóa đặc sắc của vùng châu thổ sông Hồng.
Tổng diện tích thần Đa Hòa lên đến gần 20.000 m2, bố trí theo hình chữ "Công" truyền thống với 18 hạng mục công trình lớn nhỏ biểu tượng trưng cho 18 đời vua Hùng.
Các công trình nổi bật bao gồm: Ngọ Môn, Thiêu Hương, Đại Bái, Hậu Cung, nhà bia 28 nằm dưới gốc đa cổ thụ, cung đệ nhị và đệ tam đều được chạm khắc rồng phượng, linh vật và hoa văn tinh tinh.
Đền Đa Hòa cũng là nơi lưu giữ một vài di vật quý giá như đồng Chử Đồng Tử và hai vị phu nhân, hay đôi lọc Bách Thọ – cổ vật quý thể hiện khát vọng trường tồn tại
Không gian thanh sạch, kiến trúc hài hòa giữa thiên nhiên và con người tạo thần Đa Hòa là điểm đến không chỉ để súc bái mà còn để nghỉ yên tâm hồn.
Nằm trong một miền quê thoáng đãng bên đầm Dạ Trạch, thiên thần mang tên miền đất huyền thoại mà xưa kia Chử Đồng Tử và Tiên Dung từng nương qua. Ngôi đền có kiến trúc trang nghiêm, cổ kính, gồm ba công trình chính: Tiền tế, Trung điện và Hậu cung.
Không gian tĩnh mịch, gần quyến rũ thiên nhiên với hồ bán nguyệt, lầu chuông và hàng cây cổ thụ lâu năm tạo nên khung cảnh yên bình, lý tưởng cho các hoạt động bồi bái, cầu nguyện.
Hằng năm, từ mùng 10 đến âm lịch 12 tháng 2, tại hai thần Đa Hòa và Dạ Trạch, lễ hội Chử Đồng Tử được tổ chức lâu dài với quy mô lớn. Ba năm một lần, Lễ hội được tổ chức quy mô cấp tỉnh, thu hút hàng vạn du khách trong và ngoài nước về trẩy hội, bày tỏ lòng tri ân và cảm nhận vẻ đẹp tâm linh trong đời sống cộng đồng.
Phần lễ hội Chử Đồng Tử bao gồm nghi lễ truyền thống trang trọng, bao gồm lễ rước kiệu thánh, lễ cổ truyền với đội hình rồng vàng, chiêng trống vang vang và lễ rước trang phục truyền thống đầy màu sắc sắc.
Phần hội diễn ra sôi nổi với hàng loạt trò chơi dân gian như bịt mắt đập niêu, đu cây, bắt dê,nồi gà… cùng các chương trình văn nghệ đặc sắc: ca trù, hát chầu văn, múa rồng, bay chải…
Đền Chử Đồng Tử – Quần thể di linh thiêng giữa trời Hưng Yên – không chỉ lưu giữ những dấu ấn lịch sử hào hùng và truyền thuyết văn học đẹp tinh tế, mà còn là điểm hẹn cho những ai tìm kiếm sự thanh thản, an yên trong tâm hồn. Hành trình về đền Chử Đồng Tử không chỉ là một chuyến đi du lịch mà là hành trình ngược dòng thời gian, trở về nguồn gốc văn hóa dân tộc và cảm nhận sức sống nghiện của tín ngưỡng Việt.