Mắm còng Cần Giuộc là món ăn mang đậm hồn quê của vùng đất ven biển huyện Cần Giuộc, tỉnh Long An. Theo lời kể của các bậc cao niên, nghề làm mắm còng nơi đây đã có từ hàng trăm năm trước. Ban đầu, mắm chỉ được làm để phục vụ sinh hoạt hằng ngày của người dân địa phương. Dần theo thời gian, với hương vị đậm đà và cách chế biến thủ công tinh tế, mắm còng Cần Giuộc đã vươn xa, trở thành một trong những đặc sản được ưa chuộng trên khắp cả nước.
Để làm ra được một hũ mắm còng ngon đúng điệu, người dân phải trải qua một quy trình chế biến công phu, đòi hỏi sự kiên nhẫn, tỉ mỉ và cả kinh nghiệm được truyền từ đời này sang đời khác.
Nguyên liệu chính là còng gió – loài cua nhỏ sống ven biển, thường xuất hiện nhiều vào mùa nước lớn khi chúng vào bờ sinh sản. Chỉ những con còng còn tươi sống, chắc thịt và không bị dập nát mới được chọn để làm mắm. Muối hạt cũng đóng vai trò rất quan trọng: phải là muối sạch, không lẫn tạp chất, thường được phơi kỹ dưới nắng để khử chát và giúp mắm lên men tốt hơn.
Sau khi được đánh bắt, còng sẽ được rửa sạch kỹ lưỡng, loại bỏ con chết hoặc yếu, rồi để ráo nước. Tiếp theo, còng được giã nhuyễn cùng muối hạt theo tỉ lệ gia truyền. Công đoạn giã còng tưởng đơn giản nhưng lại đòi hỏi kỹ thuật cao: quá nhuyễn sẽ làm mắm bị lỏng, còn quá thô thì khó lên men đều.
Hỗn hợp còng và muối sau khi được giã đều sẽ được cho vào hũ sành hoặc chum đất, nén chặt và đậy kín để ủ lên men. Quá trình ủ có thể kéo dài từ vài tuần đến vài tháng, tùy vào điều kiện thời tiết và khẩu vị từng gia đình. Trong thời gian này, người làm mắm phải thường xuyên theo dõi độ lên men, tránh mắm bị khê hoặc có mùi lạ.
Khi mắm đã đạt độ chín vừa ý, người ta sẽ tiến hành lọc bỏ phần xác còng, giữ lại phần nước mắm nguyên chất. Nước mắm còng thành phẩm có màu đỏ au, sánh mịn và dậy lên mùi thơm đặc trưng – không lẫn với bất kỳ loại mắm nào khác. Hương vị ấy không chỉ mặn mà, đậm đà mà còn mang theo cả cái tình, cái tâm của người dân vùng sông nước Long An.
Mắm còng Cần Giuộc có nhiều biến thể, tùy theo nguyên liệu và cách chế biến. Dưới đây là các loại phổ biến nhất:
Ngoài ra còn có mắm còng rim, kho, nấu canh, mỗi loại mang một hương vị riêng, góp phần làm nên bản sắc ẩm thực của vùng đất Cần Giuộc – Long An. Dù chọn loại nào, bạn cũng sẽ cảm nhận được vị mặn mà, chân chất đậm hồn sông nước miền Tây.
Mắm còng Cần Giuộc không chỉ là một đặc sản dân dã mà còn rất linh hoạt trong cách chế biến. Tùy theo khẩu vị và món ăn kèm, bạn có thể thưởng thức mắm còng theo nhiều kiểu hấp dẫn sau: