Theo tạp chí Doanh nghiệp Việt Nam, nằm ở xã Duy Phú, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam, cách Đà Nẵng 70km và Hội An 40km, Thánh địa Mỹ Sơn là một di sản Ấn Độ giáo vô cùng quan trọng của Vương quốc Champa xưa. Khu vực này tọa lạc trong một thung lũng rộng khoảng 2km, được bao quanh bởi đồi núi hùng vĩ, tạo nên một không gian vừa tĩnh lặng, vừa huyền bí. Thánh địa Mỹ Sơn không chỉ nổi bật bởi vẻ đẹp thiên nhiên mà còn mang trong mình một lịch sử và văn hóa lâu dài, đặc biệt là di sản của nền văn minh Champa.

Theo truyền thuyết, mỗi vị vua của Vương quốc Champa khi lên ngôi đều phải đến Mỹ Sơn để thực hiện nghi lễ thánh tẩy, dâng lễ vật và xây dựng đền thờ. Các ngôi đền, tháp tại đây có thể được xây dựng từ thế kỷ IV và được bổ sung qua các thế kỷ, tạo nên một quần thể đền tháp đặc sắc, thể hiện sự phát triển vượt bậc của nền văn minh Champa.
Vào năm 1885, Thánh địa Mỹ Sơn được một toán lính Pháp tình cờ phát hiện. 10 năm sau, các nhà khảo cổ học bắt đầu nghiên cứu và khám phá sâu hơn về khu di tích này. Vào năm 1999, Mỹ Sơn chính thức được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong việc bảo tồn và tôn vinh di sản văn hóa Champa.
Trong quá trình nghiên cứu, nhiều phát hiện gây bất ngờ đã được các chuyên gia ghi nhận. Năm 2007, các nhà khảo cổ đã tìm thấy 10 tai trang trí góc tháp có khắc chữ “Trần”, điều này khiến nhiều người tò mò vì tại sao lại xuất hiện ký tự Hán trong một công trình của nền văn hóa Champa.

Nhiều ý kiến cho rằng người Việt đã có mặt ở Mỹ Sơn từ thế kỷ 13 và tham gia vào việc xây dựng các tháp ở đây. Một phát hiện đáng chú ý khác vào tháng 11 năm 2012 là mukhalinga (linga có hình mặt người) trong nhóm tháp F. Đây là lần đầu tiên phát hiện ra loại linga này tại khu vực Đông Nam Á, gây xôn xao trong giới khảo cổ học. Tiến sĩ Ngô Văn Doanh – Viện Nghiên cứu Đông Nam Á đã đánh giá đây là một phát hiện vô cùng đặc biệt.
Mặc dù đã được phát hiện hơn 100 năm, Thánh địa Mỹ Sơn vẫn giữ vững vị thế là một trong những bí ẩn lớn của nền văn hóa Champa, với vô vàn câu hỏi chưa thể lý giải. Dù đã có nhiều nghiên cứu và khám phá, các chuyên gia khảo cổ học vẫn tiếp tục làm việc miệt mài để tìm hiểu thêm về lịch sử, các di tích và những đặc trưng văn hóa độc đáo của vương quốc Champa cổ đại.
Điều đặc biệt, dưới lòng đất của Thánh địa này, vẫn còn tiềm ẩn rất nhiều bí mật chưa được hé lộ, hứa hẹn những phát hiện quan trọng trong tương lai. Thánh địa Mỹ Sơn không chỉ là di sản văn hóa vô giá mà còn là một kho tàng khảo cổ học kỳ bí, tiếp tục thu hút sự tò mò và quan tâm từ giới nghiên cứu toàn cầu.

Tiến sĩ Lê Đình Phụng – Viện Khảo cổ học Việt Nam nhận định rằng chắc chắn dưới lòng đất của Mỹ Sơn còn tồn tại một nền văn minh cổ xưa, là nguồn gốc của các công trình kiến trúc hiện diện đến nay. Việc khai quật và nghiên cứu khu di tích này luôn phải được thực hiện cẩn thận để bảo tồn những giá trị lịch sử quý báu, đồng thời tránh những tác động tiêu cực.