Khám phá Tháp Bình Sơn - Chứng nhân lịch sử hơn 700 năm trên đất Vĩnh Phúc

Tháp Bình Sơn nằm ở đâu Vĩnh Phúc?

Tháp Bình Sơn, còn gọi là Tháp chùa Vĩnh Khánh hay Tháp Then, là một công trình kiến trúc cổ kính mang đậm dấu ấn thời Trần. Theo tương truyền, tháp nguyên thủy có 13 tầng, nhưng hiện nay chỉ còn lại 11 tầng. 

Nằm trong khuôn viên chùa Vĩnh Khánh (chùa Then) thuộc thôn Bình Sơn, thị trấn Tam Sơn, huyện Sông Lô, tỉnh Vĩnh Phúc, tháp Bình Sơn là một trong những công trình hiếm hoi còn tồn tại từ thời kỳ hoàng kim của Phật giáo Việt Nam.

Được xem là ngọn tháp đất nung cao nhất thời Trần còn lại, tháp Bình Sơn mang dáng vẻ thanh thoát, đường nét tinh xảo và hoa văn trang trí vô cùng phong phú. 

Đây là công trình tiêu biểu cho kiến trúc chùa tháp thời Lý - Trần, phản ánh trình độ nghệ thuật và kỹ thuật xây dựng đỉnh cao của người xưa. Với giá trị lịch sử và nghệ thuật to lớn, tháp Bình Sơn đã được công nhận là di tích quốc gia đặc biệt vào tháng 3/2016, trở thành biểu tượng văn hóa quan trọng của vùng đất Vĩnh Phúc.

Một vài truyền thuyết của tháp Bình Sơn

Tháp Bình Sơn không chỉ là một kiệt tác kiến trúc mà còn gắn liền với nhiều truyền thuyết huyền bí, phản ánh vị trí đặc biệt của tháp trong đời sống tâm linh và ý thức cộng đồng của người dân địa phương.

Một trong những truyền thuyết kể rằng, ban đầu tháp vốn nằm trong vườn tháp giữa cánh đồng Nẫu, xã Tứ Yên, huyện Lập Thạch. Sau một đêm mưa bão dữ dội, tháp đột nhiên "nhảy" về vị trí hiện nay, như thể được một thế lực siêu nhiên di dời.

Một câu chuyện khác gắn với chiếc giếng bên cạnh tháp, tương truyền có một con vịt bằng vàng ẩn sâu dưới giếng. Nhiều người tin rằng giếng này từng là nền móng của một cây tháp màu xanh bên cạnh tháp Bình Sơn, nhưng ngọn tháp ấy đã bay lên trời để lại dấu tích bí ẩn.

Ngoài ra, tháp còn liên quan đến truyền thuyết về Ngụy Đồ Chiêm, một thủ lĩnh địa phương. Chuyện kể rằng, ông là con trai của một người phụ nữ bán quán nước dưới chân tháp. Khi bị quân triều đình truy đuổi, ông ôm kiếm lao vào tháp rồi biến mất một cách kỳ bí, để lại sự ngưỡng mộ và huyền thoại về một vị anh hùng của vùng đất này.

Những câu chuyện kỳ bí ấy khiến tháp Bình Sơn không chỉ là một di tích kiến trúc độc đáo mà còn là một biểu tượng thiêng liêng, thấm đẫm màu sắc huyền thoại trong tâm thức người dân qua bao thế hệ.

Kiến trúc cổ kính của Tháp Bình Sơn

Là một kiệt tác kiến trúc tiêu biểu của thời Lý - Trần, còn giữ được gần như nguyên vẹn đến ngày nay. Đây cũng là ngọn tháp bằng đất nung cao nhất Việt Nam, mang giá trị lịch sử và nghệ thuật đặc biệt.

Từ xa, tháp Bình Sơn hiện lên uy nghi với màu gạch đỏ rực rỡ dưới ánh nắng chiều. Tương truyền, tháp ban đầu có 15 tầng, trên đỉnh là búp sen đất nung chưa nở, tạo nên dáng vẻ vươn cao thanh thoát. Hiện nay, tháp còn lại 11 tầng và một tầng bệ, với tổng chiều cao 16,5 mét. Tháp có hình vuông, thu nhỏ dần về phía đỉnh, với cạnh tầng thấp nhất rộng 4,45 mét và tầng trên cùng chỉ còn 1,55 mét.

Điểm đặc biệt của tháp là được xây từ hơn 13.200 viên gạch nung với kỹ thuật xếp chồng tinh xảo, không sử dụng vữa kết dính mà dựa vào các mấu và gờ chỉ để liên kết chắc chắn. Một số viên gạch có lỗ hình thang để đổ chì vào, tạo độ bền vững cho công trình. Hệ thống trang trí trên thân tháp vô cùng phong phú, thể hiện qua hoa văn tinh tế như hoa chanh, lá đề, rồng uốn khúc, sư tử vờn cầu… Một số họa tiết đắp nổi được ghép từ hai hoặc bốn viên gạch, tạo thành những hình ảnh sống động, mang đậm dấu ấn mỹ thuật thời Lý - Trần.

Chân tháp được thiết kế với nhiều tầng cánh sen chồng lên nhau, tạo cảm giác tháp mọc lên từ một đài sen lớn. Các tầng dưới có những khung cửa tò vò, bao quanh bởi hoa văn hình rồng, cúc dây, hoa chanh, tạo nên sự hài hòa giữa kiến trúc và điêu khắc.

Với vị trí tọa lạc trên một gò đất cao, rộng rãi và thoáng đãng, tháp Bình Sơn trở thành điểm nhấn nổi bật trong quần thể di tích chùa Vĩnh Khánh. Khu vực bảo tồn rộng 17.200m², bao gồm các hạng mục như giếng Mực, hồ sen, tam bảo mới, tam bảo cũ, cùng các công trình phụ trợ khác.

Tháp Bình Sơn không chỉ là một minh chứng cho sự phát triển rực rỡ của kiến trúc Phật giáo thời Lý - Trần, mà còn là một di sản văn hóa quý giá, thể hiện trí tuệ và tài hoa của cha ông. Với vẻ đẹp cổ kính và những giá trị lịch sử độc đáo, nơi đây là điểm đến không thể bỏ qua đối với những ai yêu thích khám phá những công trình kiến trúc cổ kính của Việt Nam.

Ghé qua thăm chùa Vĩnh Khánh

Đến với di tích tháp Bình Sơn, du khách không thể bỏ lỡ cơ hội chiêm bái chùa Vĩnh Khánh – ngôi chùa cổ kính mang đậm giá trị lịch sử và kiến trúc. Chùa được xây theo kiểu chữ Đinh, gồm 5 gian tiền đường, 3 gian hậu cung, nền lát gạch đỏ, cột gỗ lim vững chãi, mái lợp ngói mũi hài đất nung truyền thống.

Chùa Vĩnh Khánh không chỉ là công trình kiến trúc tôn giáo mà còn là biểu tượng tâm linh sâu sắc của người dân địa phương. Trải qua bao biến thiên lịch sử, ngôi chùa vẫn hiên ngang tồn tại, là nơi gửi gắm niềm tin, chốn bình yên để nhân dân hướng về. Người dân nơi đây luôn đồng lòng gìn giữ, bảo vệ và phát huy giá trị của ngôi chùa như một phần quan trọng trong đời sống tinh thần của họ.

Trước đây, cứ vào ngày 15 tháng Giêng âm lịch, lễ hội chùa - tháp được tổ chức trang trọng với phần lễ và nhiều hoạt động văn hóa hấp dẫn như cờ tướng, cờ người, chọi gà, thể thao, văn nghệ… thu hút đông đảo du khách thập phương. Chùa Vĩnh Khánh cùng tháp Bình Sơn không chỉ là chứng tích lịch sử mà còn là không gian sinh hoạt tín ngưỡng lâu đời, nơi lưu giữ bản sắc văn hóa tâm linh của người dân địa phương.