Hang Mắt Rồng, hay còn gọi là động Long Quang, nằm trên núi Hàm Rồng – một trong những điểm đến nổi bật nhất của quần thể di tích lịch sử và danh thắng quốc gia Hàm Rồng, thuộc địa phận thành phố Thanh Hóa. Từ quốc lộ 1A cũ, du khách chỉ cần di chuyển khoảng 100 mét, vượt qua 23 bậc đá là có thể chạm tay vào cửa hang – nơi mở ra một không gian huyền bí, thấm đẫm lịch sử và truyền thuyết.
Không chỉ là danh thắng thiên nhiên kỳ thú, Hang Mắt Rồng còn là biểu tượng gắn liền với truyền thuyết rồng chín khúc uốn mình bên dòng sông Mã. Theo dân gian, phần đầu rồng chính là vị trí của hang Mắt Rồng, trong khi các dãy núi nối tiếp như đồi C4, đồi Rada, khu Văn Chỉ, đồi Con Công được ví như lưng rồng, và phần đuôi nằm ở cuối làng Đông Sơn. Tất cả hợp thành một khung cảnh núi non trùng điệp, kỳ vĩ và đầy huyền bí.

Từ thời phong kiến, nơi đây từng là chốn dừng chân của các bậc vua chúa, tao nhân mặc khách. Vua Lê Thánh Tông từng đến thưởng ngoạn, đề thơ lên vách đá, đặt tên cho hang là Thiên Nam Động Chủ. Trải qua nhiều thế kỷ, nơi đây còn lưu dấu bút tích của nhiều danh nhân văn hóa như Nguyễn Trãi, Trần Nhật Duật, Ngô Thì Sĩ, Nguyễn Thượng Hiền, Tản Đà...
Không chỉ mang giá trị văn hóa – tâm linh, hang Mắt Rồng còn in đậm dấu ấn lịch sử hiện đại. Trong kháng chiến chống Mỹ, hang từng là căn cứ hoạt động của Phân đội 3 Công an Nhân dân Thanh Hóa – nơi trú ẩn và chiến đấu của lực lượng bảo vệ cầu Hàm Rồng trong những trận bom ác liệt của không quân Mỹ. Nhiều chiến sĩ đã anh dũng hy sinh tại đây, biến hang trở thành một “chứng nhân lịch sử” không thể nào quên.
Năm 1975, hang Mắt Rồng chính thức được xếp hạng là Di tích lịch sử cách mạng và danh thắng cấp Quốc gia, trở thành điểm đến thu hút du khách trong hành trình khám phá vẻ đẹp thiên nhiên và chiều sâu lịch sử của xứ Thanh.
Từng là chốn dừng chân của các bậc tao nhân mặc khách, hang Mắt Rồng ngày nay vẫn giữ nguyên vẻ đẹp cổ kính, thanh tĩnh và trầm mặc của một danh thắng đất Thanh. Ghé thăm nơi đây, bạn không chỉ được hòa mình vào không gian thiên nhiên trong lành, mà còn cảm nhận rõ nét hồn thiêng sông núi được lưu giữ qua từng vách đá, mái hang.

Qua cánh cửa hang lớn là lòng hang rộng rãi, thoáng mát với diện tích khoảng 0,1 ha, dài hơn 100m – đủ để đón tiếp cùng lúc hàng trăm du khách. Trên trần hang và vách đá vẫn còn nguyên dấu tích của những bài thơ được khắc lên đá từ hàng trăm năm trước, trong đó có bút tích của vua Lê Thánh Tông (1478) và vua Lê Hiến Tông (1501) – minh chứng cho một thời kỳ hưng thịnh của văn hóa thi ca và tinh thần thưởng ngoạn thiên nhiên.
Đứng từ cửa hang, phóng tầm mắt ra xa là khung cảnh kỳ vĩ của núi non, sông Mã uốn lượn và đồng bằng xứ Thanh trù phú trải dài bất tận. Những lớp mây nhẹ bay qua dãy Hàm Rồng như tô điểm thêm vẻ huyền ảo cho không gian vốn đã quá đỗi thơ mộng. Phải một lần đặt chân đến hang Mắt Rồng, bạn mới cảm nhận hết được sự giao hòa tuyệt vời giữa cảnh quan và lịch sử, giữa thiên nhiên và hồn Việt xưa.