Điểm danh 7 món ngon trứ danh Tà Xùa

Nậm Pịa

Tà Xùa nổi tiếng với nhiều món ăn đặc sắc, trong đó nậm pịa là một trong những món không thể thiếu. Tuy nhiên, món ăn này vẫn luôn gây ra nhiều tranh cãi, đặc biệt là trong những du khách lần đầu thưởng thức, do công đoạn chế biến khá đặc biệt. Vậy điều gì đã tạo nên sự "đáng sợ" của nậm pịa trong mắt một số thực khách?

Nậm pịa, trong tiếng địa phương, có nghĩa là "canh", còn pịa là phần chất lỏng đặc sệt trong ruột con trâu, bò hay dê khi chưa tiêu hóa hết. Để chế biến món ăn này, người dân Tà Xùa rất tỉ mỉ trong khâu sơ chế, đặc biệt là phần nội tạng của con bò. Phần pịa này được lấy từ cuối ruột, sau đó được bảo quản kỹ càng trước khi chế biến. Sau khi đã chuẩn bị đầy đủ nguyên liệu, pịa sẽ được đun chung với xương bò và các loại thảo mộc trong khoảng một giờ để tạo nên món canh độc đáo.

Ngày nay, nậm pịa đã trở thành một món ăn đặc trưng không thể thiếu trong các mâm cơm của người dân Tà Xùa. Món ăn này có thể được dùng như một loại nước sốt đặc biệt hoặc là món chính trong bữa cơm. Để gia tăng hương vị, nậm pịa được chế biến cùng với các gia vị đặc trưng như mắc khén, sả, gừng, ớt và tỏi. Ban đầu, khi thưởng thức nậm pịa, bạn có thể cảm nhận một chút vị đắng, nhưng chỉ sau một lúc, vị ngọt thanh mát sẽ dần xuất hiện và lan tỏa trong cổ họng, khiến bạn khó quên.

Thịt trâu gác bếp 

Khi nhắc đến ẩm thực vùng núi phía Bắc, không thể không nhắc đến món thịt trâu gác bếp – một đặc sản nổi bật của Tây Bắc. Món ăn này không chỉ đặc biệt bởi cách chế biến độc đáo mà còn mang đậm bản sắc văn hóa của người dân nơi đây. Ban đầu, phương pháp "gác bếp" xuất phát từ nhu cầu bảo quản thịt trâu khi không có tủ lạnh, nhưng chính sự mộc mạc đó lại tạo nên một món ăn tuyệt vời mà ai đã thử qua cũng không thể quên.

Quá trình chế biến thịt trâu gác bếp đòi hỏi sự tỉ mỉ và công phu. Không phải lúc nào cũng có thịt trâu để làm món này; chỉ vào dịp lễ, Tết hoặc các nghi lễ cúng lớn, người ta mới mổ trâu và giữ lại một phần thịt để chế biến. Phần thịt được chọn thường là phần bắp, vì ít gân và mềm mại. Sau khi thái thành những miếng đều nhau dài khoảng 15 cm và rộng 8 cm, thịt được tẩm ướp với hỗn hợp gia vị bao gồm muối, đường, ớt, tỏi, gừng và mắc khén – một loại gia vị đặc trưng của vùng Tây Bắc.

Sau khi ướp, thịt được xiên que và phơi khô dưới ánh nắng hoặc treo trên gác bếp. Quá trình phơi khô giúp thịt trở nên săn chắc, dậy lên hương vị đặc trưng. Món ăn này có thể thưởng thức ngay hoặc để lâu trên gác bếp, dùng dần. Khi ăn, thịt trâu gác bếp mang đến hương vị tuyệt vời: sự cay nồng của ớt, mùi thơm đặc biệt của tỏi, vị ngọt tự nhiên của thịt hòa quyện cùng hương khói quyến rũ, tạo nên một món ăn vừa ngon miệng vừa đậm đà hương vị núi rừng.

Gà đen nướng 

Gà đen, một giống gà bản địa của người Mông, là đặc sản quý hiếm của Tà Xùa, nổi bật với hương vị đặc biệt và hàm lượng dinh dưỡng cao. Thịt gà đen săn chắc, thơm ngon và rất được ưa chuộng bởi người dân nơi đây. Gà đen có thể chế biến thành nhiều món ngon như luộc, nướng, hay nướng mật ong – trong đó, gà đen nướng mật ong là một món ăn không thể bỏ qua khi đến Tà Xùa.

Để làm món gà đen nướng mật ong, người ta sẽ làm sạch gà, sau đó phết một lớp mật ong rừng nguyên chất lên bề mặt gà. Tiếp theo, gà sẽ được nướng trên than hồng cho đến khi thịt chín vàng, tỏa ra mùi thơm ngào ngạt. Món ăn này có vị ngọt thanh tự nhiên từ mật ong, kết hợp với sự thơm ngon, săn chắc của thịt gà đen. Gà đen nướng mật ong thường được ăn kèm với lá bạc hà và chấm với muối tiêu chanh mắc khén, tạo nên một hương vị độc đáo khó quên.

Thịt bản xiên nướng

Một món ăn khác không thể thiếu trong danh sách đặc sản Tà Xùa chính là thịt bản xiên nướng. Đây là món ăn dễ tìm thấy ở mọi ngóc ngách của Tà Xùa, mang lại hương vị đặc trưng của vùng núi cao. Thịt được chọn từ lợn bản – những con lợn nuôi trên vùng cao, ăn rau cỏ tự nhiên và không sử dụng cám tăng trưởng, vì vậy thịt rất ngọt, giòn và thơm ngon hơn nhiều so với các giống lợn nuôi ở thành phố.

Thịt lợn bản được thái thành miếng dày, xiên vào que và nướng trực tiếp trên than hồng. Quá trình nướng giúp thịt chín mềm, thơm lừng và giữ được độ ngọt tự nhiên. Món thịt xiên nướng này có thể ăn kèm với cơm nóng hoặc làm món ăn vặt, mang đậm hương vị núi rừng Tà Xùa.

Gỏi da trâu 

Gỏi da trâu là món ăn độc đáo và tinh tế, chỉ được dành tặng cho những vị khách quý đến chơi nhà, bởi quy trình chế biến tỉ mỉ và cầu kỳ. Để làm món gỏi này, công đoạn đầu tiên là hơ da trâu trên lửa để làm mềm, sau đó ngâm vào nước lạnh để giữ độ giòn. Việc thái da trâu đòi hỏi một con dao sắc bén, giúp cắt thành những lát mỏng, có màu vàng óng đẹp mắt.

Sau khi chuẩn bị xong, da trâu được trộn với các gia vị đặc trưng như lạc rang, me chua, rau mùi, mắc khén, cùng với nước măng chua – yếu tố tạo nên sự đặc biệt cho món ăn này. Nước măng chua là một điểm nhấn quan trọng, mang đến độ chua hoàn hảo, làm cân bằng hương vị món gỏi. Để có được nước măng chua ngon, người dân địa phương ngâm măng tươi trong nước suối sạch, sau đó thêm gia vị để tạo ra sự hòa quyện tinh tế.

Pa Pỉnh Tộp

Pa Pỉnh Tộp là một món ăn đặc sản nổi bật của người dân tộc Thái ở Tà Xùa, Sơn La, mang đến hương vị thơm ngon và độc đáo không dễ tìm thấy ở nơi khác. Món cá nướng nguyên con này được tẩm ướp với nhiều loại gia vị đặc trưng, tạo nên một hương vị đậm đà, vừa cay, vừa ngọt, khiến thực khách khó lòng cưỡng lại.

Cá sau khi được nướng chín sẽ có lớp da vàng giòn, thịt mềm ngọt, hòa quyện với hương thơm từ gia vị. Món ăn này thường được thưởng thức kèm với rau thơm tươi ngon, bánh tráng, và một loại nước chấm đặc biệt, mang lại sự hòa quyện hoàn hảo. Đặc biệt, Pa Pỉnh Tộp còn ngon hơn khi được thưởng thức cùng rượu táo mèo, loại rượu đặc trưng của Tà Xùa, làm tăng thêm phần hấp dẫn và thú vị cho bữa ăn.

Cơm lam

Cơm lam là món ăn không còn xa lạ với những ai yêu thích ẩm thực Tây Bắc, đặc biệt là với người dân tộc Thái tại Tà Xùa. Đây là món cơm nấu trong ống nứa, mang đậm nét văn hóa ẩm thực vùng cao, vừa đơn giản nhưng lại tinh tế đến lạ. Món cơm lam đạt chuẩn nhất khi gạo được thu hoạch, ngâm qua đêm và cho vào ống nứa tươi. Công đoạn quan trọng nhất là điều chỉnh lượng nước sao cho vừa đủ, tránh làm cơm quá khô hay nhão.

Sau đó, ống nứa sẽ được buộc lại bằng lá chuối hoặc lá dong rồi đem nướng trên bếp củi. Khi vỏ tre bắt đầu cháy, mùi thơm đặc trưng của cơm lam bắt đầu tỏa ra, báo hiệu món ăn đã đạt đến độ hoàn hảo. Khi cơm lam chín, chỉ cần tách nhẹ ống nứa, bạn sẽ thấy một lớp mỏng như lụa bao phủ trên bề mặt những hạt cơm. 

Lớp "lụa" này có vị mặn nhẹ và mùi khói thoang thoảng, chính là hương vị đặc trưng của rừng núi, làm nên sự độc đáo của cơm lam.  Cơm lam thường được ăn kèm với muối vừng hoặc chẩm chéo – loại nước chấm đặc trưng của Tây Bắc, tùy theo khẩu vị của mỗi người.