Bình Dương có bao nhiêu di sản văn hoá?

Bình Dương có bao nhiêu di sản văn hóa?

Bình Dương không chỉ là vùng đất năng động trong phát triển kinh tế mà còn sở hữu một kho tàng di sản lịch sử – văn hoá vô cùng phong phú. Trải rộng khắp các địa phương trong tỉnh, hệ thống di tích ở đây đa dạng về loại hình, bao gồm: Di chỉ khảo cổ học, kiến trúc nghệ thuật, di tích lịch sử cách mạng, danh lam thắng cảnh… Tính đến tháng 8/2022, toàn tỉnh đã có 13 di tích cấp Quốc gia và 50 di tích cấp tỉnh được công nhận và bảo tồn.

Nhiều di tích nổi tiếng của Bình Dương từ lâu đã được giới nghiên cứu và du khách trong, ngoài nước biết đến như: Di chỉ khảo cổ học Cù Lao Rùa, Dốc Chùa, Mỹ Lộc; di tích lịch sử chiến khu Đ, Nhà tù Phú Lợi, căn cứ rừng Kiến An, Địa đạo Tây Nam Bến Cát (Tam Giác Sắt), Nhà máy xe lửa Dĩ An… Mỗi địa danh là một minh chứng sống động cho những chặng đường đấu tranh gian khổ nhưng đầy hào hùng của người dân Bình Dương, đồng thời cũng là những nét đặc trưng của bản sắc văn hoá nơi đây.

Nhờ được quan tâm đầu tư tôn tạo, nhiều di tích đã và đang phát huy giá trị, trở thành điểm đến thu hút du khách, nhất là trong các tour du lịch văn hoá – lịch sử. Tiêu biểu như Nhà tù Phú Lợi – nơi ghi dấu tội ác chiến tranh xâm lược của Mỹ – đã trở thành điểm dừng chân không thể bỏ qua đối với những ai muốn hiểu sâu hơn về lịch sử đấu tranh của dân tộc. Bên cạnh đó, tuyến du lịch về miệt vườn Lái Thiêu kết hợp tham quan hệ thống đình, miếu cổ và trải nghiệm các lễ hội truyền thống cũng đang tạo nên sức hút đặc biệt, góp phần mở rộng hướng phát triển du lịch trên nền tảng di sản văn hoá.

Một số di sản văn hóa địa phương

Chùa Bà Thiên Hậu

Tọa lạc tại trung tâm TP. Thủ Dầu Một, Chùa Bà Thiên Hậu là một trong những ngôi chùa cổ kính và linh thiêng bậc nhất Bình Dương. Được xây dựng từ thế kỷ 18 bởi cộng đồng người Hoa gốc Phúc Kiến, chùa mang đậm kiến trúc Trung Hoa với kiểu chữ Đinh đặc trưng gồm tiền điện, chính điện và hậu điện.

Chính điện thờ Bà Thiên Hậu – vị thần bảo hộ của ngư dân và thương nhân, bên cạnh các tượng Phật và thần linh khác. Các gian đều lợp mái ngói, cột gỗ, chạm trổ tinh xảo, mang giá trị nghệ thuật cao.

Lễ hội lớn nhất tại chùa là Lễ hội Bà (vào ngày 23/3 âm lịch), thu hút hàng vạn khách thập phương đến hành hương, rước kiệu, xem múa lân, hát bội... Ngoài ra, chùa còn có các lễ vía và cầu siêu tổ chức định kỳ trong năm, góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa tín ngưỡng đặc trưng của người dân Bình Dương.

Đình Tân An

Đình Tân An, tọa lạc tại TP. Thủ Dầu Một, là một công trình kiến trúc cổ được xây dựng từ năm 1820 dưới triều Minh Mạng. Đây là nơi thờ Thành Hoàng Bổn Cảnh – vị thần bảo hộ làng xã, gắn liền với công cuộc khai phá vùng đất phương Nam của các lưu dân người Việt.

Đình được xây dựng theo kiểu chữ Đinh với ba gian: tiền điện, chính điện và hậu điện, tất cả đều mang nét kiến trúc truyền thống với mái ngói, cột gỗ, chạm trổ tinh xảo. Không gian thờ cúng được bài trí trang nghiêm, tượng thần được sơn son thếp vàng, thể hiện giá trị văn hóa và nghệ thuật đặc sắc.

Lễ hội lớn nhất tại đình là Kỳ Yên, diễn ra vào ngày 23 tháng 3 âm lịch, với các hoạt động rước kiệu, múa lân, hát bội thu hút đông đảo người dân và du khách. Ngoài ra, đình còn tổ chức nhiều lễ vía và cầu siêu trong năm, góp phần gìn giữ nếp sinh hoạt tín ngưỡng truyền thống của người Việt tại Bình Dương.

Một số di sản văn hóa phi vật thể địa phương

Nghề sơn mài Tương Bình Hiệp

Ra đời từ thế kỷ 18, nghề sơn mài Tương Bình Hiệp là niềm tự hào văn hoá của người Bình Dương, được Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2016. Nghề truyền thống này từng phát triển rực rỡ, với hàng trăm hộ gia đình tham gia sản xuất, đặc biệt vào những năm 1980–1990.

Sơn mài Tương Bình Hiệp nổi tiếng nhờ kỹ thuật chế tác tinh xảo, trải qua tới 25 công đoạn công phu với chất liệu đa dạng như gỗ, gốm, vải, cẩn ốc, cẩn trứng, thếp vàng... Mỗi sản phẩm đòi hỏi từ 3–6 tháng để hoàn thiện, thể hiện bàn tay tài hoa và sự kiên trì của nghệ nhân.

Dù hiện nay làng nghề đang đối mặt với nhiều thách thức như giảm số hộ làm nghề, cạnh tranh hàng công nghiệp và thiếu quảng bá, nhưng sơn mài Tương Bình Hiệp vẫn mang trong mình sức sống bền bỉ. Với chính sách hỗ trợ phù hợp, di sản này hoàn toàn có thể được hồi sinh và phát triển mạnh mẽ trong thời đại mới.

Nghề gốm Bình Dương 

Được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2021, nghề gốm Bình Dương có lịch sử từ thế kỷ 17, khởi nguồn từ phát hiện đất sét trắng quý hiếm. Các làng gốm nổi tiếng như Tân Phước Khánh, Lái Thiêu và Chánh Nghĩa từng sôi động với hàng trăm lò thủ công, sản xuất đa dạng từ chén, bát đến chậu hoa, lu hũ, heo đất...

Mỗi sản phẩm gốm mang đậm dấu ấn giao thoa văn hoá Việt – Hoa, kết tinh tài hoa và tâm huyết của người thợ. Gốm Bình Dương không chỉ bền đẹp, có tính ứng dụng cao mà còn là minh chứng cho truyền thống sáng tạo không ngừng suốt hàng trăm năm qua.