Địa chỉ: Thôn Lạc Hồng, Xã Hy Cương, Thành phố Việt Trì, Tỉnh Phú Thọ
Giờ mở cửa tham quan: 7h00 - 18h00 (Bảo tàng Hùng Vương: 7h00 - 16h00)
Đền Hùng tọa lạc trên đỉnh núi Nghĩa Lĩnh, cao 175 mét, là địa điểm linh thiêng nổi tiếng và là nơi thờ 18 đời vua Hùng – những người khai sinh ra dân tộc Việt Nam. Mỗi năm vào dịp Giỗ Tổ Hùng Vương (mùng 10 tháng 3 âm lịch), hàng triệu du khách từ khắp mọi nơi đều tề tựu về đây để dâng hương tưởng nhớ công lao các vua Hùng.
Khu di tích đền Hùng Phú Thọ có diện tích rộng 845 ha, bao gồm 4 đền, 1 chùa và 1 lăng. Từ đỉnh núi, du khách có thể chiêm ngưỡng toàn cảnh thành phố Phú Thọ và không gian thiên nhiên bao la, hùng vĩ. Đây là điểm đến không thể bỏ qua đối với những ai mong muốn tìm hiểu về lịch sử và văn hóa dân tộc.

Thời gian lý tưởng để tham quan đền Hùng Phú Thọ là vào mùa xuân, từ tháng 2 đến tháng 4 âm lịch, sau Tết Nguyên Đán. Lúc này, thời tiết mát mẻ, dễ chịu, với những cơn mưa xuân nhẹ nhàng mang đến không gian thơ mộng. Đây cũng là mùa lễ hội Đền Hùng, khi không khí nhộn nhịp, tấp nập, với nhiều hoạt động đặc sắc, thu hút du khách thập phương.
Cổng đền Hùng mang vẻ đẹp truyền thống với kiến trúc mái vòm uy nghiêm, trang trí họa tiết lưỡng long chầu nguyệt, thể hiện sự linh thiêng của nơi thờ cúng các Vua Hùng. Cổng có chiều cao 8,5m và rộng 4,5m, gồm hai tầng. Chính giữa cổng là bức đại tự khắc bốn chữ Hán “Cao Sơn Cảnh Hành”, ý nghĩa là “Núi cao, đường lớn”, thể hiện tầm vóc vĩ đại của Đền Hùng. Đây là điểm khởi đầu của chuyến tham quan di tích lịch sử quan trọng này.
Đền Hạ, xây dựng từ giữa thế kỷ 17 đến thế kỷ 18, nằm ở khu vực đầu tiên trong khuôn viên Đền Hùng. Đền đã trải qua nhiều lần trùng tu, nhưng vẫn giữ được nét kiến trúc truyền thống ban đầu. Đền Hạ thờ các long ngai, bài vị của thần núi, cũng như thờ các vua Hùng và công chúa Tiên Dung, Ngọc Hoa. Truyền thuyết kể rằng, Đền Hạ là nơi mẹ Âu Cơ đã hạ sinh bọc trăm trứng, từ đó sinh ra 100 người con, 50 người ra biển, 50 người lên núi. Chính vì vậy, nơi đây cũng được xem là biểu tượng của sự sinh sôi và phồn thịnh.
Dưới chân Đền Hạ là Nhà bia hình lục giác, nơi lưu giữ lời dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh khi đến thăm Đền Hùng: “Các Vua Hùng đã có công dựng nước. Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước.” Những lời này không chỉ là di sản văn hóa, mà còn là lời nhắc nhở về trách nhiệm bảo vệ Tổ quốc.

Bước qua Đền Hạ, bạn sẽ đến Giếng Cổ, hay còn gọi là Giếng Rồng, nơi truyền thuyết kể rằng mẹ Âu Cơ đã lấy nước từ giếng để tắm cho các con. Giếng hiện nay đã được đậy nắp để bảo tồn, nhưng vẫn là một địa điểm linh thiêng để du khách đến khấn nguyện bình an và may mắn. Tuy nhiên, theo quan niệm dân gian, bạn không nên ném tiền lẻ xuống giếng, mà chỉ nên cầu nguyện trong lòng để tỏ lòng thành kính.
Chùa Thiên Quang, được xây dựng từ thế kỷ 18-19 dưới thời nhà Trần, là một điểm đến tâm linh nổi bật tại Đền Hùng. Chùa thờ Phật theo phái Đại thừa, và hiện đang lưu giữ 32 pho tượng Phật bằng gỗ sơn son thiếp vàng. Trước cửa chùa là cây vạn tuế ba ngọn, với tuổi đời 800 năm, tượng trưng cho ba miền Bắc, Trung, Nam và cũng là biểu tượng của sự đoàn kết dân tộc, tất cả đều từ một nguồn gốc tổ tiên Vua Hùng.
Đền Trung, nằm ở lưng chừng núi, là nơi các Vua Hùng và các lạc hầu, lạc tướng từng hội họp để bàn việc quốc gia. Đây cũng là nơi tổ chức cuộc thi tìm người tài nối nghiệp Vua Hùng, và theo truyền thuyết, chính tại đây Hoàng tử Lang Liêu đã chiến thắng nhờ món bánh chưng và bánh giày, tượng trưng cho đất trời, để trở thành người kế thừa ngai vàng. Đền Trung còn được gọi là "Hùng Vương Tổ Miếu", thể hiện sự kính trọng đối với các vị vua đã có công dựng nước.

Để đến Đền Thượng, bạn sẽ phải vượt qua 100 bậc thang nữa từ Đền Trung. Đền Thượng, còn gọi là Kính Thiên Lĩnh Điện, là nơi thờ Trời, nơi các Vua Hùng xưa kia đã lập đàn tế trời để cầu cho đất nước thái bình thịnh trị. Từ Đền Thượng, du khách có thể chiêm ngưỡng cảnh vật hùng vĩ của núi non và toàn cảnh khu vực Đền Hùng. Đền Thượng không chỉ là nơi tôn thờ các vị thần mà còn là nơi kết nối con người với trời đất, tạo nên không gian linh thiêng vô cùng.
Cột Đá Thề nằm bên trái Đền Thượng, là nơi ghi lại lời thề của Thục Phán (An Dương Vương) khi ông lên ngôi. Truyền thuyết kể rằng, khi Thục Phán lên ngôi, ông đã dựng lên cột đá này để thề với trời đất và nhân dân rằng đất nước sẽ trường tồn mãi mãi. Cột đá này là biểu tượng của sự bền vững và là minh chứng cho lời thề bảo vệ non sông.
Cuối cùng, bạn sẽ đến Lăng Hùng Vương, nơi chôn cất Vua Hùng thứ 6, người đã căn dặn con cháu chôn cất mình trên đỉnh núi Cả để trông coi bờ cõi đất nước. Mộ của vua nằm giữa núi non hùng vĩ, thế đầu đội sơn, chân đạp thủy, thể hiện sự uy nghi và vững bền của đế chế Vua Hùng. Lăng Hùng Vương được xây dựng và tu sửa qua nhiều thế hệ, nhưng vẫn giữ nguyên được kiến trúc ban đầu, là một trong những địa điểm linh thiêng và tôn kính nhất của dân tộc Việt Nam.
Đền Hùng không chỉ là một quần thể di tích lịch sử, mà còn là một biểu tượng mạnh mẽ của lòng yêu nước và sự biết ơn đối với các vị vua đã có công dựng nước, là nơi mỗi người dân Việt Nam có thể tìm thấy nguồn cội và sức mạnh đoàn kết dân tộc.