Kiến trúc của Tháp Po Klong Garai - Kiệt tác nghệ thuật Chăm Pa ở Ninh Thuận
06/05/2025
Mục lục
Ninh Thuận, mảnh đất đầy nắng và gió của miền Trung, không chỉ nổi tiếng với những bờ biển xanh ngắt, những vườn nho trĩu quả hay những đàn cừu thong dong trên đồng cỏ, mà còn là nơi lưu giữ những di sản văn hóa vô giá của Vương quốc Chăm Pa xưa. Nổi bật trong số đó là cụm tháp Po Klong Garai.
Việc khám phá kiến trúc của Po Klong Garai là hành trình ngược dòng thời gian, tìm hiểu về kỹ thuật xây dựng độc đáo, tư duy thẩm mỹ tinh tế và đời sống tâm linh phong phú của một nền văn hóa đã góp phần làm nên sự đa dạng của lịch sử Việt Nam.
Tổng quan nét kiến trúc của tháp Po Klong Garai
Kiến trúc Chăm Pa truyền thống thường thể hiện sự tôn trọng sâu sắc đối với thiên nhiên và vũ trụ quan Bà La Môn giáo. Các cụm đền tháp thường được xây dựng trên những ngọn đồi cao, thoáng đãng, tạo thế uy nghi và tách biệt với thế giới trần tục. Po Klong Garai cũng không ngoại lệ. Việc chọn Đồi Trầu làm địa điểm xây dựng không chỉ mang ý nghĩa chiến lược về tầm nhìn mà còn thể hiện mong muốn đưa công trình đến gần hơn với thần linh, với bầu trời.
Bố cục mặt bằng của Po Klong Garai tuân thủ theo mô hình phổ biến của một khu đền tháp Chăm Pa, bao gồm các công trình chính được sắp xếp trên một trục Đông - Tây, hướng về phía mặt trời mọc – hướng của thần linh và sự sống. Cụm di tích hiện còn khá nguyên vẹn với ba công trình chính:
Tháp Chính (Kalan Po Klong Garai): Trung tâm của khu di tích, nơi thờ tự vua Po Klong Garai (thường dưới dạng tượng thờ hoặc Mukha-linga). Đây là công trình đồ sộ, tinh xảo và quan trọng nhất.
Tháp Cổng (Gopura): Nằm ở phía Đông, đóng vai trò là cổng chính dẫn vào khu vực linh thiêng của Tháp Chính.
Tháp Lửa (Kosagrha - Tháp Phụ): Nằm ở phía Nam Tháp Chính, có kiến trúc độc đáo với mái hình yên ngựa, được cho là nơi cất giữ lễ vật, kinh sách hoặc nơi chuẩn bị đồ tế lễ của các tu sĩ Bà La Môn (còn gọi là nhà kho hoặc nhà tĩnh tâm).
Sự sắp xếp này tạo nên một tổng thể hài hòa, cân đối, vừa tôn lên vẻ uy nghi của Tháp Chính, vừa đảm bảo các chức năng nghi lễ cần thiết. Con đường lát gạch dẫn lên tháp từ chân đồi cũng góp phần tạo nên sự trang nghiêm và cảm giác hành hương khi tiếp cận khu di tích.
Vật liệu và kỹ thuật xây dựng tháp Po Klong Garai
Một trong những yếu tố làm nên sự kỳ diệu và bí ẩn của kiến trúc Chăm Pa nói chung và Po Klong Garai nói riêng chính là vật liệu và kỹ thuật xây dựng.
Vật liệu chính
Gạch nung màu đỏ sẫm là vật liệu chủ đạo, tạo nên sắc thái ấm áp và vẻ vững chãi đặc trưng cho các công trình. Gạch Chăm được chế tác công phu, có độ cứng cao, kích thước lớn hơn gạch thông thường và khả năng chịu đựng sự khắc nghiệt của thời tiết qua hàng thế kỷ.
Bên cạnh gạch, đá sa thạch cũng được sử dụng cho các bộ phận đòi hỏi sự chi tiết, tinh xảo trong điêu khắc và khả năng chịu lực tốt hơn như trụ cửa, lanh tô (mi cửa), các bức phù điêu trang trí và tượng thờ.
Kỹ thuật xây dựng
Đây là điểm đặc sắc và gây tò mò nhất. Các viên gạch được xếp chồng lên nhau một cách hoàn hảo, khít khao đến mức gần như không nhìn thấy mạch vữa hoặc chỉ để lại một đường chỉ rất mảnh. Bí quyết về chất kết dính của người Chăm đến nay vẫn còn là đề tài nghiên cứu. Các giả thuyết phổ biến bao gồm:
Sử dụng một loại keo đặc biệt chiết xuất từ thực vật trộn với bột gạch hoặc các phụ gia khác.
Kỹ thuật mài láng các viên gạch và xếp chồng lên nhau khi gạch còn ẩm để chúng tự kết dính sau khi khô cứng.
Xây gạch mộc (không vữa) rồi nung toàn bộ khối kiến trúc sau khi xây xong (giả thuyết này ít khả thi với các công trình lớn).
Kỹ thuật xây dựng tài tình này không chỉ tạo nên sự liên kết vững chắc mà còn mang lại vẻ đẹp thẩm mỹ độc đáo, khiến khối kiến trúc như một thể liền mạch, tự nhiên. Bên cạnh đó, kỹ thuật tạo vòm cuốn bằng cách xếp các lớp gạch đua dần vào trong để tạo không gian bên trong lòng tháp và phần mái cũng là một đặc điểm kỹ thuật nổi bật, dù không gian tạo ra thường nhỏ và hẹp.
Kiến trúc từng công trình của Tháp Po Klong Garai
Mỗi công trình trong cụm tháp Po Klong Garai đều mang những đặc điểm kiến trúc riêng biệt nhưng vẫn nằm trong một thể thống nhất về phong cách.
Tháp chính (Kalan Po Klong Garai)
Tháp có bình đồ gần vuông, cấu trúc nhiều tầng vươn cao mạnh mẽ, tượng trưng cho ngọn núi Meru linh thiêng – trung tâm vũ trụ trong thần thoại Ấn Độ giáo. Toàn bộ tháp toát lên vẻ uy nghi, đường bệ nhưng không kém phần thanh thoát.
Đế tháp có phần nền móng vững chắc, thường được giật cấp nhẹ và trang trí bằng các đường gờ chỉ đơn giản, tạo sự chuyển tiếp hài hòa với thân tháp. Trong khi, thân tháp là khối hình trụ vuông vươn cao, bề mặt được tạo nhịp điệu bằng hệ thống các trụ ốp tường chạy dọc, tạo cảm giác khỏe khoắn và phân chia các mảng trang trí.
Phần mái có cấu trúc nhiều tầng (thường là 3 tầng), nhỏ dần về phía đỉnh. Mỗi tầng mái lại mô phỏng cấu trúc của thân tháp thu nhỏ với các cửa giả, trụ ốp và các chi tiết trang trí góc.Bên trong lòng tháp là một không gian nhỏ, hẹp và tối, chỉ đủ chỗ đặt vật thờ chính là tượng vua Po Klong Garai và không gian cho các nghi lễ quan trọng.
Tháp Cổng (Gopura)
Đây là công trình nằm phía trước Tháp Chính, có chức năng như một cổng chào dẫn vào khu vực thiêng liêng. Tháp Cổng có quy mô nhỏ hơn Tháp Chính nhưng cấu trúc kiến trúc khá tương đồng với đế, thân và mái nhiều tầng thu nhỏ.
Trang trí trên Tháp Cổng thường đơn giản hơn, ít phù điêu đá hơn so với Tháp Chính, chủ yếu là các đường nét hoa văn trên gạch và các trụ ốp tường.
Tháp Lửa (Kosagrha / Tháp Phụ)
Công trình này mang một nét kiến trúc rất đặc trưng của giai đoạn muộn trong nghệ thuật Chăm Pa. Tháp có bình đồ hình chữ nhật kéo dài theo trục Bắc - Nam.
Điểm độc đáo nhất là bộ mái có hình dáng cong cong tựa chiếc thuyền hoặc yên ngựa. Loại mái này khác biệt hoàn toàn với cấu trúc mái nhiều tầng của Kalan và Gopura. Các nhà nghiên cứu cho rằng kiểu mái này có thể ảnh hưởng từ kiến trúc dân gian hoặc các nền văn hóa khác trong khu vực.
Giá trị và ý nghĩa của Tháp Po Klong Garai
Kiến trúc của cụm tháp Po Klong Garai mang trong mình những giá trị to lớn và đa dạng:
Giá trị kiến trúc - nghệ thuật: Là một trong những cụm tháp Chăm Pa còn lại nguyên vẹn và đẹp nhất ở Việt Nam, đại diện cho đỉnh cao của nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc Chăm giai đoạn thế kỷ 13-14. Nó thể hiện sự tài hoa, óc sáng tạo và trình độ kỹ thuật bậc thầy của người Chăm xưa.
Giá trị lịch sử: Là chứng nhân lịch sử, gắn liền với tên tuổi vị vua Po Klong Garai và một giai đoạn phát triển của Vương quốc Chăm Pa.
Giá trị văn hóa - tín ngưỡng: Cho đến ngày nay, Po Klong Garai vẫn là trung tâm tín ngưỡng quan trọng của cộng đồng người Chăm Bà La Môn ở Ninh Thuận và Bình Thuận. Lễ hội Katê hàng năm được tổ chức tại đây thu hút đông đảo người Chăm và du khách, thể hiện sức sống mãnh liệt của văn hóa Chăm.
Tháp Po Klong Garai không chỉ là một di tích kiến trúc cổ đơn thuần. Nó là sự kết tinh của kỹ thuật xây dựng độc đáo, nghệ thuật điêu khắc tinh xảo, tư duy thẩm mỹ đặc sắc và đời sống tâm linh phong phú của người Chăm Pa. Tham quan và tìm hiểu kiến trúc Po Klong Garai là cách để hiểu thêm về một nền văn hóa rực rỡ trong quá khứ, đồng thời thêm trân trọng những di sản quý báu mà cha ông đã để lại trên dải đất hình chữ S này.
Crystal Bay Tourism Group - Cùng trải nghiệm, cùng yêu thương!
Với nỗ lực mang đến trải nghiệm du lịch trọn vẹn nhất, chúng tôi liên tục cập nhật thông tin du lịch hữu ích và giới thiệu những điểm đến hấp dẫn tại Việt Nam và trên thế giới. Với nhiều năm kinh nghiệm, Crystal Bay Chúng tôi tự hào về uy tín của mình và luôn đặt sự hài lòng của khách hàng lên hàng đầu. Hãy để chúng tôi giúp bạn lên kế hoạch cho chuyến đi hoàn hảo.
Chỉ cách Hà Nội 50km, Đại Lải là điểm nghỉ dưỡng lý tưởng cho chuyến 2 ngày 1 đêm cùng gia đình hay bạn bè. Thiên nhiên trong lành, nhiều hoạt động thú vị và ẩm thực hấp dẫn sẽ mang đến cho bạn kỳ nghỉ đáng nhớ.
Phú Yên (hiện đã sáp nhập vào tỉnh Đắk Lắk mới) là điểm đến lý tưởng cho những ai yêu vẻ đẹp tự nhiên và trải nghiệm dưới lòng biển. Nơi đây sở hữu làn nước trong vắt, ôm trọn những rạn san hô đầy sắc màu.
Hà Nội luôn là một không gian đầy hấp dẫn để khám phá, đặc biệt là đối với giới sinh viên. Nhu cầu tìm kiếm những địa điểm vui chơi, giải trí vừa hợp túi tiền, vừa mang lại những trải nghiệm đáng nhớ và không gian để "check-in" cùng bạn bè là ưu tiên hàng đầu.
Tháng 8 mang đến cho Bình Thuận (tỉnh hiện đã sáp nhập vào tỉnh Lâm Đồng mới) một vẻ đẹp vừa dịu dàng vừa hoang sơ đến lạ. Giữa nhịp sống hối hả, vùng đất này như một khoảng lặng khiến du khách muốn dừng chân lâu hơn.
Khi tiết trời Sapa chuyển mình, cũng là lúc những người yêu xê dịch lại rủ nhau lên đường để "săn" mây. Đây là một trải nghiệm độc đáo, được nhiều du khách yêu thích khi những áng mây bồng bềnh bao trùm khắp thị trấn, tạo nên một khung cảnh tựa chốn thần tiên.
Ẩn mình chỉ cách trung tâm thành phố Hà Giang cũ (hiện thuộc Tuyên Quang) khoảng 5km, Thôn Tha thuộc xã Phương Độ hiện ra như một ốc đảo xanh mướt, một điểm đến lý tưởng cho những ai muốn tìm về sự an nhiên, mộc mạc.
Ngắm hoàng hôn ở Sapa không chỉ là một trải nghiệm thị giác, đó là khoảnh khắc để gác lại mọi bộn bề và thực sự chìm đắm trong vẻ đẹp thuần khiết của đất trời.
Để đảm bảo an toàn và thông suốt cho các hoạt động bay phục vụ Lễ kỷ niệm 80 năm Quốc khánh, Cục Hàng không Việt Nam đã chính thức chỉ định Cảng Hàng không quốc tế Vân Đồn (Quảng Ninh) trở thành sân bay dự bị cho Cảng Hàng không quốc tế Nội Bài trong một tuần cao điểm.
Bình Định (hiện đã sáp nhập vào tỉnh Gia Lai mới) không chỉ níu chân du khách bằng biển xanh và cát trắng mà còn bởi những khu nghỉ dưỡng mang vẻ đẹp tinh tế. Dịp lễ 2/9, nơi đây trở thành lựa chọn lý tưởng để vừa tận hưởng kỳ nghỉ thư thái vừa hòa mình vào thiên nhiên.
Với chiều dài lên đến 25km, đây được xem là hệ thống hang động dung nham dài nhất Đông Nam Á, cách trung tâm huyện khoảng 20km, nổi bật với vẻ hoang sơ kỳ bí giữa núi rừng Tây Nguyên. Dưới đây là hình ảnh của Nguyễn Viết Quý đã chia sẻ tại Check in Vietnam.
Hải Phòng, thành phố hoa phượng đỏ, không chỉ là một trung tâm kinh tế, cảng biển quan trọng của miền Bắc mà còn là một điểm đến du lịch sở hữu vẻ đẹp độc đáo, giao thoa giữa nét cổ kính của kiến trúc Pháp và sự năng động, vươn mình của một đô thị hiện đại.
Giữa muôn vàn bãi biển trải dài khắp dải đất hình chữ S, vẫn có những nơi khiến người ta phải dừng chân bởi vẻ đẹp lạ thường. Một bãi biển tại Việt Nam đang thu hút sự chú ý nhờ bãi đá nhiều màu sắc tự nhiên, hiếm thấy ở những vùng biển khác.
Nổi tiếng với danh xưng "Hà Tiên thập cảnh", vùng đất được Mạc Thiên Tích ngợi ca qua thi ca này mang một vẻ đẹp hòa quyện giữa núi, biển, đồng bằng và những hòn đảo thơ mộng.
Sò huyết Thủy Triều (Khánh Hòa) nổi danh bởi vị ngọt đậm đà, thịt chắc và tươi, ăn vào mát lành, ít tanh. Nhiều người ví nơi đây là “vựa sò huyết ngon bậc nhất Việt Nam” – hương vị khó tìm thấy ở bất kỳ vùng biển nào khác.
Những ngày mưa se lạnh ở Bình Định khiến khung cảnh trở nên trầm lắng và thi vị hơn bao giờ hết. Trong tiết trời ấy, ẩm thực địa phương lại càng trở nên hấp dẫn, mang đến cảm giác ấm áp và gần gũi.
Lâm Thao – huyện miền núi thuộc tỉnh Phú Thọ – nổi bật với vẻ đẹp mộc mạc, hoang sơ và yên bình. Nơi đây hấp dẫn du khách bởi nét gần gũi với thiên nhiên, không khí trong lành và những khoảnh khắc tĩnh lặng hiếm có, như một miền quê vẫn giữ nguyên hơi thở thuần khiết của núi rừng.
Cần Thơ luôn có cách khiến người ta phải vấn vương ngay từ lần đầu ghé thăm. Vẻ đẹp của vùng đất này không chỉ nằm ở cảnh sắc mà còn ở nhịp sống chậm rãi, đậm chất miền Tây.
Khi nhắc đến Lạng Sơn, nhiều người thường nghĩ ngay đến những ngày đông giá lạnh với băng tuyết phủ trắng đỉnh Mẫu Sơn hay không khí mua sắm tấp nập nơi cửa khẩu. Thế nhưng, mùa hè lại là thời điểm Lạng Sơn khoác lên mình một vẻ đẹp hoàn toàn khác, đầy sức sống, trong lành và cũng không kém phần quyến rũ?