Đền Thái Vi: Điểm đến tâm linh giữa núi non Ninh Bình

Giới thiệu về Đền Thái Vi - Chốn linh thiêng của Ninh Bình

Nằm giữa không gian thiên nhiên khoáng đạt, rộng rãi của vùng đất Ninh Hải, Hoa Lư, Ninh Bình, đền Thái Vi không chỉ là một di tích lịch sử văn hóa nổi bật mà còn là điểm đến tâm linh thu hút đông đảo du khách. Tọa lạc trong quần thể khu du lịch sinh thái Tam Cốc - Bích Động trứ danh, nơi đây hàng năm đón hàng triệu lượt khách ghé thăm.

Đền Thái Vi chủ yếu thờ các vị vua đầu triều Trần như Trần Thái Tông, Trần Thánh Tông, Trần Nhân Tông, Trần Anh Tông cùng các vị tướng tài ba như Trần Hưng Đạo, Trần Quang Khải và Hoàng hậu Thuận Thiên. Đây đều là những nhân vật kiệt xuất có công lớn trong việc thành lập hành cung Vũ Lâm, một cứ địa chiến lược quan trọng trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông oanh liệt năm xưa.

Mỗi dịp Tết đến xuân về hay khi mùa lễ hội diễn ra, đền Thái Vi lại trở thành điểm hội tụ của người dân thập phương. Du khách đến đây không chỉ để tham gia các nghi lễ trang nghiêm, thành kính mà còn hòa mình vào không khí náo nhiệt, sôi động của phần hội với nhiều hoạt động vui chơi, giải trí đặc sắc.

Lịch sử hình thành đền Thái Vi

Khác với vẻ uy nghi, tráng lệ thường thấy ở những ngôi đền khác, đền Thái Vi mang một vẻ đẹp giản dị, thanh tịnh. Nơi đây từng là chốn lui về an dưỡng của vua Trần Thái Tông sau những năm tháng trị vì đất nước.

Được xây dựng vào năm 1258, ngay sau chiến thắng oanh liệt chống quân Nguyên Mông xâm lược, đền Thái Vi ban đầu chỉ là am nhỏ do vua Trần Thái Tông cho lập để xuất gia tu hành khi nhường ngôi cho con trai. Về sau, hai vị vua Trần Thánh Tông và Trần Nhân Tông cũng chọn nơi đây làm nơi tu tập. Chính bởi vậy, đền Thái Vi mang đậm dấu ấn Phật giáo, toát lên vẻ yên bình, thoát tục giữa chốn non nước hữu tình.

Khám phá đền Thái Vi có gì?

Khi đến đền Thái Vi, bạn không nên bỏ qua những hoạt động trải nghiệm dưới đây: 

Chiêm ngưỡng không gian kiến trúc cổ điển

Nằm ẩn mình giữa bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp, đền Thái Vi nổi bật với lối kiến trúc độc đáo "nội công ngoại quốc". Toàn bộ cột trụ bên trong và ngoài đền đều được chế tác từ đá xanh nguyên khối. Những nét chạm khắc tinh xảo, hoa văn uốn lượn mềm mại trên bề mặt đá không hề thua kém những tác phẩm điêu khắc trên gỗ. Phía trước đền, giếng ngọc cũng được xây bằng đá xanh, quanh năm lấp lánh màu lục bích. Phía sau là dãy núi Cấm Sơn trùng điệp, hùng vĩ, tạo nên một khung cảnh vừa cổ kính, vừa nên thơ.

Bên trong đền Thái Vi lưu giữ nhiều báu vật quý giá như tượng, bia đá, chuông cổ. Đặc biệt, tháp bia ghi lại công đức của những người đã đóng góp công sức xây dựng và trùng tu ngôi đền.

Bước qua cổng đền, du khách sẽ ấn tượng bởi sân rồng rộng lớn lát đá xanh. Hai bên là hai dãy nhà Vọng, nơi xưa kia các bô lão hội họp bàn việc tế lễ. Ngũ đại môn với lối kiến trúc chạm khắc tinh xảo cũng là điểm nhấn thu hút mọi ánh nhìn. Cột đá khắc câu đối chữ Hán nổi bật, xà hiên đá điêu khắc lưỡng long chầu nguyệt tinh xảo, thể hiện trình độ nghệ thuật điêu khắc đỉnh cao.

Từ sân rồng, du khách bước lên 5 cửa lớn qua những bậc đá cao 1,2m. 6 hàng cột đá tròn song song, chạm khắc nổi long vương chầu uy nghi. Mặt ngoài mỗi cột đá đều được trang trí bằng những hoa văn tinh tế. Xà hiên cũng được làm bằng đá, chạm khắc công phu.

Mỗi cột đá trong đền Thái Vi đều mang một vẻ đẹp riêng, như được "thổi hồn" bởi bàn tay tài hoa của những người thợ thủ công xưa. Từ những câu đối uy nghiêm đến những dòng chữ ghi công các vị vua triều Trần, tất cả đều toát lên nét độc đáo, tinh tế.

Trong Chính tẩm, nơi thờ tự chính của ngôi đền, các bức tượng các vị vua Trần được bài trí trang trọng. Trung tâm là tượng Trần Thánh Tông, bên trái là tượng Trần Nhân Tông và Trần Thái Tông, bên phải là tượng Hiển Từ Hoàng Thái Hậu. Gương mặt các bức tượng được khắc họa tỉ mỉ, chân thực, gợi lên hình ảnh những vị vua anh minh trong lịch sử.

Tham gia lễ hội đền Thái Vi

Cứ 3 năm một lần, vào những năm Tí, Ngọ, Mão, Dậu, đền Thái Vi lại tưng bừng tổ chức lễ hội lớn kéo dài 3 ngày, từ 14 đến 16 tháng 3 Âm lịch. Đây là một trong những lễ hội truyền thống đặc sắc nhất của vùng đất cố đô Hoa Lư, Ninh Bình.

Theo truyền thuyết, ngày 15/3 Âm lịch là ngày vua Trần Thái Tông từ Tam Cốc - nơi ngài lập hành cung Vũ Lâm để chỉ huy quân đội đánh đuổi giặc Nguyên Mông - trở về Thiên Trường (Nam Định) bái yết tổ tiên và ăn mừng chiến thắng. Lễ hội đền Thái Vi không chỉ là dịp để người dân tưởng nhớ công ơn của các vị vua Trần mà còn là lễ ăn mừng chiến thắng oanh liệt của dân tộc, tri ân những chiến sĩ đã hy sinh anh dũng bảo vệ đất nước.

Lễ hội đền Thái Vi được xem là hội làng tổng, với sự tham gia của đông đảo người dân từ các làng xung quanh. Chiều ngày 14/3, dân làng Văn Lâm long trọng làm lễ mở cửa đền, rước bát hương thánh ra đình Các - nơi xưa kia các quan thường vào trình báo trước khi vào hành cung Vũ Lâm. Sáng ngày 15/3, các làng thuộc tổng Vũ Lâm xưa sẽ nối nhau rước kiệu thánh về đình Các để tế lễ.

Đoàn rước kiệu của làng Khê Đầu - làng anh cả - sẽ đi đầu, lần lượt qua các làng Xuân Áng, Khả Lương, Hành Cung, Hạ Trạo, Tuân Cáo. Kiệu của mỗi làng sẽ nối tiếp vào đoàn rước khi đi qua, tạo nên một dòng người đông đúc, nhộn nhịp. Đặc biệt, làng Dầu - nơi thờ Hoàng tử Ngự Câu Vương và Công chúa Huyền Trân - cũng tham gia rước kiệu về đình Các.

Sau khi hoàn tất lễ tế ở đình Các, đoàn rước lại tiếp tục hành trình về đền Thái Vi để dâng hương tưởng niệm các vua Trần. Nghi thức tế lễ được kết thúc bằng tiết mục hát Ca Công, với giai điệu ca ngợi công đức của các vị vua triều Trần.

Một điểm nhấn độc đáo của lễ hội là tục kéo chữ "Thiên hạ thái bình" và "Trúc Lâm đạo sĩ". 120 em trai gái tuổi 14, 15 sẽ xếp thành hai hàng, chạy theo hiệu lệnh của người cầm cờ, tạo nên những nét chữ uyển chuyển, đẹp mắt.

Bên cạnh các nghi lễ truyền thống, lễ hội đền Thái Vi còn có nhiều hoạt động văn hóa, thể thao sôi nổi như đánh cờ người, đấu vật, múa lân, múa rồng, bơi thuyền... thu hút đông đảo người dân và du khách tham gia.