Các lễ hội ở Hà Giang: Khám phá 7 nét văn hoá đặc sắc vùng cao

Bài viết này sẽ đưa bạn khám phá top 7 lễ hội tiêu biểu nhất ở Hà Giang, để bạn có cơ hội hòa mình vào không khí tưng bừng, rực rỡ sắc màu, hiểu thêm về những giá trị văn hóa tốt đẹp và trải nghiệm những khoảnh khắc đáng nhớ trên mảnh đất biên cương này.

Lễ Hội Lồng Tồng

• Thời gian: Đầu tháng Giêng Âm lịch

Đến với Hà Giang, du khách sẽ được hòa mình vào không khí tưng bừng của Lễ hội Lồng Tồng, một lễ hội dân gian truyền thống được tổ chức vào dịp đầu tháng Giêng hằng năm. Đây là dịp để người dân địa phương cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu và cuộc sống ấm no. Ngay từ sáng sớm, đông đảo bà con dân tộc đã nô nức đổ về tham gia lễ hội. Lễ hội Lồng Tồng gồm hai phần: phần lễ và phần hội.

Trong phần lễ, các thầy cúng uy tín, được dân làng tin tưởng sẽ thực hiện các nghi thức cúng tế, đọc bài khấn cầu thần Nông, thần Núi, thần Suối... - những vị thần bảo hộ cho mùa màng, sức khỏe và sự bình yên của dân làng. Tiếp theo phần lễ là phần hội với nhiều hoạt động đặc sắc. Mở đầu là những tiết mục văn nghệ truyền thống như hát then, hát cọi do các chàng trai, cô gái đến từ các thôn trong xã biểu diễn. 

Điểm nhấn của phần hội là trò chơi tung còn diễn ra sôi động trên mảnh ruộng lớn. Những quả còn nhỏ xinh với nhiều tua rua sặc sỡ được tung lên trời, hướng tới tâm của vòng tròn dán giấy hồng hai mặt, được uốn trên đỉnh cây mai cao khoảng 25m dựng giữa mảnh ruộng. Đông đảo thanh niên trai gái thi nhau so tài khéo léo. 

Người ném quả còn lọt qua vòng tròn sẽ là người chiến thắng và được xem là người may mắn nhất trong năm. Vòng tròn bị ném thủng cũng có nghĩa là mang lại một năm mới đủ đầy, no ấm và hạnh phúc cho tất cả người dân trong bản. Ngoài ra, lễ hội còn có nhiều trò chơi dân gian khác như thi cày ruộng, kéo co, đẩy gậy, ném còn... thu hút đông đảo bà con tham gia. Tiết mục kéo co thể hiện tinh thần thượng võ, đoàn kết của người dân. Tiết mục đẩy gậy chọn ra những người khỏe mạnh nhất. Và thi cày ruộng là một nét văn hóa không thể thiếu trong lễ hội Lồng Tồng.

Lễ Hội Chợ Tình Khâu Vai

• Thời gian: 27/3 Âm lịch

Đến với Hà Giang, du khách cũng sẽ được hòa mình vào không gian độc đáo của Chợ tình Khâu Vai, diễn ra mỗi năm một lần vào ngày 27/3 âm lịch. Tại đây, giữa khung cảnh núi non hùng vĩ, du khách sẽ được đắm mình trong không khí tưng bừng, náo nhiệt của lễ hội, ngây ngất trước những âm thanh du dương của đàn môi, tiếng khèn Mông và những lời hát đối đáp tình tứ của các chàng trai, cô gái Mông, Nùng, Giấy...

Mỗi độ xuân về, khi cao nguyên đá Đồng Văn bừng sáng bởi sắc hoa đào, hoa lê, hoa mận, cũng là lúc mùa lễ hội của các dân tộc nơi đây bắt đầu với những sắc màu rực rỡ và đậm tính nhân văn. Giữa vô vàn lễ hội đặc sắc, "Chợ tình Khâu Vai" luôn là một điểm nhấn khó quên trong lòng du khách.

Từ thị trấn Mèo Vạc, du khách có thể di chuyển bằng xe máy hoặc ô tô qua Cán Chu Phìn, Lũng Pù để đến với Khâu Vai. Từ xa xưa, Khâu Vai, một xóm nhỏ heo hút trên vùng cao núi đá Mèo Vạc, đã trở thành nơi hội tụ của những đôi trai gái tìm bạn tình, của những đôi lứa yêu nhau, và cả những người từng yêu nhau nhưng không thể nên duyên. Nơi đây còn được biết đến với một cái tên đầy thi vị - "Chợ Phong lưu", một hiện tượng văn hóa đặc sắc, có một không hai ở Việt Nam, và có lẽ là trên cả thế giới.

Lễ Hội Gầu Tào

• Thời gian: Từ ngày mùng 1 đến Rằm tháng Giêng

Gầu Tào là một trong những lễ hội quan trọng bậc nhất của người Mông, thường được tổ chức từ mồng Một đến Rằm tháng Giêng để cầu phúc hoặc cầu mệnh. Tùy theo quy mô, lễ hội có thể kéo dài từ 3 đến 9 ngày. Gầu Tào được xem là lễ hội lớn nhất, thu hút đông đảo người tham gia nhất và chứa đựng nhiều nghi thức đặc sắc nhất của người Mông.

Theo nghĩa tiếng Kinh, "Gầu Tào" là lễ cúng tạ trời đất, thần linh, thổ địa đã phù hộ cho gia chủ và con cháu khỏe mạnh, con trai nối dõi tông đường, chăm sóc tổ tiên, dòng họ; đồng thời, cầu phúc, cầu lộc, tạ ơn trời đất đã ban cho dân bản cuộc sống ấm no, mùa màng bội thu, ngô lúa đầy sàn... 

Lễ Hội Cầu Trăng

• Thời gian: Rằm tháng 8 Âm lịch

Vào dịp Rằm tháng Tám âm lịch, du khách đến Hà Giang sẽ được tận mắt chiêm ngưỡng Lễ hội Cầu Trăng độc đáo của người Tày tại thôn Bản Loan, xã Yên Định, huyện Bắc Mê. Lễ hội dân gian mang đậm màu sắc tâm linh này được người Tày nơi đây duy trì từ bao đời nay với ý nghĩa đón mẹ Trăng và các nàng tiên xuống trần vui Tết Trung Thu, ban phước lành, cầu mong mùa màng bội thu, mưa thuận gió hòa và cuộc sống bình an, may mắn cho dân bản.

Lễ hội Cầu Trăng được tổ chức đúng vào ngày Rằm tháng Tám (Tết Trung Thu) với hai phần: lễ và hội. Phần lễ thường diễn ra vào tối 14 tháng 8 âm lịch trên một bãi đất rộng. Tại đây, người dân sẽ tiến hành nghi thức "cúng thổ công chúa bản" tại ngôi miếu chung để xin phép tổ chức lễ hội Cầu Trăng vào đêm hôm sau.

Lễ Hội Cấp Sắc

• Thời gian: Tháng 11, 12 hoặc tháng Giêng

Trong kho tàng nghi lễ truyền thống của người Dao, có một nghi lễ đặc biệt chỉ dành cho nam giới, đó là lễ Cấp sắc hay còn gọi là lễ Lập tịnh. Cho đến nay, nghi lễ này vẫn được bảo tồn và duy trì. Theo quan niệm của người Dao, đàn ông nếu chưa trải qua lễ Cấp sắc thì dù tuổi cao vẫn bị coi là trẻ con, bởi họ chưa có thầy Cấp sắc, chưa được cấp đạo sắc và chưa có tên âm. 

Ngược lại, người đã qua lễ Cấp sắc dù ít tuổi cũng được xem là người trưởng thành, có đủ tư cách tham gia vào những công việc quan trọng của làng và được phép giúp việc cho thầy cúng.

Lễ Hội Nhảy Lửa

• Thời gian: 16/10 Âm lịch

Lễ nhảy lửa thường diễn ra vào dịp cuối năm, khi mùa đông khắc nghiệt nhất đang đến. Ngọn lửa bập bùng mang theo hơi ấm, đánh dấu một vụ mùa bội thu vừa kết thúc, đồng thời gửi gắm ước nguyện về một năm mới an khang, thịnh vượng, xua tan tà ma, bệnh tật. Để bắt đầu lễ hội, thầy mo sẽ thực hiện nghi lễ cúng thần linh trong khoảng 1-2 giờ.

Khi tiếng đàn vang lên, thầy mo bắt đầu làm lễ "nhập đồng" cho những người nhảy lửa. Từng thanh niên sẽ ngồi đối diện thầy mo để được "nhập đồng". Sau đó, họ sẽ lao mình vào đống lửa mà không hề cảm thấy bỏng rát hay sợ hãi. Mỗi người thường nhảy trong khoảng 3-4 phút rồi lại tiếp tục làm lễ "nhập đồng". Một người có thể nhảy nhiều lần để thể hiện sức mạnh, sự khéo léo và nhanh nhẹn của mình. Lễ nhảy lửa chỉ dành cho nam giới và những chàng trai tham gia luôn nhận được sự thán phục, ngưỡng mộ của dân làng.

Lễ hội Tết của người Lô Lô

• Thời gian: Từ 25-30 tháng Chạp

Khi mùa xuân gõ cửa, người Lô Lô hối hả hoàn tất những công việc cuối năm, chuẩn bị cho một mùa xuân mới. Không ồn ào, phô trương, những phong tục ngày Tết của họ mộc mạc nhưng vô cùng hấp dẫn và tràn đầy sức sống. Từ ngày 28 - 29 tháng Chạp, nhà nhà đều dọn dẹp nhà cửa tinh tươm, rác rưởi được đưa đến các ngã ba, ngã tư với ý nghĩa xua đuổi những điều xui xẻo, ô uế của năm cũ, sẵn sàng đón tài lộc năm mới.

Chiều 30 Tết, theo tục lệ, người Lô Lô tổ chức bữa cơm tất niên ấm cúng. Các thành viên trong gia đình được gia chủ làm lễ cúng sức khỏe, gọi hồn (hồn sống) về với tổ tiên, cha mẹ, vợ con, anh em để cùng nhau sum vầy đón mừng năm mới. Đàn ông, con trai cúng bằng gà mái, đàn bà, con gái cúng bằng gà trống.

Hy vọng rằng, với top 7 lễ hội nổi tiếng nhất ở Hà Giang được giới thiệu trong bài viết này, du khách sẽ có thêm những thông tin hữu ích để lựa chọn cho mình một thời điểm thích hợp nhất để đến với mảnh đất này và trải nghiệm những nét đẹp văn hóa truyền thống độc đáo, đầy màu sắc của vùng cao nguyên đá. Chúc du khách có một chuyến đi thật vui vẻ và đáng nhớ!