Tìm hiểu về Đền Bạch Mã - "Tứ trấn Thăng Long" trấn giữ phía Đông Hà Nội

Tìm hiểu bài viết dưới đây để có cái nhìn rõ nét hơn về một ngôi đền nổi tiếng linh thiêng này. 

Đền Bạch Mã - Một trong những ngôi đền lâu đời nhất của Hà Nội

• Địa chỉ: Số 76 Hàng Buồm, Hoàn Kiếm, Hà Nội

Nằm nép mình giữa khu phố cổ sầm uất, Đền Bạch Mã hiện lên như một nét chấm phá cổ kính giữa lòng Hà Nội hiện đại. Tọa lạc tại số 76 phố Hàng Buồm, quận Hoàn Kiếm, ngôi đền này là một trong "Tứ trấn Thăng Long", từ xa xưa đã gánh vác trọng trách trấn giữ phía Đông kinh thành. Với lịch sử hàng nghìn năm, Đền Bạch Mã không chỉ là nơi thờ tự linh thiêng mà còn là bảo tàng lưu giữ những giá trị văn hóa, kiến trúc và tín ngưỡng độc đáo của người dân Thăng Long - Hà Nội.

Đền Bạch Mã được xây dựng từ thời nhà Lý, dưới triều vua Lý Thái Tổ (năm 1010). Tuy nhiên, theo lịch sử ghi chép, ngôi đền đã tồn tại từ trước đó, vào khoảng thế kỷ thứ IX, dưới thời nhà Đường. 

Trải qua hàng thế kỷ, Đền Bạch Mã vẫn giữ được nét uy nghiêm, cổ kính với những hạng mục kiến trúc truyền thống như: tam quan, phương đình, đại bái, thiêu hương, cung cấm... Đặc biệt, đền còn lưu giữ nhiều di vật quý giá như hoành phi, câu đối, bia đá, tượng thờ... mang giá trị lịch sử và nghệ thuật cao. Ngày nay, Đền Bạch Mã không chỉ là nơi sinh hoạt tín ngưỡng của người dân mà còn là điểm đến thu hút nhiều du khách trong và ngoài nước, đến chiêm bái, tìm hiểu về lịch sử và văn hóa.

Lịch sử hình thành đền Bạch Mã

Đền Bạch Mã, ngôi đền cổ kính có niên đại từ thế kỷ thứ IX, là nơi thờ phụng thần Long Đỗ, hay còn được biết đến với tên gọi Bạch Mã Đại Vương. Tương truyền, khi Đinh Bộ Lĩnh dẫn quân bình định loạn 12 sứ quân, ông đã đến đền tọa lạc phía đông thành Đại La để cầu phù trợ.

Sau khi thống nhất đất nước, Đinh Tiên Hoàng lập triều Đinh, do chưa thực hiện lời hứa tôn vinh vị thần, ông đã được nhắc nhở qua một giấc mơ. Vua liền sắc phong cho thần Bạch Mã với danh hiệu cao quý "Hộ Quốc Bảo Cảnh Linh Thông Tế Thế, Đô Đại Thành Hoàng Linh Lang Bạch Mã Đại Vương Thượng Đẳng Phúc Thần" và cho xây dựng thêm một đền thờ tại quê nhà Hoàng hậu Dương Thị Nguyệt.

Đến thời nhà Nguyễn, vua Đồng Khánh tiếp tục ban sắc phong cho thần Bạch Mã danh hiệu "Hàm Quang Thượng Đẳng Thần". Đặc biệt, dưới triều Lý Thái Tổ, khi dời đô ra Thăng Long, vua đã gặp khó khăn trong việc xây dựng kinh thành. Truyền thuyết kể rằng, sau khi cầu nguyện tại đền thờ thần Long Đỗ, vua đã được một con ngựa trắng hiện ra dẫn đường. Vua Lý Thái Tổ bèn cho xây dựng thành theo dấu chân ngựa và thành Thăng Long mới được hoàn thành. Từ đó, thần Long Đỗ được tôn làm thành hoàng kinh thành Thăng Long.

Trải qua biến thiên lịch sử, Đền Bạch Mã đã được trùng tu, tôn tạo nhiều lần, trong đó hai đợt lớn nhất diễn ra vào niên hiệu Chính Hòa đời Lê Hy Tông và năm Minh Mệnh thứ 20. Ngày nay, Đền Bạch Mã là điểm đến tâm linh nổi tiếng giữa lòng Hà Nội, thu hút du khách bởi không gian linh thiêng và những giá trị lịch sử - văn hóa phong phú.

Kiến trúc của Đền Bạch Mã có gì đặc biệt?

Vẻ đẹp cổ kính, trang nghiêm

Đền Bạch Mã chào đón du khách bằng vẻ đẹp cổ kính, trang nghiêm với nền tường vàng nổi bật cùng cánh cửa gỗ đỏ được chạm khắc tinh xảo hình rồng vàng. Bước vào bên trong, du khách sẽ ấn tượng với hệ thống cột gỗ lim vững chãi nâng đỡ mái ngói cong vút, được chế tác theo phong cách "giá chiêng chồng rường con nhị" độc đáo. 

Nhà Đại Bái là nơi đặt án thờ, thu hút mọi ánh nhìn bởi hình ảnh rồng phượng sơn son thếp vàng lộng lẫy, cùng những chi tiết chạm khắc tinh tế, sống động trên đầu rồng, hoành phi, câu đối.

Bên trong Đền Bạch Mã: Không gian linh thiêng và kho tàng lịch sử

Không gian bên trong đền được bài trí hài hòa với phương đình, cây hương, bàn thờ, miếu thờ Tề Vương Phi và Bể Núi. Thiêu hương và Cung cấm là nơi đặt ban thờ và đồ tế lễ, tất cả đều được sắp xếp trang trọng, thể hiện sự tôn nghiêm của chốn linh thiêng.

Đền Bạch Mã còn là nơi lưu giữ nhiều bảo vật quý giá, mang giá trị lịch sử to lớn như sắc phong, đôi phổng, chuông đồng, kiệu rước, độc bình và 15 tấm bia đá ghi lại những điển tích, thần thoại, nghi lễ tôn thờ thần cùng lịch sử trùng tu, tôn tạo ngôi đền trong hơn 1000 năm qua.

Thông tin về lễ hội đền Bạch Mã

Hàng năm, cứ vào ngày 12 và 13 tháng Hai âm lịch, không khí tưng bừng, nhộn nhịp lại bao trùm lên Đền Bạch Mã với lễ hội truyền thống tưởng nhớ công ơn thần Long Đỗ. Mở đầu lễ hội là đoàn rước kiệu long trọng xuất phát từ đền Mã Mây, đi qua các tuyến phố với đội hình hoành tráng gồm đội múa rồng uyển chuyển, đội tế nam quan trang nghiêm, đội tế nữ thướt tha và mô hình trâu để tiến hành lễ Xuân Ngưu độc đáo. 

Sau lễ cáo thỉnh và lễ tế Thánh khai mạc, ngày thứ hai tiếp tục diễn ra với nghi thức dâng hương của các đội tế đến từ các làng lân cận, trước khi khép lại bằng lễ tế giã hội của đội tế nam đền Bạch Mã. Xen lẫn các nghi lễ truyền thống là những hoạt động vui chơi, giải trí sôi nổi và các tiết mục biểu diễn nghệ thuật dân tộc đặc sắc, mang đến cho du khách những trải nghiệm văn hóa khó quên.

Đền Bạch Mã, một viên ngọc quý giữa lòng Hà Nội, là nơi giao thoa giữa lịch sử, văn hóa và tín ngưỡng. Không chỉ là chốn tâm linh linh thiêng, đền còn là bảo tàng sống lưu giữ những giá trị truyền thống vô giá của dân tộc. 

Nguồn ảnh: Vương Lộc & Internet