Pác Bó không chỉ là một quần thể di tích với cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, hùng vĩ mà còn là một biểu tượng thiêng liêng, nơi khởi nguồn cho những quyết sách lịch sử, đưa cách mạng Việt Nam đến thắng lợi. Thế nhưng, không phải ai cũng hiểu rõ ý nghĩa đằng sau tên gọi mộc mạc, giản dị "Pác Bó".
Tại sao vùng đất linh thiêng này lại có tên gọi là Pác Bó? "Pác Bó" là một cụm từ theo tiếng Tày - Nùng, ngôn ngữ của đồng bào dân tộc thiểu số chiếm đa số tại Cao Bằng. Trong đó, "Pác" có nghĩa là "cửa" hoặc "miệng", còn "Bó" có nghĩa là "nguồn nước" hoặc "đầu nguồn". Như vậy, "Pác Bó" dịch sát nghĩa là "cửa nguồn", "miệng nguồn nước" hay "đầu nguồn suối".
Tên gọi này hoàn toàn phù hợp và phản ánh chính xác đặc điểm địa lý tự nhiên của khu vực. Nơi đây chính là điểm khởi đầu của một dòng suối lớn, nơi dòng nước trong lành từ trong lòng núi đá vôi chảy ra, tạo thành suối Lê Nin thơ mộng ngày nay.
Hang Cốc Bó, nơi Bác Hồ từng ở và làm việc, cũng có nghĩa là "đầu nguồn" trong tiếng địa phương, càng khẳng định thêm ý nghĩa của tên gọi Pác Bó. Cái tên mộc mạc, giản dị này được người dân địa phương sử dụng từ bao đời nay để gọi vùng đất có đặc điểm tự nhiên độc đáo này.
Khu di tích quốc gia đặc biệt Pác Bó nằm tại xã Trường Hà, huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng, cách trung tâm thành phố Cao Bằng hơn 50km về phía Bắc. Nơi đây là một quần thể bao gồm núi non, hang động, sông suối, và những địa danh đã trở nên thân thuộc trong tâm thức người Việt như hang Cốc Bó (theo tiếng địa phương có nghĩa là "đầu nguồn"), suối Lê Nin, núi Các Mác, lán Khuổi Nặm...
Ngày 28 tháng 1 năm 1941, sau hơn 30 năm bôn ba tìm đường cứu nước, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc (Chủ tịch Hồ Chí Minh) đã vượt qua cột mốc biên giới 108 để trở về Tổ quốc, chọn Pác Bó làm nơi ở và hoạt động, trực tiếp lãnh đạo phong trào cách mạng Việt Nam.
Tại hang Cốc Bó nhỏ bé, ẩm thấp, Người đã sống và làm việc trong điều kiện vô cùng thiếu thốn, gian khổ. Chính tại đây, Người đã dịch Lịch sử Đảng Cộng sản (b) Nga ra tiếng Việt, viết nhiều tài liệu quan trọng, vạch ra đường lối chiến lược cho cách mạng, chuẩn bị cho Hội nghị Trung ương lần thứ tám (tháng 5 năm 1941) quyết định thành lập Mặt trận Việt Minh, một bước ngoặt lịch sử của cách mạng Việt Nam.
Dòng suối trong vắt trước cửa hang được Người đặt tên là "suối Lê Nin", ngọn núi hùng vĩ phía sau được gọi là "núi Các Mác". Những cái tên ấy không chỉ thể hiện lý tưởng cách mạng của Người mà còn cho thấy một tâm hồn thi sĩ hòa quyện với thiên nhiên, lấy thiên nhiên làm bạn, làm nguồn cảm hứng.
Ngày nay, Khu di tích Pác Bó đã được đầu tư, tôn tạo khang trang, trở thành một địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống cách mạng cho các thế hệ người Việt Nam và là điểm du lịch lịch sử - văn hóa hấp dẫn du khách trong và ngoài nước. Đến với Pác Bó, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng cảnh sắc thiên nhiên hữu tình, non xanh nước biếc mà còn được sống lại những ngày tháng gian khổ nhưng đầy lạc quan cách mạng của Bác Hồ và các chiến sĩ cách mạng tiền bối.
Hiểu được ý nghĩa tên gọi "Pác Bó" – "đầu nguồn" – càng làm cho chuyến thăm khu di tích thêm phần ý nghĩa. Đó là đầu nguồn của dòng suối mát trong, cũng là đầu nguồn của một chặng đường lịch sử vĩ đại, nơi nuôi dưỡng và thắp sáng niềm tin cách mạng cho cả một dân tộc. Pác Bó mãi mãi là biểu tượng thiêng liêng trong trái tim mỗi người con đất Việt.