Hồ nổi tiếng nhất nhì Hà Nội: Tại sao đặt tên Hồ Tây?

Trong số đó, Hồ Tây từ lâu đã trở thành một biểu tượng, một "lá phổi xanh" và là hồ nước ngọt tự nhiên lớn nhất nội thành, gắn liền với đời sống tinh thần của biết bao thế hệ người Hà Nội. Với vẻ đẹp lãng mạn, không gian thoáng đãng và những giá trị văn hóa, lịch sử lắng đọng, Hồ Tây luôn là điểm đến yêu thích. Nhưng có bao giờ bạn tự hỏi, vì sao hồ lại có tên gọi thân thương là Hồ Tây?

Theo thông tin từ trang Thư viện Nguyễn Văn Hưởng (Thư viện do Thượng tướng Nguyễn Văn Hưởng, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Thứ trưởng Bộ Công an thành lập vào tháng 10/2019), lời giải thích phổ biến và trực tiếp nhất cho tên gọi "Hồ Tây" chính là vị trí địa lý của nó. 

Hồ nằm ở phía Tây của kinh thành Thăng Long xưa. Đây là một cách đặt tên dựa trên phương hướng khá phổ biến trong văn hóa Việt Nam. Tuy nhiên, điều thú vị là "Hồ Tây" ban đầu cũng chỉ mang ý nghĩa là một tên chung, chỉ một hồ nước ở phía tây. Dần dà, cùng với dòng chảy thời gian và sự gắn bó sâu sắc với đời sống người dân kinh kỳ, cái tên chung ấy đã hóa thành tên riêng, định danh cho thắng cảnh nổi tiếng này.

Thực tế, trước khi được biết đến rộng rãi với tên gọi Hồ Tây, hồ đã mang nhiều danh xưng khác nhau, mỗi cái tên lại gắn với một truyền thuyết hay một đặc điểm riêng biệt của hồ qua từng thời kỳ. 

Theo Báo Điện tử Chính phủ trích từ Tổng tập Nghìn năm văn hiến Thăng Long, danh sách các tên gọi cũ của Hồ Tây khá phong phú, bao gồm Đầm Xác Cáo, Hồ Kim Ngưu, Lãng Bạc, Dâm Đàm, và Đoài Hồ. 

Thư viện Nguyễn Văn Hưởng cũng ghi nhận những tên dân gian như hồ Trâu Vàng (ám chỉ truyền thuyết Trâu Vàng lao xuống hồ tạo thành) hay các tên chữ như Lãng Bạc, mang ý nghĩa là "cái bến có sóng lớn", gợi tả sự mênh mông, rộng lớn của mặt hồ. 

Một tên gọi khác là Dâm Đàm, nghĩa là "cái đầm có sương mù bao phủ", phác họa khung cảnh huyền ảo, thơ mộng của hồ, đặc biệt là vào những buổi sớm mai hay chiều tà khi sương khói giăng mắc trên mặt nước. 

Trải qua bao thăng trầm lịch sử và sự thay đổi của các tên gọi, "Hồ Tây" cuối cùng đã trở thành cái tên gần gũi, quen thuộc và đậm chất thơ nhất. Như Báo Chính phủ nhận định, "Tây Hồ" (cách đọc Hán Việt của Hồ Tây) đã đi vào tiềm thức, trở thành danh xưng thân thương không chỉ với người dân Hà Nội mà còn với nhân dân cả nước khi nhắc về một trong những hồ đẹp nhất Việt Nam.

Không chỉ mang vẻ đẹp lãng mạn, Hồ Tây còn là một thực thể địa lý độc đáo. Theo Wikipedia, hồ xưa kia là một đoạn của dòng chảy cũ của sông Hồng, để lại dấu tích là hình dáng hồ tựa như một chiếc móng ngựa. 

Với chu vi lên đến khoảng 14,8km và diện tích bề mặt nước hơn 500ha, Hồ Tây thực sự là một không gian rộng lớn, đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa khí hậu và tạo cảnh quan cho khu vực phía Tây Bắc trung tâm Hà Nội. Ngày nay, hồ thuộc địa phận quận Tây Hồ, một trong những quận có tốc độ phát triển đô thị nhanh chóng nhưng vẫn giữ được những nét thanh bình quanh hồ.