Hạt dẻ Trùng Khánh được trồng chủ yếu ở huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng, nơi có khí hậu mát mẻ quanh năm, thổ nhưỡng màu mỡ, nguồn nước dồi dào, tạo điều kiện thuận lợi cho cây dẻ sinh trưởng và phát triển. Không giống như những loại hạt dẻ khác, hạt dẻ Trùng Khánh có kích thước to hơn hẳn, vỏ dày, màu nâu sẫm, bên trong là nhân vàng ươm, bùi béo, thơm ngon đặc biệt.

Người dân Trùng Khánh thường ví von hạt dẻ của quê hương mình “bé bằng ngón chân cái, to bằng nắm tay”. Quả thật, mỗi hạt dẻ Trùng Khánh thường có kích thước lớn gấp 5-6 lần hạt dẻ rừng, nặng trung bình từ 20-40 gram. Vỏ hạt cứng cáp, có lớp lông tơ mịn màng màu trắng nhạt bao phủ. Khi bóc lớp vỏ cứng ra, bên trong là nhân hạt dẻ màu vàng óng, căng mọng, tỏa ra hương thơm hấp dẫn.
Mùa thu hoạch hạt dẻ Trùng Khánh thường bắt đầu từ tháng 9 đến tháng 10 hàng năm. Đây là thời điểm cả huyện Trùng Khánh như khoác lên mình tấm áo mới, rộn ràng không khí thu hoạch. Trên khắp các sườn đồi, người dân hối hả thu lượm những quả dẻ chín, tiếng cười nói rộn vang khắp núi rừng. Hạt dẻ sau khi thu hoạch sẽ được phân loại, lựa chọn kỹ càng để đảm bảo chất lượng tốt nhất.
Hạt dẻ Trùng Khánh không chỉ thơm ngon mà còn chứa đựng giá trị dinh dưỡng cao. Trong nhân hạt dẻ có chứa nhiều protein, chất béo, carbohydrate, vitamin và khoáng chất cần thiết cho cơ thể như vitamin C, vitamin B6, kali, magie,...

Hạt dẻ Trùng Khánh có thể được chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn. Cách chế biến đơn giản nhất là luộc hoặc rang chín. Hạt dẻ luộc có vị ngọt bùi tự nhiên, thơm dịu. Hạt dẻ rang lại có vị thơm nồng, bùi béo, hấp dẫn. Ngoài ra, người dân địa phương còn sáng tạo ra nhiều món ăn độc đáo từ hạt dẻ như: chè hạt dẻ, gà hầm hạt dẻ, xôi hạt dẻ, thịt kho hạt dẻ,... Mỗi món ăn đều mang hương vị đặc trưng riêng, làm say lòng du khách.
Hạt dẻ Trùng Khánh không chỉ là món ăn ngon, giàu dinh dưỡng mà còn là món quà ý nghĩa, mang đậm tình cảm của người dân Cao Bằng. Du khách đến với Trùng Khánh vào mùa thu hoạch không chỉ được thưởng thức những hạt dẻ thơm ngon mà còn được trải nghiệm không khí nhộn nhịp của mùa vụ, hòa mình vào cuộc sống bình dị của người dân bản địa. Hình ảnh những người nông dân cần mẫn thu hoạch hạt dẻ, những bếp lửa bập bùng rang hạt dẻ thơm lừng giữa núi rừng đã trở thành một phần ký ức đẹp trong lòng du khách.

Ngày nay, hạt dẻ Trùng Khánh đã trở thành một thương hiệu nổi tiếng, được nhiều người biết đến và ưa chuộng.
Hạt dẻ Trùng Khánh - món quà quý giá từ núi rừng Cao Bằng, không chỉ là niềm tự hào của người dân địa phương mà còn là sản vật góp phần làm phong phú thêm nền ẩm thực Việt Nam.