Tên gọi "Ngườm Ngao" theo tiếng Tày mang ý nghĩa là "hang hổ" hoặc "hang đá giữa thung lũng có nhiều cây xanh", gợi lên vẻ hoang sơ và bí ẩn. Một giả thuyết khác cho rằng tên gọi xuất phát từ tiếng dòng suối ngầm chảy trong động, khi va vào vách hang tạo ra âm thanh vang vọng như tiếng hổ gầm.
Theo Bảng thông tin trước động Ngườm Ngao, động được phát hiện từ năm 1921. Tuy nhiên, phải đến năm 1996, vẻ đẹp tiềm ẩn này mới chính thức được đưa vào khai thác phục vụ du lịch. Với những giá trị độc đáo về địa chất và cảnh quan, ngày 24 tháng 1 năm 1998, Động Ngườm Ngao đã vinh dự được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Danh thắng Quốc gia theo Quyết định số 95/BVHTTDL.
Bước vào bên trong, du khách sẽ choáng ngợp trước một thế giới thạch nhũ, măng đá, cột đá, rèm đá kỳ ảo, được hình thành từ quá trình phong hóa đá vôi chứa nhiều hóa thạch san hô và huệ biển cách đây khoảng 400 triệu năm.
Nước mưa thấm qua các tầng đá vôi, xói mòn và kiến tạo nên một hệ thống hang động phức tạp với nhiều nhánh ăn thông với nhau, tạo thành những buồng hang, bậc hang, hành lang đủ mọi kích cỡ. Mỗi góc nhìn lại mở ra một bức tranh thiên nhiên tuyệt mỹ, với những hình thù độc đáo do trí tưởng tượng của con người đặt tên như cây tơ hồng, bầu sữa mẹ, con thuyền, thác bạc, đài sen úp ngược...
Vậy, Động Ngườm Ngao thực sự rộng lớn đến mức nào? Thông tin từ Ban Quản lý Công viên địa chất Non nước Cao Bằng cho biết: Theo khảo sát của Hội Hang động Hoàng gia Anh vào năm 1995, phần động được ghi nhận dài 2.144 mét, với 3 cửa chính là Ngườm Ngao, Ngườm Lồm và Bản Thuôn.
Tuy nhiên, kết quả khảo sát sau này của Viện BCKS (được đề cập đến năm 2016) lại cho thấy một con số ấn tượng hơn: tổng chiều dài của Động Ngườm Ngao lên đến 2.769,6 mét và chiều sâu là 61,1 mét. Hệ thống động này có đến 2 tầng hang hoạt động (ngang mực nước) và hóa thạch (cao hơn suối khoảng 50m). Động tự hào sở hữu 5 cửa ra vào ở độ cao dao động từ 420 đến 507 mét so với mực nước biển.
Hiện tại, để đảm bảo an toàn và chất lượng trải nghiệm cho du khách, Ban Quản lý mới chỉ đưa vào khai thác một phần của động. Đoạn động được mở cửa cho công chúng tham quan có chiều dài 945,8 mét và sử dụng 2 cửa. Tuy nhiên, với tiềm năng to lớn còn lại, dự kiến trong tương lai, các đoạn và cửa hang khác sẽ tiếp tục được nghiên cứu và đưa vào khai thác du lịch, hứa hẹn mở ra những hành trình khám phá mới mẻ và hấp dẫn hơn nữa.
Động Ngườm Ngao không chỉ là một điểm tham quan độc lập mà còn là một phần không thể tách rời trong hành trình khám phá Công viên địa chất Non nước Cao Bằng, đặc biệt khi kết hợp với việc chiêm ngưỡng vẻ đẹp của Thác Bản Giốc gần đó. Vẻ đẹp kỳ vĩ, sự đa dạng của hệ thống thạch nhũ cùng quy mô ấn tượng khiến Ngườm Ngao xứng đáng là một trong những tuyệt tác mà thiên nhiên ban tặng cho vùng đất Cao Bằng.