Đền Lảnh Giang Hà Nam: Chốn linh thiêng ít người biết đến

Tìm hiểu bài viết này để tìm hiểu về ngôi đền cổ kính này nhé.

Đền Lảnh Giang ở đâu, thờ ai?

• Địa chỉ: thôn Yên Lạc, xã Mộc Nam, huyện Duy Tiên, Hà Nam

Tọa lạc bên dòng sông Hồng, thuộc xã Mộc Nam, huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam, Đền Lảnh Giang (hay còn gọi là đền Lảnh) là nơi thờ tự linh thiêng gắn liền với những nhân vật huyền thoại trong lịch sử dân tộc. Ngôi đền cổ kính này không chỉ là nơi thờ Tam vị danh thần họ Phạm - ba vị tướng tài ba dưới thời Hùng Vương thứ 18 đã có công đánh giặc Thục, bảo vệ bờ cõi, mà còn là nơi thờ phụng Tiên Dung công chúa và Chử Đồng Tử - hai nhân vật chính trong câu chuyện tình đầy cảm động.

Truyền thuyết kể rằng, ba vị tướng quân họ Phạm đều là con của Bát Hải Long Vương và nàng Quý. Không chỉ lập nhiều chiến công hiển hách, giúp vua Hùng đánh bại quân Thục Phán, các ngài còn hết lòng phò tá, giúp đỡ vợ chồng Tiên Dung công chúa. Sau khi đất nước thái bình, ba vị tướng quân tiếp tục dốc sức cho dân sinh, mang lại cuộc sống ấm no cho người dân. Tương truyền, Quan Lớn Đệ Tam đã anh dũng hy sinh trong một trận chiến. Thi hài ông bị chém làm đôi và ném xuống sông, phần thân trôi dạt đến thôn Yên Lạc ngày nay được người dân an táng và lập đền thờ để tưởng nhớ công ơn.

Đền Lảnh Giang nổi bật với kiến trúc quy mô, bề thế, mang đậm dấu ấn nghệ thuật truyền thống. Bên cạnh đó, đền còn lưu giữ nhiều cổ vật quý giá có giá trị nghệ thuật cao. Với những giá trị lịch sử và văn hóa đặc biệt, Đền Lảnh Giang đã được Bộ Văn hóa Thông tin công nhận là Di tích lịch sử văn hóa quốc gia vào ngày 5/11/1996.

Khám phá vẻ đẹp kiến trúc của đền Lảnh Giang

Đền Lảnh Giang nổi bật với quy mô kiến trúc đồ sộ, mang đậm dấu ấn cổ truyền dân tộc. Công trình gồm 3 tòa nhà với 14 gian lớn nhỏ, bố trí theo kiểu chữ Công truyền thống, tọa lạc trong khuôn viên rộng khoảng 3.000m2. 

Xung quanh đền là rừng nhãn, đầm sen, bến nước, tạo nên khung cảnh thanh bình, hài hòa với thiên nhiên, toát lên hào khí của một vùng đất địa linh nhân kiệt. Hai bên đền còn có nhà khách, bố trí theo kiểu "nội công ngoại quốc". Đặc biệt, tòa Trung đường gây ấn tượng mạnh với du khách bởi kiến trúc chồng diêm hai tầng tám mái cong độc đáo.

Nét tinh xảo của nghệ thuật kiến trúc cổ được thể hiện rõ nét qua những đường nét chạm khắc công phu trên các chi tiết kiến trúc. Hình tượng tứ linh (Long, Lân, Quy, Phụng) hiện lên sống động, vừa cổ kính trang nghiêm, vừa thanh thoát linh động. Cửa đền hướng ra sông Hồng, tạo nên một bức tranh phong cảnh hữu tình với dòng sông uốn lượn, cánh đồng lúa bát ngát và làn khói lam chiều bảng lảng. Gần đền còn có đền thờ công chúa Ngọc Hoa (em gái Tiên Dung) ở phía bắc, làng Nha Xá và đình thờ Trần Khánh Dư ở phía nam.

Mặc dù chưa có tài liệu nào xác định chính xác niên đại xây dựng đền Lảnh Giang, nhưng dựa vào chữ Hán khắc trên cây nóc của tòa đệ nhị, có thể khẳng định đền được trùng tu lần cuối vào năm Bảo Đại thứ 18 (1944). Trải qua bao biến thiên của lịch sử và nhiều lần trùng tu, đền Lảnh Giang vẫn giữ được nét uy nghi, cổ kính và bề thế vốn có.

Cách đền Lảnh Giang khoảng 50m về phía đông là đền Cửa Sông (hay còn gọi là đền Cờ). Ngôi đền này cũng sở hữu kiến trúc đồ sộ với kiểu mái chồng diêm cong lợp ngói nam, hướng mặt tiền ra sông Hồng, hòa mình vào cảnh quan sông nước thơ mộng.

Không xa về phía tây, qua con đê, là đền thờ vua Lê Thái Tổ. Theo sắc phong còn lưu giữ tại đền, ngôi đền được nhân dân lập nên để tưởng nhớ vị vua đã từng vi hành đến đây kiểm tra quan lại địa phương. Đền vua Lê còn lưu giữ nhiều dấu tích liên quan đến chuyến vi hành của nhà vua như: vườn vua, sân chơi, khu mâm xôi đắp rồng chầu phượng múa, khu dinh ngự…

Lễ hội ở đền Lảnh Giang

Hàng năm, Đền Lảnh Giang tổ chức hai kỳ lễ hội lớn vào tháng 6 và tháng 8 Âm lịch. Đây là dịp để người dân tưởng nhớ công ơn ba vị danh thần phò tá vua Hùng đánh giặc giữ nước và tri ân vợ chồng Chử Đồng Tử - Tiên Dung. Lễ hội tháng 6 được xem là lễ hội chính, với quy mô lớn và nhiều hoạt động đặc sắc, trong khi lễ hội tháng 8 chủ yếu là lễ dâng hương, tế tạ.

Sau thời gian dài gián đoạn, lễ hội Đền Lảnh Giang được khôi phục vào năm 1996, sau khi đền được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia. Để chuẩn bị cho sự kiện trọng đại này, người dân địa phương đã dành nhiều tháng trời chuẩn bị chu đáo mọi thứ, từ khâu trang trí, lựa chọn người thực hiện nghi lễ cho đến tổ chức các hoạt động văn hóa, giải trí.

Bên cạnh phần lễ trang nghiêm, lễ hội còn thu hút du khách với nhiều trò chơi dân gian sôi nổi như đi cầu khỉ, bắt vịt, đẩy gậy... Đặc biệt, vào ngày 24 tháng 6 Âm lịch, chính tiệc của Quan lớn Đệ Tam được tổ chức với nghi thức hầu đồng đặc sắc. Không gian lễ hội càng thêm phần linh thiêng với những làn điệu hát văn của tín ngưỡng thờ Mẫu.

Lễ hội Đền Lảnh Giang không chỉ là dịp để người dân gửi gắm niềm tin và mong ước vào tương lai mà còn là "bảo tàng sống" lưu giữ những nét đẹp văn hóa đặc trưng của vùng đất Hà Nam. 

Thông qua các hoạt động tế lễ, rước kiệu, hát văn, hầu đồng..., lễ hội tái hiện lớp trầm tích văn hóa nghìn năm của cư dân hạ châu thổ sông Hồng. Chính những giá trị văn hóa tiêu biểu đó đã góp phần mang về cho lễ hội Đền Lảnh Giang danh hiệu Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2017.