Làng nghề nước mắm Nam Ô - Cái nôi của nước mắm tiến vua

Tên làng có lịch sử 700 năm

Nép mình bên bờ biển Đà Nẵng, cách trung tâm thành phố chừng 10km, làng chài Nam Ô hiện lên như một bức tranh cổ kính với tuổi đời hơn 700 năm. Nơi đây không chỉ lưu giữ những giá trị văn hóa lịch sử lâu đời mà còn nổi tiếng với nghề làm nước mắm truyền thống, hương vị thơm ngon nức tiếng xa gần.

Làng chài Nam Ô yên bình nép mình bên vịnh Đà Nẵng thơ mộng, dưới chân đèo Hải Vân hùng vĩ. Phía Tây làng tựa lưng vào núi, phía Đông hướng ra biển cả bao la. Dòng sông Cu Đê hiền hòa uốn lượn, ôm ấp lấy ngôi làng, tạo nên bức tranh phong cảnh hữu tình. Vị trí đắc địa này thuộc phường Hòa Hiệp Nam, quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng.

Lật giở những trang sử cũ, ta tìm thấy dấu tích của làng Nam Ô từ thuở xa xưa, khi vùng đất này còn thuộc về vương quốc Chăm Pa. Mãi đến thế kỷ XIV, vua Chế Mân mới dâng hai châu Ô và Lý cho Đại Việt làm sính lễ cưới Huyền Trân công chúa, con gái vua Trần Nhân Tông. Kể từ đó, vùng đất này chính thức thuộc về Đại Việt, trở thành cửa ô trấn giữ phía Nam của đất nước, và cái tên Nam Ô cũng ra đời từ đó.

Ông Trần Ngọc Vinh (72 tuổi), Trưởng ban tổ chức Lễ hội Cầu Ngư làng Nam Ô, chia sẻ: "Người dân Nam Ô chúng tôi từ bao đời nay đã gắn bó với biển cả. Nghề khai thác, đánh bắt thủy hải sản và làm mắm truyền thống đã nuôi sống bao thế hệ, cho chúng tôi cơm no áo ấm."

Cuộc sống thường nhật của người dân Nam Ô giản dị mà đầm ấm. Sáng sớm, khi bình minh vừa ló rạng, những người đàn ông khỏe mạnh đã dong thuyền ra khơi. Chiều về, thuyền cập bến, mang theo những thúng cá tôm đầy ắp. Trên bờ, những người vợ tần tảo chờ sẵn, người thì mang cá ra chợ bán, người thì nhanh tay sơ chế, phơi khô hoặc ướp muối làm mắm.

Hình ảnh những con thuyền no gió trở về, những thúng hải sản tươi ngon và bàn tay khéo léo của người phụ nữ làm mắm đã trở thành nét đẹp đặc trưng của làng chài Nam Ô.

Dù đã trải qua bao biến thiên của lịch sử, làng chài Nam Ô vẫn giữ được những nét đẹp cổ kính với những di tích văn hóa lịch sử in đậm dấu ấn tâm linh của người dân miền biển. Nơi đây còn lưu giữ giếng Chăm cổ, Dinh Cô Hồn (Miếu Âm Linh), Lăng Ông (Lăng cá Ông), Miếu Bà Liễu Hạnh, Nghĩa trũng Nam Ô, những ngôi mộ tiền hiền... Tất cả như cùng hòa quyện, tạo nên nét độc đáo riêng có cho Nam Ô, ngôi làng chài cổ duy nhất còn sót lại giữa lòng thành phố Đà Nẵng.

Nơi khai sinh nước mắm tiến vua

Nghề làm mắm thủ công truyền thống đã ăn sâu vào máu thịt của người dân Nam Ô tự bao giờ, chẳng ai còn nhớ rõ. Chỉ biết rằng, từ đời này qua đời khác, người dân nơi đây đã sống dựa vào biển cả, vừa đánh bắt hải sản, vừa cần mẫn ủ những giọt nước mắm đậm đà hương vị quê hương. Và niềm tự hào của người Nam Ô chính là được góp phần tạo nên thương hiệu "nước mắm tiến Vua" vang danh một thời.

Nước mắm Nam Ô không chỉ nổi tiếng với hương vị thơm ngon đặc trưng mà còn được ghi nhận bởi giá trị văn hóa, lịch sử. Năm 2009, làng nghề nước mắm Nam Ô đã được Cục Sở hữu Trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) công nhận và cấp giấy chứng nhận nhãn hiệu tập thể. Tiếp nối niềm tự hào đó, năm 2019, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch chính thức công nhận Làng nghề nước mắm Nam Ô là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.

Làng nghề nước mắm Nam Ô hiện nay có quy mô khá lớn với hơn 60 hộ tham gia sản xuất, cùng các Hợp tác xã và Công ty. Nước mắm Nam Ô được làm từ cá cơm than đánh bắt tại vùng biển Đà Nẵng, kết hợp với muối Sa Huỳnh theo tỉ lệ "1 cá 3 muối". Cá cơm sau khi đánh bắt sẽ được ướp tươi ngay trên thuyền, sau đó đưa về làng để ủ chượp trong những thùng gỗ lớn. Quá trình ủ chượp hoàn toàn tự nhiên, kéo dài từ 12 đến 15 tháng, tạo nên hương vị đậm đà, thơm ngon đặc trưng.

Trải nghiệm thú vị tại làng nghề

Đến với làng Nam Ô, du khách không chỉ được thưởng thức hương vị nước mắm đặc biệt mà còn có cơ hội trải nghiệm nhiều hoạt động thú vị:

• Tham quan các lò nước mắm: Tìm hiểu quy trình làm nước mắm truyền thống, tận mắt chứng kiến những thùng gỗ ủ chượp khổng lồ và cách người dân chiết xuất nước mắm.
• Trò chuyện với người dân địa phương: Lắng nghe những câu chuyện về lịch sử làng nghề, về bí quyết làm nước mắm gia truyền.
• Mua sắm đặc sản: Ngoài nước mắm, Nam Ô còn có nhiều đặc sản khác như mắm ruốc, mắm nêm, cá khô... làm quà cho người thân và bạn bè.
• Thưởng thức ẩm thực địa phương: Đừng quên thử những món ăn đặc sản của Nam Ô như gỏi cá trích, bánh tráng cuốn thịt heo, bún chả cá... để cảm nhận hết hương vị biển cả trong từng món ăn.

Gợi ý lịch trình

• Buổi sáng: Tham quan làng nghề nước mắm, tìm hiểu quy trình sản xuất.
• Buổi trưa: Thưởng thức bữa trưa với các món ăn đặc sản tại nhà hàng trong làng.
• Buổi chiều: Mua sắm đặc sản và tản bộ dọc bờ biển Nam Ô, ngắm cảnh hoàng hôn.

Làng Nam Ô không chỉ là một làng nghề truyền thống mà còn là một điểm đến du lịch hấp dẫn của Đà Nẵng. Hãy ghé thăm Nam Ô để trải nghiệm những giá trị văn hóa và ẩm thực đặc sắc của vùng đất này.