Khám phá lễ hội đua ghe Ngo Sóc Trăng: Trải nghiệm văn hóa Khmer độc đáo

Không chỉ là môn thể thao truyền thống, đua ghe Ngo còn là biểu tượng của tinh thần đoàn kết, lòng quả cảm và bản sắc dân tộc Khmer. Đến với lễ hội du khách còn có cơ hội thưởng thức ẩm thực, âm nhạc và các nghi lễ độc đáo của người Khmer.

Giới thiệu về lễ hội đua ghe Ngo

Lễ hội đua ghe Ngo không chỉ là một sự kiện văn hóa đặc sắc mà còn là dịp để người Khmer bày tỏ lòng tri ân sâu sắc đối với thiên nhiên và các đấng thần linh, đặc biệt là thần Mặt Trăng – vị thần bảo hộ mùa màng và sự sống. Thông qua lễ hội, cộng đồng Khmer gửi gắm niềm tin, cầu xin sự tha thứ cho những tổn hại mà con người vô tình gây ra cho môi trường đồng thời khẩn nguyện cho một năm mưa thuận gió hòa, cuộc sống no đủ và bình yên.

Không dừng lại ở khía cạnh tín ngưỡng, lễ hội đua ghe Ngo còn là môi trường rèn luyện thể chất, tinh thần kỷ luật và sự phối hợp ăn ý giữa các thành viên trong đội. Đây là dịp để cộng đồng thể hiện tinh thần đoàn kết, gìn giữ nét đẹp truyền thống và hun đúc lòng tự hào dân tộc trong thế hệ trẻ. Qua từng nhịp chèo dồn dập, từng tiếng hò reo vang vọng, lễ hội đã trở thành sợi dây gắn kết bền chặt giữa các phum, sóc – nơi lưu giữ hồn cốt văn hóa Khmer giữa lòng Nam Bộ.

Thời gian và địa điểm tổ chức lễ hội

Lễ hội đua ghe Ngo Sóc Trăng diễn ra vào dịp rằm tháng 10 âm lịch hằng năm, đúng vào thời điểm lễ hội Ok Om Bok – một trong những ngày lễ quan trọng nhất của đồng bào Khmer. Tâm điểm của sự kiện là cuộc đua ghe kịch tính trên dòng sông Maspéro. Mỗi mùa lễ hội, nơi đây trở thành điểm hẹn sôi động, thu hút người dân địa phương và du khách thập phương đổ về, tạo nên một bầu không khí náo nhiệt, rộn ràng và rực rỡ sắc màu văn hóa truyền thống.

Ghe Ngo là gì?

Ghe Ngo (tiếng Khmer gọi là Tuk Ngô) là loại thuyền dài truyền thống, mang đậm dấu ấn văn hóa và tín ngưỡng của cộng đồng người Khmer Nam Bộ. Không chỉ đơn thuần là phương tiện thi đấu trong các lễ hội, ghe Ngo còn là biểu tượng thiêng liêng gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần và tâm linh của cư dân nơi đây.

Thuở xưa, ghe Ngo được chế tác thủ công từ thân cây sao cổ thụ trên 100 năm tuổi – một loại gỗ quý có độ bền cao, chịu nước tốt và mang lại khả năng lướt sóng mạnh mẽ. Tuy nhiên, trước tình trạng khan hiếm nguyên liệu, ngày nay ghe thường được đóng bằng các tấm ván gỗ ghép lại, nhưng vẫn giữ nguyên hình dáng truyền thống với phần thân thon dài và hai đầu cong vút như hình tượng rắn thần Naga.

Với chiều dài từ 25 - 30 mét, rộng khoảng 1,1 mét, ghe Ngo khi lướt đi tạo nên hình ảnh sống động như một con rắn thần uốn lượn trên mặt nước. Thân ghe được chạm khắc tinh xảo với các họa tiết vảy rồng, hoa lá cách điệu và hình tượng Naga, không chỉ thể hiện khí thế thi đấu mạnh mẽ mà còn phản ánh nét mỹ thuật dân gian độc đáo của người Khmer.

Mỗi chiếc ghe được bảo quản cẩn thận trong khuôn viên chùa Khmer, đặt trên giá cao có mái che để tránh tác động của thời tiết và mối mọt. Nếu như trước đây nhà ghe được xem là nơi linh thiêng, phụ nữ không được đến gần thì ngày nay, tinh thần bình đẳng giới đã được đề cao. Những đội ghe nữ xuất hiện ngày càng nhiều trong lễ hội, mang đến làn gió mới vừa hiện đại vừa nhân văn, góp phần làm phong phú thêm bản sắc văn hóa Khmer đương đại.

Nguồn gốc lễ hội đua ghe Ngo Sóc Trăng

Lễ hội đua ghe Ngo diễn ra sau lễ Cúng Trăng (Ok Om Bok) vào rằm tháng 10 âm lịch hằng năm. Đây là nghi lễ rước nước cổ truyền, biểu tượng cho sự khấn cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt và cuộc sống an khang. Ngoài hình thức đua dưới nước, lễ hội còn có phần mô phỏng đua ghe trên cạn, mang tính tái hiện không khí hội hè và giúp thế hệ trẻ hiểu về truyền thống dân tộc.

Theo truyền thuyết Khmer, ghe Ngo ban đầu được thiết kế như chiến thuyền để chống giặc trên sông nước giúp người Khmer bảo vệ lãnh thổ. Cũng truyền thuyết kể rằng ghe Ngo mang hình dáng rắn thần Naga – biểu tượng linh thiêng giúp xua đuổi thủy quái khi người Khmer khai phá vùng đất Nam Bộ.

Các bước chuẩn bị cho lễ hội đua ghe Ngo

Nghi thức hạ thủy ghe Ngo

Khoảng một tuần trước khi thi đấu, nghi thức hạ thủy ghe Ngo được tổ chức trang nghiêm tại sân chùa. Chiếc ghe được đặt giữa sân, hướng về phía mặt trời mọc – biểu tượng của sự khởi đầu và may mắn. Các vận động viên đứng thành hàng hai bên, chắp tay cầu nguyện trong khi các vị Achar tụng kinh và rảy nước thiêng, gửi lời chúc phúc cho một mùa lễ hội diễn ra suôn sẻ, an toàn và tràn đầy năng lượng.

Tập luyện và phân chia đội hình

Mỗi đội ghe có khoảng 70 - 80 thành viên là thanh niên trai tráng, gồm cả người bơi chính và dự bị. Trong đó đội hình được phân chia thành nhiều vị trí quan trọng như:

• Người chỉ đạo kỹ thuật ở mũi ghe.
• Người giữ nhịp giữa thân ghe (Blong Kchay).
• Người điều chỉnh ở đuôi ghe (Sayak).
• Các nhóm bơi chính như “con dầm”, “kôn chro va”, “kô lich”, “sroong dôn” cùng đội lái chính và lái phụ.

Tất cả cùng luyện tập đều đặn để đảm bảo sự nhịp nhàng và sức bền khi thi đấu.

Quy trình thi đấu ghe Ngo

Lễ xuất quân và bốc thăm chia bảng

Trước ngày thi đấu, các đội ghe Ngo sẽ làm lễ xuất quân tại chùa hoặc trung tâm sinh hoạt của phum, sóc. Sau nghi thức khởi hành, ghe được rước đến địa điểm thi đấu - nơi các đội tiến hành bốc thăm và nhận lịch tranh tài chính thức. Cuộc thi diễn ra trong hai ngày sôi động bao gồm các lượt vòng loại và trận chung kết để chọn ra đội mạnh nhất.

Luật thi đấu và quy định chặt chẽ

• Các đội nam xuất phát bằng cách nắm dây.
• Các đội nữ xuất phát bằng cách dàn hàng ngang để so mũi ghe.
• Trọng tài sẽ xử lý nghiêm nếu có đội phạm quy: nhắc nhở lần đầu, xử thua nếu tái phạm.
• Thời gian đua phụ thuộc vào thủy triều, thường bắt đầu lúc 7h30 sáng hoặc 13h chiều..

Đội chiến thắng không chỉ nhận được phần thưởng vật chất mà còn mang về niềm tự hào cho thôn làng, thể hiện sức mạnh đoàn kết và tinh thần thể thao cao cả của cộng đồng Khmer.

Lễ hội đua ghe Ngo Sóc Trăng là một trong những sự kiện văn hóa – du lịch hấp dẫn nhất miền Tây Nam Bộ. Đây là cơ hội tuyệt vời để du khách tìm hiểu sâu hơn về bản sắc dân tộc Khmer, chiêm ngưỡng những màn thi đấu kịch tính, thưởng thức ẩm thực truyền thống và đắm chìm trong không khí lễ hội sôi động, ấm cúng.