Nằm uốn lượn qua nhiều vùng đất của Quảng Bình, sông Gianh từ lâu đã gắn liền với đời sống, văn hóa và lịch sử nơi đây. Không chỉ là một cảnh quan thiên nhiên nổi bật, sông Gianh còn mang trong mình cái tên đặc biệt khiến nhiều người tò mò.
Theo Báo Quảng Bình, tên gọi "sông Gianh" có nguồn gốc sâu xa và gắn liền với lịch sử cũng như văn hóa của vùng đất nơi đây. Trong các tài liệu cổ, con sông này được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau như Linh Giang, Đại Linh Giang, Thọ Linh, Bố Chính, Thanh Hà, Thọ Linh và Trường Giang. Những tên gọi này thường xuất phát từ các địa danh mà sông chảy qua hoặc mang ý nghĩa linh thiêng, thể hiện sự tôn kính đối với dòng sông.
Tên gọi "sông Gianh" xuất hiện phổ biến từ thời Trịnh – Nguyễn phân tranh (thế kỷ 17–18), khi con sông này trở thành ranh giới chia cắt Đàng Ngoài và Đàng Trong. Theo một số nghiên cứu, chữ "Gianh" trong tiếng Nôm có thể được viết là "淨", gồm bộ thủy (氵) và chữ tranh (爭), mang ý nghĩa "phân tranh" hay "chiến tranh". Điều này phản ánh vai trò lịch sử của sông Gianh như một đường ranh giới trong thời kỳ đất nước bị chia cắt.
Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng tên gọi "sông Gianh" có thể đã tồn tại từ trước thời kỳ phân tranh, nhưng do chữ "Gianh" không có trong Hán tự nên không được ghi chép trong các tài liệu cổ. Dù vậy, hiện chưa có bằng chứng cụ thể xác định thời điểm chính xác tên gọi này xuất hiện.
Tóm lại, tên gọi "sông Gianh" không chỉ phản ánh vị trí địa lý mà còn mang đậm dấu ấn lịch sử, gắn liền với những biến cố quan trọng trong quá khứ của dân tộc Việt Nam.
Khám phá sông Gianh bằng thuyền hoặc kayak là một trải nghiệm khó quên với những ai yêu thiên nhiên và ưa khám phá. Khi trôi dọc theo dòng sông uốn lượn giữa núi non trùng điệp, du khách sẽ được tận mắt ngắm nhìn những mảng rừng xanh bạt ngàn, những bãi đá kỳ thú và cuộc sống yên bình của người dân ven sông. Với kayak, bạn có thể len lỏi vào các nhánh nhỏ, tận hưởng cảm giác chạm tay vào làn nước mát lành và ghi lại những khoảnh khắc hoang sơ nhất của thiên nhiên Quảng Bình.
Dọc theo sông Gianh là những làng nghề truyền thống vẫn giữ được nét đẹp xưa cũ như làng đan lát, làng nón lá, hay làng làm nước mắm. Khi ghé thăm, du khách không chỉ được tận mắt quan sát quy trình thủ công tỉ mỉ, mà còn có cơ hội giao lưu với người dân địa phương và nghe kể về những câu chuyện gắn liền với dòng sông và lịch sử làng nghề. Đây không chỉ là chuyến đi du lịch, mà còn là hành trình trở về với cội nguồn văn hoá bản địa.
Cầu sông Gianh không chỉ là một công trình giao thông quan trọng, mà còn là một địa điểm sống ảo được yêu thích. Từ trên cầu, du khách có thể phóng tầm mắt chiêm ngưỡng toàn cảnh sông Gianh hiền hòa và những làng mạc yên ả hai bên bờ. Buổi sáng sớm hoặc hoàng hôn là thời điểm lý tưởng để check-in, khi ánh nắng nhẹ phủ lên mặt nước lung linh, tạo nên khung cảnh thơ mộng và huyền ảo.
Sông Gianh không chỉ giàu đẹp về cảnh sắc mà còn phong phú về ẩm thực. Những món ngon đậm đà hương vị miền Trung như cá sông nướng, tôm sông hấp sả, canh chua cá leo hay bánh bột lọc nhân tôm thịt… đều mang dấu ấn của vùng đất ven sông. Đặc biệt, các quán ăn dân dã ven sông mang đến trải nghiệm ẩm thực đúng chất Quảng Bình, nơi bạn vừa ăn vừa cảm nhận làn gió mát rượi thổi từ sông lên.
Sông Gianh không chỉ là con sông dài nhất Quảng Bình mà còn mang trong mình giá trị lịch sử và văn hóa sâu sắc. Với tên gọi đặc biệt cùng nhiều trải nghiệm hấp dẫn, nơi đây xứng đáng là điểm đến không thể bỏ qua khi khám phá Quảng Bình.