Hang Dơi Mộc Châu, hay còn gọi là Động Sơn Mộc Hương, là một kỳ quan thiên nhiên nằm trong dãy núi đá vôi phía Đông Bắc thị trấn Mộc Châu, tỉnh Sơn La. Hang cách Quốc lộ 6 khoảng 165m, nằm ở độ cao 100m so với mực nước biển và có diện tích rộng hơn 7.000m². Bên trong, hang động được chia thành ba ngăn lớn với những khối đá khổng lồ mang hình dáng độc đáo, tạo nên một không gian huyền bí và kỳ vĩ.

Theo người dân địa phương, cái tên hang Dơi bắt nguồn từ thời xa xưa khi loài dơi từng sinh sống đông đúc trong hang. Ngoài ra, hang còn được gọi là hang Sa Lai (hay hang Nước trong tiếng Thái), bởi có một mạch nước ngầm chảy quanh năm không bao giờ cạn. Hang động này không chỉ gắn liền với cảnh quan thiên nhiên độc đáo mà còn chứa đựng những truyền thuyết đầy huyền bí.
Tương truyền, khi rồng và phượng còn cai quản muôn loài, một ngài rồng đã ngao du khắp bốn phương và dừng chân tại vùng đất này, say đắm trước vẻ đẹp thiên nhiên và khí hậu ôn hòa. Khi hóa thân, rồng đã nhả lại bảy viên ngọc, hóa thành bảy ngọn núi để tạ ơn mảnh đất đã che chở mình. Miệng rồng hướng về phương Nam, nhìn xuống “bảy viên ngọc rồng”, và nơi ấy chính là Hang Dơi ngày nay.
Từ Hà Nội, bạn có thể di chuyển theo hướng Hà Đông, thẳng Quốc lộ 6 để đến Mộc Châu. Đường đi khá hiểm trở với những con dốc dài, khúc cua gắt như đèo Thung Khe, dốc Cun, đòi hỏi tay lái vững nếu đi bằng xe máy.
Từ Quốc lộ 6, bạn sẽ chinh phục 240 bậc thang và những cung đường quanh co để đến cửa hang. Từ đây, thị trấn Mộc Châu hiện ra đầy mê hoặc với những dãy nhà sàn ẩn hiện trong màn sương, tạo nên khung cảnh tuyệt đẹp.

Hang Dơi Mộc Châu, hay còn gọi là Động Sơn Mộc Hương, là một hang động catxtơ đá vôi điển hình, nằm ở độ cao gần 100m so với mặt đất, với diện tích rộng 6.915m², dài 80m, cao 20m và rộng 25m. Cấu trúc hang bao gồm ba khoang lớn, được ngăn cách bởi những bức tường thạch nhũ tự nhiên, tạo nên một không gian rộng rãi và thoáng đãng. Cửa hang mang hình dáng như miệng rồng khổng lồ, lối vào hai bên tựa như mép rồng, ở giữa nhô ra một phiến đá như lưỡi rồng, gợi lên sự trùng hợp kỳ lạ với truyền thuyết xưa.
Ngay khi bước vào, du khách sẽ choáng ngợp trước một khung cảnh huyền ảo, nơi ánh sáng len lỏi qua cửa hang, chiếu rọi lên những dải thạch nhũ lấp lánh như bảy sắc cầu vồng. Trên trần động, những khối nhũ đá chảy dài từ độ cao hơn 20m, tựa như rễ của những cây đa cổ thụ khổng lồ buông xuống. Trên vách động, thiên nhiên khéo léo tạc nên vô số hình thù kỳ thú như voi, sư tử, cầy bay, kỳ đà... khiến trí tưởng tượng của du khách được thỏa sức bay bổng.

Ở trung tâm hang, một bức màn đá khổng lồ chắn ngang, chỉ để lại một lối vào duy nhất dẫn đến “Buồng Công chúa”, nơi gắn liền với truyền thuyết bí ẩn về nàng công chúa xinh đẹp. Ngay trước cửa hang, du khách có thể bắt gặp một khối nhũ đá mang hình dáng một người con gái đang ngồi quay sợi. Bên trong, những khối nhũ đá tự nhiên hiện lên đầy sống động: cây đồng tiền, cây thóc, các vị tiên ông, cô tiên... tất cả như một tác phẩm nghệ thuật tinh xảo mà thiên nhiên ban tặng.
Không gian trong hang rộng rãi, cao ráo, với nhiều khu vực trần vòm cao đến 15m, tạo nên cảm giác vừa hoang sơ vừa huyền bí. Những giọt nước nhỏ từ vòm hang, len lỏi qua các khối thạch nhũ rồi rơi xuống nền đá, tạo thành những âm thanh róc rách như bản nhạc thiên nhiên vang vọng quanh năm.
Hang Dơi Mộc Châu không chỉ là một kỳ quan thiên nhiên mà còn mang trong mình dấu ấn lịch sử sâu sắc. Được phát hiện vào năm 1952, nơi đây từng là nơi cư trú của người Việt cổ. Các nhà khảo cổ đã tìm thấy nhiều hiện vật quan trọng, bao gồm rìu đá, giáo, mác và đồ gốm cổ, minh chứng cho cuộc sống sinh hoạt và sản xuất của người nguyên thủy từ hàng nghìn năm trước.

Bên cạnh giá trị lịch sử, hang Dơi còn gắn liền với những truyền thuyết kỳ bí, đặc biệt là câu chuyện về “Cung nhà trời” và “Sự tích Hồ nước”. Tương truyền, từ thuở xa xưa, có một vị thần rồng ngao du khắp bốn phương. Khi đến vùng đất này, bị mê hoặc bởi cảnh sắc sơn thủy hữu tình và khí hậu ôn hòa, rồng đã chọn nơi đây làm chốn dừng chân.
Thân rồng hòa vào núi, tạo nên dãy đá hùng vĩ, trong khi cảnh sắc thiên nhiên biến đổi kỳ diệu theo thời gian trong ngày: trắng ngần vào ban mai, xanh biếc giữa trưa, rực hồng lúc hoàng hôn và tím mộng mơ khi chiều tà. Trước khi hóa thân, rồng đã nhả ra bảy viên ngọc, tạo thành bảy ngọn núi, trong đó có động Sơn Mộc Hương – kỳ quan huyền thoại của Mộc Châu ngày nay.