Khám phá lễ hội Bạch Hạc - Bảo tàng sống của văn hóa dân gian tại Phú Thọ

Bạch Hạc nằm bên tả ngạn sông Lô – con sông còn được người địa phương gọi là sông Thao – đối diện thành phố Việt Trì, trung tâm tỉnh Phú Thọ. Để đến Bạch Hạc, du khách có thể lựa chọn đi tàu hỏa trên tuyến Hà Nội – Lào Cai, dừng tại ga Bạch Hạc cách Thủ đô khoảng 70km, ngay trước khi tàu vượt cầu sông Lô sang Việt Trì. 

Lễ hội Bạch Hạc – Đền Tam Giang được tổ chức vào thời gian nào?

Hằng năm, vào ngày mồng 3 tháng Giêng âm lịch, “Lễ hội Bạch Hạc – đền Tam Giang” được long trọng tổ chức tại đền, chùa Tam Giang thuộc phường Bạch Hạc, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. Đây là một trong những lễ hội truyền thống tiêu biểu của vùng đất cội nguồn dân tộc, mang đậm dấu ấn lịch sử và văn hóa đặc sắc của thời đại Văn Lang xưa.

Lễ hội gắn liền với tín ngưỡng thờ các bậc thần linh và danh nhân có công với quê hương: Thần hoàng Thổ Lệnh, anh hùng dân tộc Chiêu Văn Vương Trần Nhật Duật – người có công lớn trong kháng chiến chống Nguyên Mông, và Thánh mẫu Quách A Nương, người mẹ tiêu biểu mang hình ảnh thiêng liêng của vùng sông nước Bạch Hạc. Không chỉ mang ý nghĩa tưởng niệm và tri ân, lễ hội còn là biểu tượng sống động của tinh thần đoàn kết, ý chí quật cường chống giặc ngoại xâm và giữ gìn non sông bờ cõi.

Điểm nhấn đặc sắc và linh thiêng nhất của lễ hội là nghi thức rước nước tại ngã ba Hạc – nơi hội tụ ba con sông lớn: Hồng, Đà và Lô. Đây được xem là nơi giao hòa linh khí đất trời, mang đến nguồn sinh khí dồi dào cho cộng đồng làng xã. Cùng với các nghi lễ truyền thống như dâng hương, tế lễ, lễ hội còn có nhiều hoạt động văn hóa dân gian hấp dẫn, góp phần làm sống lại không khí lễ hội cổ truyền và giữ gìn bản sắc văn hóa vùng Đất Tổ.

Có những gì tại lễ hội Bạch Hạc

Nghi lễ rước nước và tế Thành hoàng

Lễ hội Bạch Hạc – đền Tam Giang không chỉ là sự kiện tâm linh đặc sắc tại thành phố Việt Trì (Phú Thọ), mà còn là dịp tái hiện sống động các giá trị văn hóa dân gian lâu đời gắn liền với vùng đất hợp lưu ba dòng sông Hồng – Lô – Đà. 

Trong suốt ba ngày lễ hội, nhiều hoạt động đặc sắc được tổ chức, nổi bật nhất là lễ tế Thành hoàng làng, tưởng nhớ Thổ Lệnh Đại Vương, Chiêu Văn Vương Trần Nhật Duật và Thánh mẫu Quách A Nương – những nhân thần có công lớn với vùng đất Bạch Hạc. Nghi thức rước nước linh thiêng từ ngã ba sông là phần nghi lễ quan trọng, thể hiện tín ngưỡng cổ truyền gắn với tín lý về sự giao hòa trời – đất – nước.

Bơi trải truyền thống

Đặc sắc nhất là cuộc bơi trải truyền thống – linh hồn của lễ hội. Mỗi giáp (đơn vị làng) đều tuyển chọn 50 trai tráng lực lưỡng để tham gia chèo thuyền. Thuyền đua có kiểu dáng giống hệt nhau, chỉ khác màu khố hoặc cờ hiệu của từng đội. 

Cuộc đua đòi hỏi kỹ thuật, sức bền và sự phối hợp ăn ý giữa người cầm cờ hiệu (đứng mũi thuyền điều hướng), người đánh trống khẩu (giữ nhịp chèo), người cầm lái (điều chỉnh hướng đi), cùng 50 tay chèo khỏe mạnh hai bên mạn thuyền. 

Khung cảnh bơi trải sôi động giữa tiếng trống, tiếng hò reo và sắc màu rực rỡ tạo nên không khí náo nhiệt, hào hùng, gợi nhớ tinh thần thượng võ của dân tộc từ thời Bạch Đằng, Chương Dương đến chiến thắng sông Lô năm 1947.

Tham gia các trò chơi dân gian

Bên cạnh bơi trải, lễ hội còn tổ chức nhiều trò chơi dân gian như chơi cờ bỏi, tung còn, bịt mắt bắt dê, tổ tôm điếm, đáo đĩa… mang lại bầu không khí vui tươi, gắn kết cộng đồng. Đặc biệt, khi đời sống thịnh vượng, người dân còn tổ chức trò chơi cờ người, nơi mỗi quân cờ là nam nữ thanh niên mặc trang phục thêu tên quân cờ và thể hiện thế võ đẹp mắt khi “ăn quân”, tạo nên một màn trình diễn vừa trí tuệ vừa giàu tính nghệ thuật dân gian.