Thế nhưng, không phải ai cũng biết về nguồn gốc cái tên dân dã, mộc mạc của nó. Tại sao lại gọi là Hồ Ba Mẫu?
Hồ Ba Mẫu được đặt tên dựa trên giao diện ban đầu của hồ. Tên gọi "Ba Mẫu" được đặt theo tính chất ước tính của hồ vào thời điểm nó được cấu hình thành công.
Cụ thể, diện tích của hồ sẽ được tính toán rộng hơn trong khoảng 3 mẫu Bắc Bộ . Để hiểu rõ hơn, cần tìm hiểu về hệ thống đo lường đơn vị của Việt Nam:
Từ đó, có thể dễ dàng tính toán diện tích ước tính ban đầu của Hồ Ba Mẫu: 3 mẫu x 3.600 m2/mẫu = 10.800 m2.
Như vậy, cái tên "Ba Mẫu" đơn giản là cách người xưa định nghĩa hồ nước này dựa trên quy mô mô tả của nó theo đơn vị đo lường quen thuộc nhất với họ.
Việc sử dụng "mẫu" đơn vị để đặt tên cho các địa danh không phải là điều lạ ở Việt Nam, đặc biệt là ở vùng đồng bằng Bắc Bộ. Cách đặt tên này phản ánh một giai đoạn lịch sử khi sống của người dân gắn liền với nông nghiệp, và diện tích đất đai là một yếu tố quan trọng, dễ hình dung nhất.
Một bằng chứng rõ ràng cho cách đặt tên chính này là hồ nước đối diện với Hồ Ba Mẫu. Đó là Hồ Bảy Mẫu (hồ lớn hơn, cũng nằm trong Công viên Thống Nhất). Tương tự, Hồ Bảy Mẫu được đặt tên gọi của nó ước tính mẫu khoảng 7.
Trải qua nhiều lần cải tiến và thực hiện kế hoạch của Hồ Ba Mẫu ngày nay có thể đã thay đổi với con số 10.800 mét vuông ban đầu. Tuy nhiên, cái tên "Ba Mẫu" đã trở nên thân thuộc, gắn liền với ký ức của nhiều thế hệ người Hà Nội.
Nó không chỉ là một cuộc gọi tên, mà là một lời nhắc nhở về một thời lịch sử, về cách tư duy và nếp sống của cha ông. Giữa một Hà Nội hiện đại và phát triển, những cái tên mộc mạc như Hồ Ba Mẫu, Hồ Bảy Mẫu vẫn còn đó, như một vẻ đẹp thầm lặng, một phần không thể thiếu của linh hồn thành phố.
Như vậy, tên gọi Hồ Ba Mẫu không ẩn chứa một câu chuyện thần thoại nào, mà đơn giản là một cách định danh thực tế dựa trên diện tích ban đầu của nó là khoảng 3 mẫu Bắc Bộ. Đằng sau cái tên giản dị ấy là cả một câu chuyện về lịch sử, văn hóa và dấu ấn của một nền văn minh lúa nước đã định hình nên mảnh đất này.