Làng cói Kim Sơn: Nơi lưu giữ tinh hoa nghề truyền thống của Ninh Bình

Hành trình khám phá làng cói Kim Sơn sẽ đưa bạn đến với một thế giới của những sợi cói mềm mại, những tấm chiếu tinh xảo và những con người cần mẫn, giàu tình yêu nghề.

Làng nghề cói Kim Sơn ở đâu?

• Địa chỉ: huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình

Làng nghề cói Kim Sơn, nép mình bên cạnh Nhà thờ Phát Diệm cổ kính, là điểm đến hấp dẫn du khách khi đến với Ninh Bình. Với bề dày lịch sử hơn 200 năm, làng nghề này nổi tiếng với truyền thống trồng cói và chế tác các sản phẩm thủ công mỹ nghệ tinh xảo từ loại cây quen thuộc này. Chính nét độc đáo đó đã thu hút đông đảo du khách đến tham quan và trải nghiệm.

Lịch sử hình thành làng cói Kim Sơn

Theo lời kể của các bô lão ở Kim Sơn, vùng đất này vốn là bãi biển hoang vu cho đến năm 1829, khi Doanh điền sứ Nguyễn Công Trứ dưới lệnh của vua Minh Mạng khai hoang lập ấp. Cái tên Kim Sơn cũng ra đời từ đó và tồn tại cho đến ngày nay.

Nhận thấy tiềm năng của vùng đất ven biển, vị quan đại thần đã biến nơi đây thành "mỏ vàng" với những cánh đồng lúa, rừng cói bạt ngàn cùng nguồn lợi thủy hải sản phong phú. Từ đó, vùng đất hoang sơ lột xác, trở thành một trong những làng nghề truyền thống trứ danh của Ninh Bình. 

Trải qua hàng trăm năm quai đê lấn biển, người dân Kim Sơn kiên trì bồi đắp nên những bãi đất màu mỡ, trồng nên những cây cói mềm mại - nguyên liệu cho nghề dệt chiếu vang danh khắp cả nước. Cây cói không chỉ là nguồn sống mà còn là người bạn đồng hành của bao thế hệ người dân nơi đây.

Quy trình làm cói tỉ mỉ ở Làng cói Kim Sơn

Để tạo nên một sản phẩm cói mỹ nghệ tinh xảo, người thợ Kim Sơn phải trải qua quy trình công phu, tỉ mỉ từ khâu trồng, thu hoạch, chọn lọc, chẻ, phơi, nhuộm cói cho đến đan, dệt và hoàn thiện sản phẩm. 

Không chỉ khéo léo, những nghệ nhân làm cói còn không ngừng sáng tạo, cập nhật xu hướng thị trường để thiết kế ra những mẫu mã đa dạng, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng. Đặc biệt, việc ứng dụng kỹ thuật phun phủ keo polyascera giúp nâng cao chất lượng sản phẩm, tăng độ bền, chống ẩm mốc hiệu quả.

Trải qua bảy lần quai đê lấn biển, vùng đất Kim Sơn hôm nay đã có khoảng 4.000 ha trồng cói, gấp 6 lần so với thuở ban đầu. Nghề trồng cói và dệt các sản phẩm từ cói đã trở thành nghề truyền thống, góp phần quan trọng trong đời sống kinh tế của người dân địa phương. Dù không có cội rễ lâu đời như các nghề thủ công khác, nhưng nghề làm cói mỹ nghệ vẫn gắn bó sâu sắc với nhiều thế hệ người dân vùng đất mở này.

Sinh ra và lớn lên trong "cái nôi" làng nghề cói với bề dày hơn 200 năm, người dân Kim Sơn mang trong mình những tố chất cần thiết của một người thợ thủ công thực thụ. Đôi bàn tay khéo léo, sự nhạy bén, linh hoạt và niềm đam mê cháy bỏng với nghề đã giúp họ thỏa mãn những yêu cầu khắt khe nhất của nghề sản xuất sản phẩm mỹ nghệ từ cói.

Từ vùng đất hoang sơ được khai phá năm xưa, Kim Sơn vươn lên trở thành một trong những trung tâm trồng cói và chế tác sản phẩm cói nổi tiếng bậc nhất của Ninh Bình. Bên cạnh những danh lam thắng cảnh nổi tiếng như Quần thể danh thắng Tràng An, Cố đô Hoa Lư, chùa Bái Đính, động Am Tiên..., làng nghề cói Kim Sơn cũng là điểm đến thu hút đông đảo du khách khi đến với vùng đất cố đô.

Làng cói Kim Sơn có sản phẩm gì đặc biệt?

Tại Kim Sơn, cây cói tưởng chừng như giản đơn lại trở thành nguyên liệu quý giá, sở hữu độ mềm mại, óng ả lý tưởng để người nghệ nhân khéo léo tạo nên những sản phẩm mỹ nghệ tinh xảo. Trong số đó, nổi bật nhất phải kể đến những tấm chiếu cói trứ danh.

Ít ai biết rằng, để tạo nên một tấm chiếu cói hoàn chỉnh là cả một quá trình lao động miệt mài, đòi hỏi sự tỉ mỉ và kỹ thuật cao. Từ khâu chọn lọc nguyên liệu, phơi cói cho đến nhuộm màu, mỗi công đoạn đều cần sự cẩn trọng, khéo léo của người thợ. Đặc biệt, kỹ thuật dệt "cải hoa" đòi hỏi đôi tay nhanh nhẹn, uyển chuyển, đôi mắt tinh tường và sự am hiểu từng đường nét hoa văn để tạo nên những sản phẩm hoàn mỹ.

Không chỉ dừng lại ở những tấm chiếu truyền thống, bàn tay tài hoa của người thợ Kim Sơn còn "thổi hồn" vào những sản phẩm độc đáo khác như mũ, dép, túi xách, hộp, cốc... từ cói. Sự sáng tạo không ngừng đã giúp làng nghề cói Kim Sơn khẳng định vị thế và sức hút riêng trên thị trường trong nước và quốc tế.