Hà Nội được mệnh danh là gì?

Trải qua bao thăng trầm, mỗi giai đoạn lịch sử lại gắn liền với những tên gọi, những danh xưng ý nghĩa, tất cả cùng khắc họa nên một Hà Nội đa diện, quyến rũ và đầy tự hào. Vậy, Hà Nội đã và đang được mệnh danh là gì?

Những tên gọi lịch sử vang bóng một thời

Hành trình ngàn năm của Hà Nội được đánh dấu bằng nhiều tên gọi khác nhau, mỗi cái tên đều mang một tầng ý nghĩa riêng, phản chiếu bối cảnh lịch sử và khát vọng của dân tộc.

Nổi bật và thiêng liêng nhất có lẽ là danh xưng Thăng Long. Theo Báo Chính phủ, tương truyền, năm 1010, vua Lý Thái Tổ sau khi dời đô từ Hoa Lư về thành Đại La, đã nhìn thấy rồng vàng bay lên từ phía trên kinh thành, một điềm lành báo hiệu sự thịnh vượng. Từ đó, nhà vua quyết định đổi tên Đại La thành Thăng Long. 

Hình ảnh rồng bay lên không chỉ tượng trưng cho khí thế vươn cao của dân tộc mà còn thể hiện ước mong về một quốc gia hùng cường, phát triển bền vững. Thăng Long đã là kinh đô của nước Đại Việt trong suốt nhiều thế kỷ, chứng kiến những giai đoạn huy hoàng nhất của các triều đại Lý, Trần, Lê Sơ.

Bên cạnh Thăng Long, Hà Nội còn được biết đến với những tên gọi khác như Đông Đô (Thủ đô phía Đông) dưới thời nhà Hồ (khi Tây Đô là Thanh Hóa), rồi Đông Quan trong thời kỳ Bắc thuộc lần thứ tư dưới ách đô hộ của nhà Minh. Đến thời Hậu Lê, thành lại mang tên Đông Kinh, để phân biệt với Tây Kinh (Lam Kinh, Thanh Hóa). Tên gọi Đông Kinh này cũng chính là nguồn gốc của từ "Tonkin" mà người phương Tây sau này dùng để chỉ miền Bắc Việt Nam.

Đến năm 1831, dưới triều vua Minh Mạng của nhà Nguyễn (khi kinh đô đã chuyển vào Huế), vùng đất này được đổi tên thành Hà Nội. Tên gọi này mang ý nghĩa địa lý, chỉ vị trí của thành phố nằm giữa hai con sông lớn là sông Hồng và sông Đáy. 

Dù ban đầu chỉ là thủ phủ của một tỉnh, Hà Nội với vị thế và tiềm năng của mình đã nhanh chóng phát triển và sau này lại trở thành thủ đô của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam ngày nay.

Những biệt danh hiện đại của Hà Nội

Bước vào thời kỳ hiện đại, bên cạnh tên gọi chính thức Hà Nội, Thủ đô còn được biết đến với nhiều danh xưng cao quý, thể hiện sự ghi nhận và tôn vinh những giá trị đặc biệt của thành phố:

• Thủ đô ngàn năm văn hiến / Thành phố ngàn năm tuổi: Đây là danh xưng phổ biến và đầy tự hào, khẳng định bề dày lịch sử hơn một thiên niên kỷ của Hà Nội, nơi hội tụ và lan tỏa những tinh hoa văn hóa của dân tộc Việt Nam.
• Thành phố Vì Hòa bình: Vào năm 1999, Hà Nội vinh dự được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hợp Quốc (UNESCO) trao tặng danh hiệu "Thành phố Vì Hòa bình".
• Trái tim của cả nước: Ví von này không chỉ đúng về mặt địa lý hành chính khi Hà Nội là trung tâm đầu não chính trị - hành chính quốc gia, mà còn bởi đây là nơi hội tụ văn hóa, giáo dục, khoa học kỹ thuật, là điểm đến và là niềm tự hào của người dân cả nước.
• Thành phố của những hồ nước: Với hàng chục hồ nước lớn nhỏ xen kẽ giữa các khu dân cư như Hồ Gươm, Hồ Tây, Hồ Trúc Bạch, Hồ Thiền Quang..., Hà Nội mang một vẻ đẹp lãng mạn, thanh bình và là một nét đặc trưng không thể trộn lẫn.

Mỗi tên gọi, mỗi danh xưng của Hà Nội, dù là lịch sử hay hiện đại, đều góp phần làm nên một bức chân dung phong phú và sâu sắc về thành phố này.