Độc đáo bánh khẩu xén của Điện Biên

Tuy được làm quanh năm, nhưng bánh khẩu xén thường được người Thái ở thị xã Mường Lay chế biến nhiều nhất vào những tháng cuối năm, từ tháng 10 đến tháng 12 âm lịch, để chuẩn bị cho dịp Tết cổ truyền. 

Cứ mỗi độ Xuân về, khắp các bản làng người Thái trắng lại rộn ràng không khí Tết, vang vọng tiếng chày giã gạo làm bánh. Chị em phụ nữ quây quần bên nhau, tạo nên những chiếc bánh khẩu xén thơm ngon, vừa để thưởng thức trong gia đình, vừa làm quà biếu tặng người thân, bạn bè. Bánh khẩu xén đã trở thành một phần không thể thiếu trong mâm cỗ ngày Tết của đồng bào Thái trắng nơi đây.

Để làm ra những chiếc bánh khẩu xén đẹp mắt, người ta sử dụng gạo nếp và củ sắn tươi. Nguyên liệu sau khi được nấu chín sẽ được giã nhuyễn, xay thành bột mịn, trộn thêm trứng gà và đường hoặc muối để tăng thêm hương vị. Bột bánh sau đó được cán mỏng thành những tấm lớn hình chữ nhật, phơi trong bóng râm cho se lại rồi cắt thành hình thù tùy thích. 

Những miếng bánh nhỏ xinh này lại được đem phơi tiếp cho đến khi khô cong. Khi thưởng thức, bánh được rán vàng giòn như bánh phồng tôm, tỏa ra mùi thơm hấp dẫn. Đặc biệt, bánh khẩu xén còn được tạo màu tự nhiên từ các nguyên liệu địa phương, tạo nên bốn màu sắc đặc trưng: trắng, đỏ, vàng và tím.

Bánh khẩu xén, món ăn truyền thống của đồng bào Thái trắng Mường Lay, giờ đây đã vượt ra khỏi khuôn khổ bản làng, trở thành sản phẩm được ưa chuộng trên thị trường. Nhận thấy tiềm năng phát triển của loại bánh đặc biệt này, chính quyền thị xã Mường Lay đã thúc đẩy thành lập hợp tác xã và các mô hình liên kết, tạo điều kiện cho người dân sản xuất bánh khẩu xén một cách bài bản, có tổ chức. Nhờ đó, không chỉ tạo thêm nhiều việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân mà còn góp phần gìn giữ và phát triển nghề làm bánh truyền thống.

"Bánh khẩu xén là món ăn không thể thiếu trong đời sống văn hóa của người Thái trắng chúng tôi", bà Lò Thị Miền, bản Bắc 2, xã Lay Nưa, chia sẻ. Từ xa xưa, bánh khẩu xén đã hiện diện trong mâm cỗ cúng tổ tiên vào mỗi dịp Lễ, Tết, thể hiện nét đẹp văn hóa ẩm thực đặc sắc của đồng bào.

Ban đầu, bánh khẩu xén chỉ là món ăn dân dã, được người Thái trắng ở Mường Lay làm để đãi khách quý. Hương vị thơm ngon, độc đáo của món bánh này đã chinh phục những vị khách phương xa, khiến họ không tiếc lời khen ngợi. Dần dần, người dân bắt đầu làm bánh khẩu xén để bán nhỏ lẻ tại các chợ, và khi thị xã Mường Lay thành lập, hợp tác xã chuyên sản xuất bánh khẩu xén ra đời, đánh dấu bước phát triển mới cho nghề làm bánh truyền thống này.

Sự ra đời của hợp tác xã không chỉ tạo công ăn việc làm ổn định cho chị em phụ nữ mà còn góp phần quảng bá rộng rãi món ăn đặc trưng của đồng bào Thái trắng Mường Lay đến với du khách trong và ngoài tỉnh. Vào mùa sản xuất, mỗi hội viên có thể làm từ 10-15kg bánh mỗi ngày, với giá bán khoảng 30.000 đồng/kg tùy loại. Trong đó, bánh làm từ nếp cẩm có giá cao nhất, còn bánh làm từ sắn tuy giá thấp nhất nhưng lại được ưa chuộng hơn cả bởi độ giòn và hương vị đậm đà đặc trưng.

Từ món ăn truyền thống chỉ xuất hiện trong dịp Tết, bánh khẩu xén đã trở thành đặc sản nổi tiếng, mang đậm nét văn hóa ẩm thực độc đáo của Điện Biên. Hơn thế nữa, nghề làm bánh khẩu xén đã góp phần nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống cho người dân Mường Lay, đồng thời gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.